Τις φωτιές τις προλαμβάνεις με φωτιά!

Ακόμα στριφογυρίζουν στο μυαλό μου, τα πρώτα χρόνια της καριέρας μου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τα λόγια από την αποχαιρετιστήρια, λόγω συνταξιοδότησής του, διάλεξη του αείμνηστου καθηγητή Δασολογίας Λ. Λιάκου. Κατασταλάγματα ζωής που ισχύουν απόλυτα ως σήμερα: «Φωτιά είναι υψηλής θερμοκρασίας βίαιη συνένωση καύσιμης ύλης με οξυγόνο. Για να προληφθεί ή να αποτραπεί η επέκταση και τελικά να σβήσει, θα πρέπει να λείψει το ένα ή το άλλο». Ετσι έφαγε τη ζωή του με τους συνεργάτες του να δοκιμάζει τα παραπάνω, καίγοντας όλους τους χειμώνες χαμηλή βλάστηση και ξερόκλαδα, απαλλάσσοντας δάση από καύσιμη ύλη.

Κατά τη θητεία μου στο ΥΠΑΑΤ θυμάμαι αντιρρήσεις ορισμένων στην αλλαγή του ορισμού των βοσκοτόπων (λιβαδιών) σε βοσκήσιμες γαίες που, πέραν των λιβαδιών που βόσκονται από πρόβατα, περιλαμβάνουν και δασικές εκτάσεις με θαμνώδη βλάστηση που βόσκονται από γίδια. Επαναπροσδιορισμός που α) αύξησε τις επιλέξιμες για επιδοτήσεις εκτάσεις, β) υποστήριξε την αιγοπροβατοτροφία που συρρικνωνόταν, γ) συνέβαλε στην εισαγωγή στον κλάδο πολλών νέων κτηνοτρόφων, όπως έγινε άλλωστε και με το πρόγραμμα αναχλόασης των βοσκοτόπων.

Υποβιβάζοντας τη θαμνώδη βλάστηση, αφού τα γίδια βόσκουν όρθια στα δύo πόδια. Βοήθησε όμως σημαντικά και στην πρόληψη μεγάλων πυρκαγιών.

Στον περιορισμό της καύσιμης ύλης αναφερόταν και το άλλο συμπέρασμα του Λιάκου: «Μην αφήνετε να καεί ένα ολόκληρο δάσος επειδή διστάζετε να υλοτομήσετε το ένα χιλιοστό του». Η υλοτόμηση ζωνών πυροπροστασίας πλάτους 200-300 μέτρων όχι μόνο φέρνει εισοδήματα στον τόπο και στους υλοτόμους ορεινών χωριών, παρέχει καυσόξυλα (που σήμερα εισάγονται υγρά από τη Βουλγαρία), δημιουργεί πράσινες ζώνες γρήγορης αναγέννησης νεαρών δέντρων που δεν αποτελούν καύσιμη ύλη. Παράλληλα μπορεί να επιτευχθεί σταδιακή αντικατάσταση εύφλεκτων πευκοειδών από άλλα λιγότερο εύφλεκτα ειδη. Η παρουσία ντόπιων μόνιμων κατοίκων, υλοτόμων, ξυλουργών, μεταφορέων, κτηνοτρόφων και άλλων αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας έναντι οποιασδήποτε παρανομίας ή κινδύνου πυρκαγιάς κ.ά.».

«Αφήστε την επιστήμη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα προστασίας των πολιτών και της χώρας από διάφορες καταστροφές» (φωτιές, πλημμύρες, σεισμοί, καύσωνες, ξηρασίες, κατολισθήσεις, ναυάγια, επιδημίες κ.ά.). Οχι μόνο γιατί οι επιστήμονες έχουν γνώση ο καθένας στον τομέα του και ξέρουν τι να κάνουν, αλλά έχοντας και τεχνογνωσία ξέρουν πώς να το κάνουν». Προαπαιτούμενο και απόρροια του τελευταίου είναι η ανάγκη συνέργειας πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων στην επίτευξη λύσεων. Κάτι που οφθαλμοφανώς απουσιάζει σήμερα στη διοίκηση, στην κρατική μηχανή, στην πολιτική κ.α. Eιδικά στην πρόσφατη κρίση, όπου απαιτήθηκε η συνεργασία μετεωρολόγων, Αστυνομίας, πυροσβεστών, μεταφορικών μέσων, υπηρεσιών διανομής νερού, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ενέργειας, επικοινωνιών, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλων.

Σήμερα μάλιστα, στην εποχή της πληροφορίας, των δικτύων, των δορυφόρων, η τεχνογνωσία βοηθά να αναλυθούν και να κατανοηθούν τα φαινόμενα αυτά με εντυπωσιακή ακρίβεια, αλλά ακόμη και να προβλεφθεί τόσο ο χρόνος όσο και το μέγεθός τους.

Η ύπαρξη ξεχωριστών και ανεξάρτητων τομέων σε διαφορετικά υπουργεία, οι αντιμαχόμενοι υπάλληλοι με αρμοδιότητες και συνδικαλιστικούς τακτικισμούς πρέπει να εκλείψουν. Χρειάζεται μια ενιαία υπηρεσία, ολοκληρωμένη και συντονισμένη, σε επάλληλους κύκλους, που αναλόγως του προβλήματος και του μεγέθους του προλαμβάνει, ελέγχει και αντιμετωπίζει.

