Η διαφθορά είναι ένα φαινόμενο τόσο διαδεδομένο που δικαιολογημένα αισθάνεται κανείς ότι είναι ενδημικό σε κάθε κοινωνία, σε κάθε περίοδο, σε κάθε θεσμό.
Διαφθορά στην πολιτική, στον συνδικαλισμό, στους δήμους, στη Δικαιοσύνη, στην Αστυνομία, στις φυλακές.
Διαφθορά που «σκοτώνει» (στον χώρο της Υγείας), διαφθορά που «χτίζει» (Πολεοδομία), διαφθορά που (δεν) «πληρώνει» (Εφορία).
Διαφθορά, διαπλοκή, σκάνδαλα.
Και οι αντι-δράσεις;
Νόμοι επί νόμων, πειθαρχικά επί πειθαρχικών, ανεξάρτητες αρχές, δίκες-εξπρές για επιόρκους, μαθήματα στα σχολεία.
Αποτέλεσμα: σχεδόν μηδενικό (τόσο θεσμικά όσο και στις νοοτροπίες και στάσεις).
Η Ελλάδα στις τελευταίες (από 183 χώρες) θέσεις σε θέματα διαφθοράς (με «διαρροές» 150 δισ. ευρώ).
Από την άλλη, οι έλληνες πολίτες, ενώ δηλώνουν ότι θέλουν να (αντι)δράσουν κατά της διαφθοράς, (συνεχίζουν να) «λαδώνουν».
Η ταύτιση του διεφθαρμένου (ή και του διαφθορέα;) με τη λαμογιά / απατεωνιά /κοροϊδία αλλά και η «δοξολόγηση» στο πρόσωπο του επιτυχημένου των άνομων μέσων τα οποία χρησιμοποίησε δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.
Διεφθαρμένοι εξουσιαστές αλλά και «λαϊκοί επαναστάτες» χρησιμοποιούν τη διαφθορά στα πολιτικά τους παιχνίδια αλλοιώνοντας και υπονομεύοντας τη δημοκρατία.
Το πολιτικό σύστημα «χαρακτηρίζεται» από την έκταση και το βάθος της διαφθοράς που κινείται εκτός των νόμων και της ηθικής τάξης. Η κοινωνική νοσηρότητα και ανομία ως αναπόφευκτη συνέπεια της άναρχης ανάπτυξης, της άνισης διανομής του πλούτου και του «αχόρταγου» ιδιωτικού κέρδους διευρύνει συνεχώς τον κύκλο των εμπλεκομένων.
Η αυτονόμηση και φετιχοποίηση των αγορών, τα εντός και εκτός Ελλάδας κερδοσκοπικά κυκλώματα προκαλούν ρωγμές στο θεσμικό οικοδόμημα.
Η ανταποδοτική, συναλλακτική ή η υπό διαπραγμάτευση δημοκρατία και η ιδιοτελής κοινωνία αφήνουν πολλά περιθώρια για εξωθεσμικές λειτουργίες. Συμβιβασμοί, συμψηφισμοί και σκοπιμότητες θολώνουν (αν δεν εξωραΐζουν) το τοπίο και οδηγούν ή σε εκ του πονηρού «ερμηνείες» των νόμων, ή σε ατιμωρησία των ενόχων.
Η διαφθορά γίνεται «παράδειγμα». Βαθαίνει και διακτινίζεται. Η κρίση δεν τη σταματάει. Αντίθετα την επαυξάνει και εν τέλει τη «νομιμοποιεί».
Η πολιτική διαφθορά, ως «ανάρμοστη σχέση μεταξύ αγοράς και πολιτικής», δηλαδή ως διαπλοκή, κατέστη μέρος της πολιτικής κουλτούρας. Κουλτούρα της διαφθοράς και κουλτούρα του δημόσιου βίου (συμ)πορεύονται.
ΩΣ «ΜΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ» (άδηλο, αόρατο) φαινόμενο η διαφθορά είτε εξελίσσεται προς τα πάνω σε διαπλοκή και σκάνδαλο, ή γενικεύεται προς τα κάτω σε «ρουσφέτια επιβίωσης» («λαϊκή» διαφθορά της παρέας).
ΟΛΟΙ ΜΙΛΑΝΕ για τη διαφθορά των άλλων, αλλά όχι για τη δική τους.
ΚΙ ΑΥΤΟ διότι η διαφθορά προϋποθέτει δόλο και συμπαιγνία, αλλά και μια αντίληψη ότι στο «κάτω-κάτω δεν βλάπτει κανέναν». Αυτή είναι η κουλτούρα της διαφθοράς. Μια στρέβλωση των αξιών: δημόσιοι λειτουργοί και πολίτες που αποκτούν σταδιακά μια ιδιόρρυθμη «συνείδηση δικαίου» όταν διαφθείρουν ή διαφθείρονται. Το δίλημμα δεν τίθεται συνεπώς «ως προς τι είναι νόμιμο» ή «ηθικό», αλλά «ως προς τι μπορούμε να κάνουμε ατιμωρητί», ή ακόμα και «ποια μορφή διαφθοράς είναι αποδεκτή από την πλειοψηφία της κοινωνίας».
ΟΙ «ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ» της διαφθοράς ίσως να βοηθάνε στις οριοθετήσεις. Η μαύρη διαφθορά, την οποία καταδικάζει απερίφραστα η κοινή γνώμη, η λευκή διαφθορά, που ανέχεται η κοινή γνώμη, και η γκρίζα διαφθορά, με την οποία άλλοι συμφωνούν κι άλλοι όχι, συνιστούν ορισμένες μορφές, που όμως δεν έχουν τον ίδιο αντίκτυπο σε κάθε χώρα ή και σε κάθε νομικό σύστημα.
Σ’ ΕΝΑ ανομικό πλαίσιο όμως, «όπου όλα επιτρέπονται», η διαφθορά χάνεται και προβάλλεται μόνο μια κοινωνική αναπαράστασή της, όχι αναγκαστικά αυθεντική. Η διαφθορά από παράβαση μετατρέπεται σε συναλλαγή, σε θεσμό «αναγκαίο» για τη φιλελεύθερη οικονομία, την ανάπτυξη, την παγκοσμιοποίηση.
ΑΡΑ το δίλημμα δεν είναι διαφθορά ή αντιδιαφθορά, αλλά εξάρτηση ή ανεξαρτησία από κάθε μορφής μη δημοκρατικά νομιμοποιημένων και αδιαφανώς λειτουργούντων μηχανισμών (παρα)εξουσίας.
ΚΑΝΕΝΑ κομματικό συμφέρον και καμία ασφάλεια του συστήματος δεν δικαιολογούν τη λευκή σιωπή των οπαδών, την γκρίζα αδιαφορία των φοβισμένων πολιτών και τη μαύρη προπαγάνδα των εγκεφάλων.
Η ΔΙΑΦΘΟΡΑ είναι δια-θεσμικό φαινόμενο, άρα πρέπει να παρέμβουμε πρωτίστως στην ποιότητα της δημοκρατίας μας.
ΥΓ.1: Πρέπει να πείσουμε εαυτούς και αλλήλους ότι τα δημόσια αγαθά και οι πολιτικές αποφάσεις δεν είναι για πούλημα (ούτε ως μίζα, ούτε ως κομματικό καθήκον, ούτε ως λαϊκίστικη συνενοχή παροχών).
ΥΓ.2: Δεν είναι νοητό σε αυτή τη χώρα οι διεφθαρμένοι να είναι και οι τιμημένοι.
*Ο κ. Γιάννης Πανούσης είναι πρώην υπουργός.
