Είκοσι χρόνια από τον τραγικό θάνατο του Γιάννου Κρανιδιώτη η μνήμη του παραμένει ζωντανή. Η αναπάντεχη απώλειά του στέρησε από την Ελλάδα, αλλά και από την πατρίδα του την Κύπρο, έναν άξιο και ικανό πολιτικό. Η προσφορά και το ήθος του σπάνιου αυτού ανθρώπου αποδείχθηκαν ανεκτίμητα. Με την πολιτική διορατικότητά του, την επιστημονική του υποδομή, τη διαχειριστική του επάρκεια, άφησε το αποτύπωμά του στα κρίσιμα ζητήματα των διεθνών σχέσεων.
Πρωτίστως υπήρξε ο εμπνευστής και ο καθοδηγητής της ευρωπαϊκής προοπτικής της Μεγαλονήσου. Ο Γιάννος Κρανιδιώτης επεξεργάστηκε και προώθησε, από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, την ιδέα ένταξής της στην οικογένεια της Ευρώπης. Πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα του πολιτικού επαρχιωτισμού, ήρθε αντιμέτωπος με όλες εκείνες τις δυνάμεις της Κυπριακής Δημοκρατίας, που επί πολλές δεκαετίες φαντασιώνονταν με το Κίνημα των Αδεσμεύτων.
Απέναντί του βρέθηκαν όχι μόνο οι ακραίοι εθνικιστές, οι «τουρκοφάγοι». Αλλά και αρκετοί από τους αποκαλούμενους «προοδευτικούς», που χρόνια είναι συμφιλιωμένοι με τη στασιμότητα και την ακινησία – στην πραγματικότητα με τη διχοτόμηση του νησιού. Είτε γιατί δεν θέλουν τη συνύπαρξη με τους Τουρκοκυπρίους. Είτε διότι είναι παραδομένοι στην ευμάρειά τους.
Το Κυπριακό παραμένει μια μεγάλη ιστορική εκκρεμότητα, καθώς η αντιπαλότητα, η εχθροπάθεια, η μισαλλοδοξία, ακόμη και οι εθνικισμοί, πάντα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος. Οι τραυματικές εμπειρίες της δεκαετίας του ’60, αλλά και η τουρκική εισβολή το ’74, τροφοδότησαν την καχυποψία και τον φόβο και στις δύο κοινότητες, ενισχύοντας περαιτέρω τους αδιάλλακτους. Ωστόσο, η αλήθεια των Ελληνοκυπρίων συνυπάρχει με την αλήθεια των Τουρκοκυπρίων. Όποιος παραβλέπει τη μία ή την άλλη, προφανώς διαγράφει ιστορικά γεγονότα.
Αναμφισβήτητα με ανοιχτό το πρόβλημα της Κύπρου, πολλοί δημιούργησαν πολιτικές καριέρες, πυροδοτώντας την άρνηση και την αντιπαράθεση. Δεν είναι τυχαίο ότι η στρατηγική σκέψη του Γιάννου Κρανιδιώτη για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της πατρίδας του αμφισβητήθηκε κατ’ αρχάς από την πλειονότητα των εκπροσώπων της ελληνοκυπριακής πολιτικής ελίτ. Φωτεινές εξαιρέσεις υπήρξαν ο Γλαύκος Κληρίδης, ο Γιώργος Βασιλείου, ο Μιχάλης Παπαπέτρου, ο Τάκης Χατζηδημητρίου, ο Χρήστος Στυλιανίδης, ο Δημήτρης Ηλιάδης και κάποιοι άλλοι που διέβλεπαν τον κίνδυνο η Κύπρος να παραμείνει κομμένη στα δυο. Στον ελλαδικό χώρο υποστήριξαν το σχέδιό του ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κώστας Σημίτης, ο Θεόδωρος Πάγκαλος, αλλά και ο Γιώργος Παπανδρέου.
Την ένταξη του Νησιού στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Γιάννος Κρανιδιώτης την αντιμετώπιζε ως μεγάλη ευκαιρία για την ενοποίησή του. Πίστευε ακράδαντα ότι εναρμονιζόμενο με το ευρωπαϊκό κεκτημένο μπορεί να καταλυθεί ο διαμελισμός του. Γνωρίζοντας πολύ καλά όλες τις θεατές και αθέατες πλευρές των ευρωπαϊκών διεργασιών και ανακατατάξεων, υποστήριζε με ένταση και με θεμελιωμένα επιχειρήματα την ανάγκη επίτευξης ενός ιστορικού συμβιβασμού. Όπως χαρακτηριστικά δήλωνε: «Πολλές φορές οι δύο κοινότητες έφτασαν στην πηγή, αλλά δεν ήπιαν νερό». Θεωρούσε τις Ιδέες Γκάλι σημαντική ευκαιρία που χάθηκε. Το ίδιο –φαντάζομαι- θα έλεγε και για το Σχέδιο Ανάν, αρνούμενος να συνταχθεί με τη στασιμότητα, την αδράνεια και, κυρίως, με την εμπέδωση των αδιεξόδων.
Πάντως το βέβαιο είναι πως η συνδρομή και η συμβολή του Γιάννου Κρανιδιώτη στην προσχώρηση της Μεγαλονήσου στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποδείχθηκε καταλυτική. Όλες οι προπαρασκευαστικές ενέργειες είχαν τη δική του σφραγίδα. Με τη διορατικότητα, την εξωστρεφή στρατηγική και τη μεθοδική καθοδήγηση του Κώστα Σημίτη, η Κύπρος πήρε το ευρωπαϊκό διαβατήριο.
Οι αποφάσεις των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων του Ελσίνκι (Δεκέμβριος 1999) και της Κοπεγχάγης (Δεκέμβριος 2002), που ήταν προσωπικές επιτυχίες του τότε Έλληνα πρωθυπουργού, έκαναν πράξη το όραμα του αδικοχαμένου υπουργού του. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι με τον αδόκητο χαμό του δεν το είδε να πραγματοποιείται. Αλλά και η πατρίδα του έχασε τον μελλοντικό της ηγέτη. Η αλήθεια είναι ότι ο Γιάννος Κρανιδιώτης υπήρξε αιχμάλωτος της μοίρας του.
Η Ελλάδα, αλλά και η Κύπρος στερήθηκαν τον κοσμοπολίτη, τον στοχαστή και διανοούμενο, τον φανατικό ευρωπαϊστή, ο οποίος άνοιξε πρώτος τον δρόμο της ένταξης του Νησιού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Προτερήματά του ήταν το πολιτικό βάθος, η βαθιά γνώση των προβλημάτων, η διαχειριστική εμπειρία και ικανότητα. Ενσαρκώνοντας μια εξωστρεφή στρατηγική για τον κυπριακό ελληνισμό, ο Γιάννος Κρανιδιώτης απέδειξε ότι διέθετε ηγετικότητα, ξεχωρίζοντας στη μεσοβασιλεία των μετριοτήτων. Το παράδοξο είναι ότι αυτός που είχε μέλλον, έφυγε νωρίς.