Χρειάζονται αντικειμενικά αξιόλογοι επιστήμονες με σχετικές εμπειρίες και διοικητική ικανότητα. Μια πραγματικά Ανεξάρτητη Αρχή, αποτελεσματική, χάρη στην αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών, με εξουσία στη γρήγορη λήψη αποφάσεων, αλλά και ποινική ευθύνη των πράξεών της· όχι κομματικά στελέχη που θα αντικαθίστανται κάθε λίγο ακολουθώντας την τύχη του προϊστάμενου υπουργού.

Και το νερό; Που σβήνει τη φωτιά κατεβάζοντας και τη θερμοκρασία και περιορίζοντας το οξυγόνο; Πώς θα φτάσει στη φωτιά χωρίς διανοιγμένους και συντηρημένους δρόμους; Πώς θα δουλέψουν οι ηλεκτρικές αντλίες χωρίς ρεύμα αφού όλες οι υπέργειες κολόνες και οι καλωδιώσεις των σπιτιών θα έχουν καεί; Σβήνουν φωτιές σαν την πρόσφατη με τα πλαστικά λάστιχα των κήπων που έλιωσαν σχεδόν ακαριαία;

Οσο για το αντεπιχείρημα ότι τα περισσότερα σπίτια και οι οικισμοί χτίστηκαν λαθραία σε ακατάλληλες εκτάσεις, αυτό ήταν αναμενόμενο. Και ήταν αναμενόμενο λόγω της αύξησης του πληθυσμού της χώρας, του βιοτικού επιπέδου, της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα. Γιατί όμως καθυστέρησαν οι επεκτάσεις των σχεδίων, οι νέες εντάξεις στους υπάρχοντες οικισμούς και πόλεις που θα οδηγούσαν σε οργανωμένη δόμηση προς όφελος όλων, θα έπαυαν οι παρανομίες, οι οικοπεδοφάγοι, οι νυχτερινοί οικοδόμοι και το γιγάντιο κόστος γης; Θα κέρδιζε και το κράτος.

Περισσότερος προβληματισμός λοιπόν στο αν η άναρχη δόμηση έφταιξε για τις τελευταίες καταστροφές και τους πολλούς θανάτους. Εύκολος στόχος, ειδικά αν ανάμεσα στους νεκρούς είναι και παράνομοι ιδιοκτήτες! Ακόμα και έτσι, τα ερωτήματα παραμένουν. Πώς συνδέθηκαν με τη ΔΕΗ παράνομα ακίνητα; Γιατί το κράτος νομιμοποίησε χωρίς προϋποθέσεις και απαιτήσεις (υπογειωμένο δίκτυο ρεύματος, απαραίτητη η δεξαμενή αποθήκευσης νερού, άντληση με πετρέλαιο κ.ά.);

Και η Τοπική Αυτοδιοίκηση; Αναφέρομαι σε σημαντικούς ανθρώπους με έργο και όχι σε τηλεοπτικά ζόμπι που στην εποχή της εικόνας ήταν εύκολο το ρεσάλτο από τις τηλεοθόνες στις καρέκλες των δημαρχείων. Γιατί υδροδότησαν χωρίς προϋποθέσεις (δεξαμενής νερού, μηχανοκίνητης αντλίας, 5 μεροκάματα/έτος, εθελοντική εργασία για καθαρισμό δρόμων, ελεύθερων χώρων, κενών οικοπέδων, εγκαταλειμμένων σπιτιών, τόπων συγκεντρώσεων, οδών διαφυγής προς θάλασσα και τόσα άλλα);

Τα έντονα καταστροφικά φαινόμενα είναι ήδη συχνότερα, σίγουρα θα ενταθούν περαιτέρω, θα πυκνώσουν και θα αντιμετωπίζονται δυσκολότερα ένεκα των κλιματικών αλλαγών, της αύξησης του πληθυσμού, της εισόδου αλλοδαπών κατοίκων, της ραγδαίας αύξησης του τουριστικού ρεύματος, των προσφυγικών ροών, της δημογραφικής μας γήρανσης, της φυγής νέων…

Χρειάζονται θαρραλέες πολιτικές, όχι επικοινωνιακά τεχνάσματα, καθορισμός προτεραιοτήτων, ορθή αξιοποίηση των λιγοστών πλέον πόρων. Η πολιτική στροφής τότε στο ΥΠΑΑΤ από τη δαπανηρή άντληση υπόγειων υδάτων στην αξιοποίηση των επιφανειακών, πέραν της εξοικονόμησης νερού σε πολλαπλά φράγματα και λιμνοδεξαμενές, από το ανάντι έως το κατάντι των φυσικών χειμάρρων, έδωσε λύσεις σε πολλαπλά προβλήματα (κόστος άντλησης, διαθεσιμότητα άφθονου νερού για την άγρια χλωρίδα και πανίδα, το πότισμα των κοπαδιών). Προσέφερε προστασία από κατακλυσμιαίες βροχοπτώσεις και πλημμύρες στο κατάντι (κάτι που αναμένεται να ενταθεί με τις κλιματικές αλλαγές). Προσέφερε και άφθονο νερό για πυρόσβεση ιδιαίτερα με τις υπογειωμένες σωληνώσεις και τα υπόγεια δίκτυα άρδευσης, γεμίζοντας τον τόπο με κρουνούς! Τα αναφέρω αυτά μόνο για να πειστούμε ότι λύσεις υπάρχουν και είναι εφικτές. Και όσο νωρίτερα οι παραπάνω προτάσεις, με έμφαση στην πρόληψη προβλημάτων, πάρουν σάρκα και οστά, τόσο ασφαλέστερη, δηλαδή λιγότερο φοβική, θα νιώθει η κοινωνία.