Η ίδρυση της Εδρας Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού «Μιλτιάδης Μαρινάκης» στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο αποτελεί λόγο εορτασμού. Η χορηγία της έδρας εξασφαλίζει τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στις ΗΠΑ. Προσφέρει οικονομική σταθερότητα, διασφαλίζοντας ότι η νέα ελληνική γλώσσα και κουλτούρα θα διδάσκονται στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο στο ακαθόριστο μέλλον. Στην πραγματικότητα, το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών λειτουργούσε ήδη στο ΠΟ εδώ και σχεδόν 45 χρόνια. Πέρα από τον εορτασμό της χορηγίας, το γεγονός αποτελεί ευκαιρία αναστοχασμού των 45 αυτών χρόνων. Τι χρειάζεται για να χτιστεί – αλλά και να διατηρηθεί – ένα υψηλής ποιότητας ακαδημαϊκό Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών σε ένα δημόσιο πανεπιστήμιο της Αμερικής; Πρόκειται για μια ερώτηση υψίστης σημασίας. Ο κόσμος τείνει να πανηγυρίζει για τις νέες επιχορηγήσεις, όμως ύστερα θρηνεί όταν ένα Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών παύει να λειτουργεί. Θα έπρεπε όλοι να αναρωτηθούμε: πώς το πρόγραμμα στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο, ή αυτό στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, όπου διδάσκω εγώ, έμεινε ζωντανό; Γράφω με τη λογική ενός ανθρώπου που γνωρίζει καλά τα δύο εν λόγω προγράμματα. Ημουν μαθήτρια Λυκείου στο Κολούμπους, στην Πολιτεία του Οχάιο, όταν μια ομάδα Ελληνοαμερικανών δημιούργησε το Paideia Project, ως απάντηση στα ολέθρια γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα και στην Κύπρο το 1974, και τόλμησε να ονειρευτεί με σκοπό να συγκεντρώσει χρήματα ώστε να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα πανεπιστημιακών σπουδών όπου οι φοιτητές θα κέρδιζαν αρκετή ευχέρεια στη νεοελληνική γλώσσα, τη λογοτεχνία και την Ιστορία ώστε να γίνουν άξιοι αναλυτές της ελληνικής κουλτούρας. Ακολούθησα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές ως φοιτήτρια στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο μια δεκαετία αργότερα. Δίδαξα σε προπτυχιακούς φοιτητές, έχτισα ένα ερευνητικό προφίλ και απέκτησα ένα διδακτορικό. Είδα εκ των έσω τον αδιάλειπτο κόπο που κατέβαλλε το διδακτικό προσωπικό του Πανεπιστημίου ώστε να αναπτύξουν ένα πρόγραμμα σπουδών με τρόπο που να εμπνέει σε βάθος τις επόμενες γενιές φοιτητών.
Σήμερα, διευθύνω την έδρα Νεοελληνικών Σπουδών και Συγκριτικής Φιλολογίας C.P. Cavafy στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ακολουθώντας τα βήματα του προκατόχου μου Βασίλη Λαμπρόπουλου, ο οποίος αποσύρθηκε το 2018. Δουλεύω στενά με τους συναδέλφους Δέσποινα Μαργομένου και Γουίλ Στρόμπελ. Η έδρα χορηγήθηκε το 1999 από το Ιδρυμα Νεοελληνικών Σπουδών, το οποίο απαρτίζεται από Ελληνες της Διασποράς, παρόμοια με το Paideia Project. Πήρε το όνομά του από τον Καβάφη, τον πιο γνωστό από τους νεοέλληνες ποιητές καθώς και αξιοσημείωτο ποιητή της ελληνικής Διασποράς.
Τα μαθήματα που έχω πάρει από το 1974 σχετικά με το πώς να χτίσεις και να διατηρήσεις ένα καλό πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών είναι τα εξής:
Μάθημα 1ο: Στήριξη πάνω σε ήδη υπάρχουσες πηγές. Οταν επετεύχθη η χορηγία της έδρας Κ.Π. Καβάφη, τα Νέα Ελληνικά διδάσκονταν ήδη επιτυχώς στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν εδώ και μια δεκαετία. Το τμήμα στεγάζεται στις σχολές Κλασικών Σπουδών και Συγκριτικής Φιλολογίας. Στη Σχολή Κλασικών Σπουδών διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά από την εποχή που ιδρύθηκε το πανεπιστήμιο, το 1817, ενώ η Συγκριτική Φιλολογία πρεσβεύει κατά παράδοση τη λογική της πολυγλωσσίας, στηρίζοντας ποικίλες εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες σε όλο το κολέγιο. Η νεοελληνική είναι μία από τις 50 γλώσσες που διδάσκονται στο πανεπιστήμιο, όπου και υποστηρίζεται επιπλέον από το Κέντρο Ερευνας Ξένων Γλωσσών. Εχοντας βασιστεί σε γερά ερευνητικά θεμέλια όπως τα παραπάνω, το Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών έχει καλές πιθανότητες να ευδοκιμήσει.
