H «παγκόσμια ιστορία» μιας χώρας, ως πρόσφατος όρος, χρησιμοποιείται με δύο έννοιες. Κατά την πρώτη, την κεντρομόλο, και με διαφαινόμενη την εθνοκεντρική ιδιοτέλεια, σημαίνει ότι η χώρα αυτή (η α ή η β) έχει εκληφθεί ως εκείνη από την οποία τα πιο σημαντικά για τον κόσμο από αυτήν απέρρευσαν. Κατά τη δεύτερη εννοιολόγηση, τη φυγόκεντρο, η ιστορία μιας χώρας (πάλι ως παγκόσμια) ερευνάται ως υπαγόμενη κατάσταση στην περιφέρεια του Κόσμου όλου.
Πριν από δύο χρόνια διαβάσαμε την «Παγκόσμια Ιστορία της Γαλλίας» (Histoire Μondiale de la France), έργο υπό τη διεύθυνση του P. Boucheron. Οι συζητήσεις ανεξάντλητες, ενώ οι κακότητες και οι διθύραμβοι εξακολουθούν να συνοδεύουν το εγχείρημα, το οποίο ανήκει στην παραπάνω δεύτερη εκδοχή. Αναμενόμενα όλα αυτά σε μια μεγάλη χώρα συνεχούς διαλόγου, και όπου πολλά όμως ακόμα ερμηνεύονται με αναφορά στους «τόπους μνήμης» (lieux de mémoire).
Πρόσφατα, ο αιρετικός μεσαιωνολόγος, καθηγητής στο Κολέγιο της Γαλλίας (εκεί εκλέγονται και τέτοιου είδους στοχαστές) P. Boucheron επιφέρει ένα νέο «χτύπημα» στην κεντρομόλο ιστοριογραφία. Με ένα έργο με τίτλο «Το ίχνος και η αύρα. Μεταθανάτιες ζωές του Αγίου Αμβροσίου του Μιλάνου (IV-XVII αιώνες)» Seuil, 2019, ο συγγραφέας μας μελετά τις πολλαπλές ύστερες στοχαστικές αναλήψεις αυτής της ιδεολογίας που υποβάλλει τους ηγεμόνες σε ανθρωπιστικές επερωτήσεις. Μια ιδεολογία της οποίας οι υφέρπουσες πολιτικές της μεταγραφές και μετεπιπτώσεις βαίνουν πέραν του Μιλάνου. Πέραν του κέντρου από το οποίο ο Αμβρόσιος μίλησε για τον κόσμο. Ο P. Boucheron αναλύει – με υποδειγματική τεκμηρίωση – τις μνημονικές οικειοποιήσεις που επί ένδεκα περίπου αιώνες επηρέασαν, έστω και ως ασαφή υπόλοιπα, ως «ίχνη» και ως «αύρες», μια περίοδο της στοχαστικής περιπέτειας της Δύσης.
Το έργο αυτό συνδέεται – από συστηματική άποψη – με το προαναφερθέν («Παγκόσμια Ιστορία της Γαλλίας») στο μέτρο που δείχνει το πώς ένας τρόπος σκέψης μπορεί να εξαχθεί. Και να φύγει από ένα «παρόν» του IV αι. για να ταξιδέψει στον τότε ευρωπαϊκό παγκόσμιο χρόνο.
Μια ιστορία της κριτικής της εξουσίας από την παρακείμενη έπαλξη μιας κοινωνικο-θρησκευτικής πράξης μάς προσφέρεται από έναν διακλαδικό και διεπιστημονικό στοχαστή. Ενα έργο με το οποίο τα σχετικώς αθέατα γίνονται σχετικώς θεατά.
Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.
