Ακούγοντας την κυρία Μενδώνη να μιλά για τους άνεργους (και συνεπώς άφραγκους) καλλιτέχνες που έπληξε ο κορωνοϊός, ηθοποιούς, μουσικούς, χορευτές, τραγουδιστές, σκηνοθέτες, σκηνογράφους, εικαστικούς, σκέφτηκα το δικό μου σινάφι – τους συγγραφείς. Γι’ αυτούς δεν ακούσαμε τίποτα. Αυτοί δεν παράγουν πολιτισμό; Τα Νομπέλ από ποιητές τα πήραμε. Το πιο διεθνές μας όνομα είναι ο Καβάφης. Θα μου πείτε πως μέσα στην καραντίνα τα δικτυακά βιβλιοπωλεία πουλούσαν άνετα. Αλλά, ό,τι και να πουλούσαν, τα έσοδα ενός συγγραφέα στην Ελλάδα είναι αστεία. Οι ποιητές μάλιστα (η μεγάλη μας δόξα) όχι μόνο δεν κερδίζουν, αλλά οι περισσότεροι πληρώνουν για να εκδοθούν. Ετσι αναγκάζονται να ασκούν κι άλλο επάγγελμα που τους εξασφαλίζει τα προς το ζην. Δεν γνωρίζω κανέναν σοβαρό έλληνα συγγραφέα που να ζει από τα βιβλία του.
(Εκτός από κάτι ροζ κυρίες… γι’ αυτό διευκρίνισα: «σοβαρό συγγραφέα»).
Θέλετε να μάθετε τι κερδίζει ένας επιτυχημένος μας συγγραφέας; Η μέση λιανική τιμή ενός βιβλίου στην Ελλάδα είναι €15. Το συγγραφικό δικαίωμα ήταν 15% αλλά με την κρίση οι περισσότεροι εκδότες το κατέβασαν στο 12%. Αρα από κάθε βιβλίο που πωλείται ο συγγραφέας παίρνει €1,8.
Ας δεχθούμε τώρα ότι το βιβλίο πετυχαίνει και κάνει πολλές εκδόσεις (το σωστό είναι «ανατυπώσεις»). Ας πούμε ότι πουλάει 10.000 αντίτυπα (11 εκδόσεις των 800 + 1.200 η πρώτη). Σύνολο εσόδων €18.000.
Ο μέσος χρόνος για τη συγγραφή ενός βιβλίου για έναν άνθρωπο που ασκεί και άλλο επάγγελμα είναι περίπου δύο χρόνια. Αρα επιμεριζόμενη, η αμοιβή του συγγραφέα είναι €750 τον μήνα. Κι αν θέλει ασφάλιση και αργότερα σύνταξη, θα πρέπει να αφαιρέσουμε τουλάχιστον €250. Οικογένεια με €500 τον μήνα;
Και εδώ μιλάμε για ένα επιτυχημένο βιβλίο. Ελάχιστα σοβαρά βιβλία πουλάνε 10.000 αντίτυπα. Τα περισσότερα αγωνίζονται να φτάσουν στη δεύτερη έκδοση…
Αρα, επάγγελμα! Δικηγόρος, γιατρός, διπλωμάτης, διαφημιστής, αρχιτέκτων, δημοσιογράφος… και ολίγον συγγραφεύς.
Ενα προσωπικό παράδειγμα: Οπως σχεδόν όλοι οι συγγραφείς, τα πρώτα μου βιβλία τα πλήρωσα από την τσέπη μου – ήταν ποίηση και δοκίμια, άνευ εμπορικού ενδιαφέροντος. Μετά ήρθε το πιο επιτυχημένο μου βιβλίο, γνωστό σε πολλούς (βρίσκεται τώρα στην 39η ανατύπωση). Από την 1η μέχρι τη 13η (και λόγω ζήτησης, οι ανατυπώσεις τότε ήταν των 10.000 ή 5.000 αντιτύπων) δεν είχα εισπράξει δραχμή! Κάποτε ο δεύτερος εκδότης μου δέησε να μου δώσει μια μεταχρονολογημένη επιταγή ενός εκατομμυρίου δραχμών (αντιστοιχούσε στο μισό του χρέους). Οταν πήγα να την εισπράξω, ήταν ακάλυπτη! Την έχω φυλάξει για ενθύμιο.
Δεν είναι λοιπόν μόνο που δεν αμείβονται καλά οι συγγραφείς μας – συχνά δεν εισπράττουν, είτε εγκαίρως, είτε καθόλου. Και μη νομίζετε πώς είναι μόνο ελληνικό έθιμο. Το ίδιο βιβλίο μου μεταφράστηκε σε δέκα γλώσσες. Κριτικές-διθύραμβοι, αλλά χρήμα μηδέν. Από τους δέκα μεγάλους ξένους εκδότες μόνο ο Γερμανός στέλνει κάθε χρόνο λογαριασμό. Ο Γάλλος εκτός από την πρώτη έκδοση έβγαλε και δεύτερη σε σχήμα τσέπης για περίπτερα και αεροδρόμια – αλλά ούτε φράγκο! Ο Ιταλός κλάφτηκε ότι πούλησε μόνο 172 αντίτυπα. (Η Ιταλία έχει 18.000 βιβλιοπωλεία και όπως μου είπε η ελληνολάτρις συγγραφέας Andrea Marcolongo, για χρόνια το βιβλίο ήταν στις βιτρίνες.) Στην Κολομβία και στη Χιλή το βιβλίο πήρε διακρίσεις, αλλά ο ισπανός εκδότης (ο μεγαλύτερος), που καλύπτει και τη Νότια Αμερική, ισχυρίζεται ότι δεν πούλησε τίποτα.
Εξω, βεβαίως, οι ξένοι συγγραφείς εκπροσωπούνται από ατζέντηδες, μεγάλα οργανωμένα γραφεία με δικηγόρους, που ελέγχουν εκδότες και βιβλιοπωλεία. Τα δικαιώματά τους είναι ιερά και απαραβίαστα (και όχι «κλοπιράιτ», που έλεγε η Ελένη Βλάχου). Αλλωστε οι ξένοι έχουν και άλλα έσοδα. Μία σειρά διαλέξεων σε αμερικανικά πανεπιστήμια μπορεί να σε θρέψει δύο χρόνια. Οι συνεντεύξεις πληρώνονται αδρά, όπως και οι συνεργασίες σε έντυπα.
Ενώ εδώ το ελληνικό κράτος βάζει κείμενά μας στα σχολικά βιβλία, μεταδίδει έργα μας από το κρατικό ραδιόφωνο – και όχι μόνο δεν πληρώνει… Ούτε ζητεί άδεια – ούτε καν μας ενημερώνει!
Πριν από μερικά χρόνια έστησε το ΕΚΕΒΙ (Ελληνικό Κέντρο Βιβλίου) που έμεινε στις καλές του προθέσεις.
Να ενισχυθούν εκατό φορές όλες οι τέχνες. Αλλά μην ξεχνάτε και το βιβλίο, αυτό το αποπαίδι του ελληνικού πολιτισμού.