Μάθημα 2ο: Διασύνδεση με πανεπιστημιακούς και τοπικούς φορείς. Τα προγράμματα σπουδών βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις κοινωνικές σχέσεις. Τόσο το διδακτικό προσωπικό όσο και οι φοιτητές μας αντλούν πληροφορίες από ποικίλες εκπαιδευτικές πηγές – από ειδικούς σε άλλα τμήματα και κέντρα μέχρι και από βιβλιογραφικό υλικό που διατίθεται σε βιβλιοθήκες και μουσεία. Το 2002 οργανώσαμε μια έκθεση με χειρόγραφα και φωτογραφίες του Καβάφη στο Μουσείο Αρχαιολογίας του Κέλσεϊ, τα οποία αντιπαραθέσαμε με αρχαία κειμήλια από την Αίγυπτο, στοιχεία της οποίας αντηχούν κατά κόρον στην ποίηση του Καβάφη. Το 2016 συνεργαστήκαμε με το Ινστιτούτο Φιλολογικών Σπουδών για να φέρουμε δύο αξιόλογους καλλιτέχνες – τον κ. Cacao Rocks και την κυρία Ολγα Αλεξοπούλου – να ζωγραφίσουν τοιχογραφίες σε πολυσύχναστο δρόμο της περιοχής. Μία φορά τον χρόνο, μαθητές γυμνασίου επισκέπτονται το Πανεπιστήμιο για να εξεταστούν στο τεστ «Ελληνομάθεια». Επιπλέον, χορηγούμε συχνά διοργανώσεις που προσελκύουν τους φίλους μας από την ελληνική κοινότητα, οι οποίοι πρεσβεύουν πεποιθήσεις υψίστης πολιτιστικής σημασίας. Η καλλιέργεια ευνοϊκών σχέσεων με ελληνικά ιδρύματα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Οι φοιτητές εξαρτώνται από τις σχέσεις αυτές προκειμένου να τους δίνεται η δυνατότητα να εκπαιδευτούν στον τομέα της γλωσσολογίας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, καθώς και να συμμετέχουν σε μαθητείες που ενσωματώνουν τη χρήση των ελληνικών στους επαγγελματικούς τους στόχους. Ολες αυτές οι σχέσεις ενισχύουν τον ακαδημαϊκό πλούτο του τμήματος.
Μάθημα 3ο: Διατήρηση της «ζωντάνιας» του προγράμματος σπουδών. Η ποιότητα των Νεοελληνικών Σπουδών εξελίσσεται αδιάκοπα. Οι φοιτητές μας, που και εκείνοι εξελίσσονται με τη σειρά τους, διδάσκονται ένα δυναμικό σώμα γνώσης που υπόκειται σε αλλαγές. Προκειμένου να κρατηθεί ζωντανό το πρόγραμμα σπουδών, τους αναθέτουμε αληθινά προβλήματα. Η διδασκαλία μέσω αυθεντικών δοκιμασιών κάνει πιο ενεργή την εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτή την αρχή ακολουθούμε και στο μάθημα «Συναρπαστική Αρχαιότητα: Κληρονομιά, Μουσεία, Μίντια, Τουρισμός, και Κοινότητες», ένα μάθημα που ενθαρρύνει τους φοιτητές να διερευνήσουν την προσωπική και συλλογική αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και τα ηθικά και νομικά διλήμματα που προκύπτουν. Ολα αυτά επιτυγχάνονται μέσω του διαλόγου και άλλων μορφών άμεσης συμμετοχής. Τέτοιου είδους εγχειρήματα προσφέρουν μια μοναδική εμπειρία εκμάθησης, όπου οι φοιτητές αναλαμβάνουν οι ίδιοι τα ηνία της εκπαίδευσής τους.
Μάθημα 4ο: Προετοιμασία για την επόμενη κρίση. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι τα προγράμματα Νεοελληνικών Σπουδών θα λειτουργούν για πάντα. Η κρίση ενέπνευσε τους Ελληνοαμερικανούς να παλέψουν για τη δημιουργία Προγραμμάτων Νεοελληνικών Σπουδών από το 1970. Η κρίση μπορεί να μας ξαναχτυπήσει ανά πάσα στιγμή. Μια ματιά στο σήμερα μάς δείχνει πόσο έντονα η πανδημία του κορωνοϊού έχει αποδιοργανώσει την πανεπιστημιακή ζωή των Αμερικανών. Ωστόσο, οι σπουδές ελληνικής φιλολογίας έχουν εξελιχθεί σε ένα ευέλικτο ακαδημαϊκό κεφάλαιο από την εποχή της ανάδυσής τους. Η κρίση αποτελεί μια διαρκή πραγματικότητα. Το να έχουμε στο μυαλό μας ότι η επόμενη κρίση είναι ζήτημα χρόνου πυροδοτεί νέες ιδέες και μας κινητοποιεί να κρατήσουμε τη δουλειά μας ζωντανή.
Η κυρία Αρτεμις Λεοντή είναι καθηγήτρια και διευθύνει την έδρα Νεοελληνικών Σπουδών και Συγκριτικής Φιλολογίας C.P. Cavafy στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
