Ενας αδιάλλακτος υπερασπιστής των ατομικών δικαιωμάτων

Η οδύνη είναι έντονη και τίποτε δεν θα την απαλείψει, όσος καιρός κι αν περάσει. Τα εγκώμια για την προσφορά του ήταν θερμά και καθολικά (με την ατυχή εξαίρεση ενός κόμματος που προτίμησε να σιωπήσει). Ποτέ πρόσφατα ένα δημόσιο πρόσωπο δεν επαινέθηκε τόσο ομόφωνα, χωρίς τις γνωστές δηλητηριώδεις επιφυλάξεις και αστερίσκους που τόσο συνηθίζονται στον πολιτικό μας βίο.

Ολοι εστιάσθηκαν, και δικαίως, στην αγωνιστική του ηγεσία στον αντιδικτατορικό αγώνα και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου ειδικά. Ηταν μια περίοδος απαράμιλλου ηρωισμού, για τον οποίο πλήρωσε σκληρότατο τίμημα. Ομως ο Σταύρος Τσακυράκης, όπως οι γνήσιοι ήρωες της ανθρωπιάς, δεν επαιρόταν, ούτε καν μιλούσε γι’ αυτό. Και βέβαια δεν διανοήθηκε ποτέ να το «εξαργυρώσει» με πολιτικά και κρατικά αξιώματα, όπως τόσοι άλλοι της λεγόμενης «γενιάς του Πολυτεχνείου» με περγαμηνές μηδαμινές συγκρινόμενες με τις δικές του –ή και ανενδοίαστα πλαστές.

Ομως, πέρα από τη συγκινησιακή φόρτιση για τον χαμό του υπάρχει ένα μείζον ζήτημα. Οτι όλοι όσοι μίλησαν αυτές τις ημέρες, με την εξαίρεση του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, δεν αναφέρθηκαν στην ουσία της πολιτικής του σκέψης. Και αυτό δεν είναι παράξενο, αφού οι ιδέες του είναι θεμελιακά και μαχητικά αντίθετες με την ιδεολογία και την πολιτική πρακτική των σημερινών κυβερνώντων και όσων άλλων γλίχονται για να συγκυβερνήσουν μαζί τους. Είναι βαριά ασέβεια στη μνήμη του να τον εντάξει κανείς σε κάποιο κίβδηλο «προοδευτικό μετώπο» όπως το οραματίζεται η σημερινή εξουσία.

Και δεν είναι μόνο το γεγονός ότι εξέχοντα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ πρωτοστάτησαν σε δικαστικές διώξεις και πολιτικούς προπηλακισμούς εναντίον του –για τους οποίους σε έναν άλλο κόσμο θα είχαν την εντιμότητα να ζητήσουν σήμερα συγγνώμη. Αυτά είναι τα συμπτώματα.

Η ουσία είναι ότι ο Σταύρος Τσακυράκης ήταν ένας φιλελεύθερος στοχαστής. Ηταν υπέρμαχος ενός πλέγματος αξιών που προτάσσουν την αυτονομία της προσωπικής συνείδησης έναντι μιας μυθικής «κοινωνικής» προσταγής όπως την εκφράζουν κάποιοι που δήθεν κατέχουν το «μυστικό της Ιστορίας». Και ήταν αδιάλλακτος υπερασπιστής μιας πολιτικής τάξης που εδράζεται στη συνταγματική κατοχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων, με πρωταρχικό εκείνο του κριτικού λόγου, το οποίο θεωρούσε απολύτως πέραν κάθε περιορισμού. Ηταν μια ιδέα που εμπνέεται από την αμερικανική νομολογία της «Πρώτης Τροποποίησης», την οποία μελέτησε εμβριθώς κατά την (πραγματική) παραμονή του στο Χάρβαρντ.

Για τον Σταύρο Τσακυράκη η λαϊκή κυριαρχία εκφράζεται αποκλειστικά μέσα από τις συνταγματικές διαδικασίες και τους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Οι θεσμοί αυτοί δεν επιτρέπεται να αμφισβητηθούν με αναφορά σε κάποιο περιρρέον «δημόσιο αίσθημα» ή να υποταχθούν στη συνεχή διά δημοψηφισμάτων έγκριση των αποφάσεών τους. Αυτή η «αμεσοδημοκρατική» απαξίωση της φιλελεύθερης συνταγματικής τάξης είναι μια επικίνδυνη διολίσθηση προς τον αυταρχισμό. Η προσωπική ιστοσελίδα του επιγράφεται «Φιλελεύθερη Κοινωνικότητα» (Liberal Sociability) και εκεί εκτίθενται με κρυστάλλινη καθαρότητα αυτές οι απόψεις.

