Το τι είναι αυτό που κάνει τον μύθο της ομηρικής Οδύσσειας τόσο εμπορικό και τόσο ανακυκλώσιμο μπορεί να το συζητήσουμε σοβαρά μιαν άλλη φορά. Για σήμερα, όμως, ας μας επιτραπεί κάτι λιγότερο σοβαρό (παρ’ όλο που φοβούμαι ότι τελικά παίζουμε εν ου παικτοίς), αφού την αφορμή την παίρνουμε από το εξ Ιθάκης αυτοσυγχαρητήριο διάγγελμα του πρωθυπουργού μας, ο λογογράφος του οποίου έδωσε και τα αρχαιογνωστικά του ρέστα, θέλοντας να κεντήσει το χαρμόσυνο μήνυμα της εκ Μνημονίων Αναστάσεως πάνω στον καμβά του οδυσσειακού μύθου.
Ποιος είναι ποιος και τι είναι τι στην περισπούδαστη αλληγορία που απήγγειλε ο Αλέξης Τσίπρας με φόντο τα θρυλικά λημέρια του Οδυσσέα; Ακούγοντας τον πρωθυπουργό δεν ήμουν βέβαιος αν συνελάμβανε εαυτόν ως Οδυσσέα στη «σύγχρονη Οδύσσεια της Ελλάδας από το 2010» και πρέπει να ομολογήσω ότι δυσκολεύτηκα να κατανοήσω την υποτιθέμενη συμμετρία ανάμεσα στους ομηρικούς και στους «σύγχρονους μνηστήρες που είναι ακόμη εδώ και θέλουν να κρατήσουν τον λαό στα αμπάρια του καραβιού». Η αλήθεια είναι ότι ο παρατεταμένος μεταφορικός λόγος είναι ατίθασο πράμα και μπορεί να σου ξεφύγει εδώ κι εκεί, αλλά έτσι κι αλλιώς μας πρόλαβε η Φώφη Γεννηματά με τη δική της ανατρεπτική ερμηνεία, σύμφωνα με την οποία ο πρωθυπουργός «δεν είναι σύγχρονος Οδυσσέας αλλά μνηστήρας της εξουσίας» –μια εύκολη μάλλον, όσο και προβλεπτή, διόρθωση.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν φάνηκε ιδιαίτερα πρόθυμος να αρθεί στο ύψος της μυθολογικής πρόκλησης, στην οποία όμως απάντησε ο Περισσός. Ο κ. Τσίπρας διαβεβαίωσε ότι «δεν θα γίνουμε λωτοφάγοι», εννοώντας ότι ο λαός δεν θα ξεχάσει τους υπαιτίους των Μνημονίων, αλλά δεν έμοιαζε να συνειδητοποιεί ότι αυτή η οδυσσειακή κροτίδα ήταν έτοιμη να σκάσει στα χέρια του πριν ακόμη ο Περισσός του υπενθυμίσει ότι στη χώρα των λωτοφάγων δεν πρέπει να μιλάει έτσι αστόχαστα για λωτούς και πριν ρίξει τον δικό του οδυσσειακό οβολό παραπέμποντας στη «Σκύλλα και στη Χάρυβδη», χωρίς πάντως να διευκρινίζει με ποιαν από τις δύο λάμιες ταυτίζει τη γιαλαντζί Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ.
Διευκρινίζει, ωστόσο, κάτι που έτσι κι αλλιώς το ξέραμε, τουτέστιν ότι θα συνεχίσει το ρομαντικό ταξίδι του για μια εντελώς δική του Ιθάκη –εύλογο, αφού γενικώς στη μυθολογία της Αριστεράς ο μύθος δεν ερμηνεύει την πραγματικότητα αλλά φιλοδοξεί να υποκαταστήσει έναν προηγούμενο μύθο.
Σε αυτήν την οδυσσειακή πανδαισία συνέβαλε αφειδώς και ο ανθηρός λόγος του αεί ελλοχεύοντος Γιάνη Βαρουφάκη, στον οποίον οφείλουμε τον πιο χυμώδη, περιεκτικό και ακριβή χαρακτηρισμό του πρωθυπουργικού διαγγέλματος ως «κιτς αρχαιολαγνικής αφήγησης». Ο κ. Βαρουφάκης χλευάζει τον οδυσσειακό Μύθο της Εξόδου με «τις ραψωδίες για Φανταστικά Πλεονάσματα» και άλλα ψυχαγωγικά και προτείνει εφτά δικά του βοτάνια για «ρεαλιστική αφύπνιση» και για να περάσουμε «από τον μύθο στην πραγματικότητα». Το «εφτά», ως γνωστόν, είναι μυθικός-μαγικός αριθμός, αλλά είναι ακόμη πιο γνωστό ότι ο άνετος μάγος του πρώτου εξαμήνου της συριζαϊκής μυθολογίας απεδείχθη πιο μοιραίος και από την οδυσσειακή Κίρκη.
Ολισθηρό πράγμα ο μύθος. Τον ερμηνεύεις κατά το δοκούν, και ποιος θα κακολογήσει εκείνη την αμερικανίδα φεμινίστρια που είπε κάποτε ότι η Οδύσσεια στην πραγματικότητα είναι αφήγηση για τα ντέρτια και τους καημούς της Πηνελόπης και γι’ αυτό θα έπρεπε να μιλάμε για «Πηνελοπιάδα». Αυτή την ολισθηρότητα δεν την αντιλήφθηκε ο έλληνας πρωθυπουργός και έπρεπε να την αντιληφθεί, γιατί στο κάτω-κάτω ο Οδυσσέας λαξεύθηκε στο μάρμαρο της μυθολογίας ως πολυμήχανος ψευδολόγος, γιατί, είτε έφταιγε είτε όχι, έφτασε στην Ιθάκη έχοντας χάσει όλους τους συντρόφους του και γιατί η Οδύσσεια θα είχε τελειώσει πολύ νωρίτερα αν, την ώρα που το καράβι βρισκόταν πολύ κοντά στην πολυπόθητη Ιθάκη, κάποιοι δεν άνοιγαν τον ασκό του Αιόλου με αποτέλεσμα το καράβι να συνεχίσει να θαλασσοδέρνει για πολλά φεγγάρια ακόμη.
Και, φυσικά, δεν προβλέπεται βραβείο για όποιον καταφέρει να λύσει αυτό το μυθολογικό κουίζ.
Ο κ. Θεόδωρος Παπαγγελής είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