Είναι πολύτιμη και η εφαρμογή αυτών των ιδεών στη σύγχρονή μας πραγματικότητα που βρίσκει κανείς σε αυτές τις σελίδες. Η καταλυτική συνεισφορά του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος δεν ήταν για τον Σταύρο Τσακυράκη ότι «έριξε τη χούντα». Αποτελεσματικότερα χτυπήματα κατά του καθεστώτος ήταν η απόπειρα τυραννοκτονίας από τον Α. Παναγούλη και η ανταρσία των αξιωματικών του Ναυτικού. Ηταν ότι διαλάλησε την ιδέα της πολιτικής ελευθερίας.

Το κήρυγμα αυτό βρήκε πλατιά διεθνή υποστήριξη και δημιούργησε ρωγμές στο καθεστώς, που το 1973 αναγκάστηκε να προσποιηθεί ότι δεχόταν να «φιλελευθεροποιηθεί». Ομως αυτή η απατηλή υπόσχεση ήταν και η απαρχή για την κατάρρευσή του, παρά τη βάναυση υποτροπή Ιωαννίδη. Η ελευθερία είτε είναι πλήρης, είτε δεν υπάρχει, και κανένας ολοκληρωτισμός δεν μπορεί να την κρατήσει εντός ελεγχόμενων ορίων –όπως αποδείχθηκε στη Χιλή και στην Ανατολική Γερμανία.

Κατά την περίοδο που άρχισε το 2010 ο Σταύρος Τσακυράκης διακήρυξε με τον χαρακτηριστικό προκλητικό του τρόπο («ζήτω το Μνημόνιο») ότι η κατάρρευση της χώρας οφειλόταν στην εγκληματική ανεπάρκεια και ανευθυνότητα του πολιτικού της προσωπικού και ότι μόνο με την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που επέβαλλε η ευρωπαϊκή συνδρομή θα είχαμε ελπίδα να βγούμε από την εφιαλτική καταβύθιση. Η αντίθεσή του στην εθνικοσταλινική «αγανάκτηση» και στους πολιτικούς φορείς της ήταν απόλυτη.

Οσο για την περίοδο που άρχισε το 2015, αρνιόταν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν «το νέο». Οι πρακτικές του παρέπεμπαν στις χειρότερες παραδόσεις της νεοελληνικής κομματικής φαυλοκρατίας κάτω από τη λεοντή ενός διάτρητου αριστερισμού. Στηλίτευε με ιδιαίτερη έμφαση τις μεθοδεύσεις της παρούσας εξουσίας για τον κομματικό ευτελισμό της Δικαιοσύνης, τομέα που εγνώριζε όσο κανείς άλλος. Εξέφραζε αδίστακτα την απέχθειά του για το συνταγματικό ανοσιούργημα του δημοψηφίσματος του ’15.

Στην τελευταία βαρυσήμαντη παρέμβασή του για τα σημερινά πολιτικά πράγματα, τον Οκτώβριο του 2017, ήταν αμείλικτος ως προς τους σχεδιασμούς μιας εξουσίας που πνέει τα λοίσθια για να αλλοιώσει τη συνταγματική τάξη με «καινοτομίες» όπως η άμεση εκλογή του ΠτΔ, τα δημοψηφίσματα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση και πάνω απ’ όλα η θέσπιση της απλής αναλογικής. Ολα αυτά, συμπεραίνει, δεν είναι τίποτε άλλο παρά υπονόμευση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Τι θα μπορούσε να αποτελέσει φραγμό στη διολίσθηση αυτή, καθώς και στις διαχρονικές αμαρτίες της νεοελληνικής πολιτικής τάξης, η οποία σήμερα φαίνεται καθ’ όλα έτοιμη να υποτροπιάσει αναισχύντως στη φαυλοκρατία υπό το πρόσχημα της «καθαρής εξόδου», θέτοντας έτσι τις βάσεις για μια νέα κατάρρευση;

Ηταν εδραία πεποίθηση του Σταύρου Τσακυράκη ότι τα δεινά αυτά μπορούν να αποφευχθούν μόνο όταν μια νέα γενιά αναλάβει τα ηνία της χώρας. Νέα ως προς την πολιτική της πρακτική και τον αξιακό της προσανατολισμό. Εκανε τα πάντα μέσα στο πανεπιστήμιο για να την εκπαιδεύσει και να την εμπνεύσει. Ας ελπίσουμε ότι θα ανταποκριθεί στο κάλεσμά του.

Οι υπόλοιποι εμείς θα τον θυμόμαστε πάντα με αγάπη. Και θα διατρανώνουμε την αλήθεια των ιδεών του.