1. Τα τελευταία 25 χρόνια ο διάλογος για τη δημόσια διοίκηση εξικνείται στην περιγραφή των «παθογενειών της», ωσάν η έλλειψη συντονισμού των Υπουργείων, η απουσία προγραμματικής κουλτούρας, η νομομανία, ο νομικισμός και η γραφειοκρατία, οι πελατειακές σχέσεις, η διαπλοκή και η διαφθορά να είναι μόνον εσωτερικά προβλήματα της Δημόσιας Διοίκησης και επομένως η εσωτερική οργάνωσή της, ο λειτουργικός εκσυγχρονισμός των δημοσίων υπηρεσιών και η βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού της να λύνουν αυτά τα προβλήματα.
Αυτός είναι ο μεγάλος μύθος του πολιτικού συστήματός μας, που τροφοδοτεί με ατελέσφορες μεταρρυθμίσεις τη Δημόσια Διοίκηση, η οποία ουσιαστικά αποτελεί ένα «Πίθο των Δαναΐδων», διότι οι «μεταρρυθμίσεις» αυτές αποδομούνται και διαχέονται στις συστημικές σχέσεις της με την πολιτική, με την οικονομία και με την κοινωνία.
2. Η Δημοκρατική Ευθύνη είχε την τόλμη να συζητήσει στην Προγραμματική της Συνδιάσκεψη σε βάθος ένα πολύ συγκεκριμένο πλέγμα μεγάλων τομών στη δομή της δημόσιας διοίκησης.
Και κατέληξε σε μία τολμηρή σύγχρονη πρόταση, η οποία στηρίζεται σε μια νέα αντίληψη: το διοικητικό σύστημα της χώρας συνδέεται λειτουργικά με το πολιτικό, το οικονομικό και το κοινωνικό σύστημα ή με άλλα λόγια εντάσσεται στο ευρύτερο «συστημικό τετράγωνο» που συνδέει Δημόσια Διοίκηση – Πολιτική – Οικονομία – Κοινωνία.
Επομένως, οι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις της Δημόσιας Διοίκησης προϋποθέτουν εσωτερικές αλλαγές στα άλλα συστήματα και κυρίως στις μεταξύ τους σχέσεις.
3. Προτείνει ενδεικτικά:
α) Κατάργηση όλων των Υπουργείων με τη σημερινή τους μορφή (εκτός Εξωτερικών και Άμυνας) και επανασύστασή τους με δομή Υπουργείων επιτελικού κράτους. Τα νέα υπουργεία θα συγκροτούν μόνο τις δημόσιες πολιτικές και θα ασκούν έλεγχο σε όλο το σύστημα.
β) Οι υπάλληλοι θα είναι εξειδικευμένοι επιστήμονες με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών τουλάχιστον, καθώς και οι απόφοιτοι της Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Το σύνολο τους σε όλα τα υπουργεία δε θα υπερβαίνει τις 7.000, με το πολύ 20% διοικητικό προσωπικό.
γ) Οι υπηρετούντες υπάλληλοι και οι σημερινές διοικητικές αρμοδιότητες μετατίθενται σταδιακά σε αποκεντρωμένες υπηρεσίες, οργανισμούς ή ΟΤΑ.
δ) Αλλαγή οργανογράμματος και λειτουργίας με κατάργηση των σημερινών απαρχαιωμένων δομών (Διευθυντής – Υποδιευθυντής – Τμηματάρχης – Εισηγητής). Αντικατάστασή τους από καθ’ ύλην ομάδες διοίκησης έργου με την εισαγωγή μεθόδων ολικής ποιότητας (μέθοδος Daming) με επικεφαλής έναν Γενικό Διευθυντή ανά υπουργείο.
ε) Όλοι οι υπάλληλοι του κράτους (πλην δικαστικών και υπαλλήλων σωμάτων ασφαλείας και διπλωματικού σώματος, που παραμένουν με σύμβαση δημοσίου δικαίου) και των ΟΤΑ θα προσλαμβάνονται εφεξής με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου. Αρχικά ορισμένου χρόνου για πέντε έτη και η μετατροπή τους σε αορίστου χρόνου θα γίνεται τον 5ο χρόνο, κατόπιν αξιολόγησης από ανεξαρτήτους αξιολογητές.
στ) Διασφαλίζεται η διάκριση μεταξύ της Πολιτικής Διεύθυνσης, που ασκούν οι Πολιτικοί Προϊστάμενοι (Υπουργοί, Περιφερειάρχες, Δήμαρχοι), και της Διοίκησης (Management), που ασκούν οι Γενικοί Διευθυντές, οι οποίοι αποτελούν τη «θεσμική μνήμη» της Δημόσιας Διοίκησης και εξασφαλίζουν τη διοικητική συνέχεια αυτής.
ζ) Συγκρότηση, ως ανεξάρτητης αρχής, νέου Ανώτατου Συμβουλίου Δημοσίων Υπηρεσιών (ΑΣΔΥ) το οποίο θα σχεδιάσει και θα εφαρμόσει νέο αντικειμενικό και αξιοκρατικό σύστημα επιλογής ανωτάτων διευθυντικών στελεχών, που θα συγκροτούν ενιαίο «Σώμα Γενικών Διευθυντών». Από το Σώμα αυτό θα καλύπτονται με πενταετή θητεία οι θέσεις των γενικών γραμματέων και των γενικών διευθυντών όλων των υπουργείων και των ΟΤΑ.
η) Αξιολόγηση με βάση τις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται στα προηγμένα κράτη, υπό την αιγίδα του ΑΣΔΥ.
θ) Εσωτερικός έλεγχος (internal audit) σε όλη τη Δημόσια Διοίκηση. Κοινωνικός έλεγχος, μετά από ουσιαστική κοινωνική λογοδοσία.
ι) Κάθε νέα δημόσια, πολιτική ή διοικητική μεταρρύθμιση συνοδεύεται από Πρόγραμμα Εφαρμογής της.
Μεταρρυθμίσεις δεν είναι οι νόμοι, αλλά τα προγράμματα εφαρμογής τους.
ια) Η Κεντρική Δημόσια Διοίκηση αξιοποιεί το θεσμό των Προγραμματικών Συμβάσεων με τους Αποκεντρωμένους φορείς και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
ιβ) Συγχώνευση-κατάργηση των εκατοντάδων πλεοναζόντων οργανισμών και φορέων.
Αυτονόητη επίσης πρέπει να θεωρείται η χρήση της τεχνολογίας στις σχέσεις κράτους-πολίτη:
ιγ) Τα ΚΕΠ θα είναι το μόνο σημείο επαφής κράτους και πολίτη, αφού μετατραπούν σε ολοκληρωμένα Τοπικά Διοικητικά Κέντρα, ώστε να μπορούν να παρέχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες εξυπηρέτησης του πολίτη για όλα τα θέματά του.
ιδ) Ηλεκτρονική έκδοση όλων των πιστοποιητικών μέσω διαδικτύου.
ιε) Ηλεκτρονική διακυβέρνηση, ανοικτή διαδικτυακή πρόσβαση των πολιτών στη δημόσια πληροφορία και συμμετοχή τους στη διαμόρφωση των δημόσιων πολιτικών και των ρυθμίσεων.
Δύο ακόμη θεμελιώδεις τομές είναι αναγκαίες:
ιστ) Κατάργηση (και συνταγματικώς) του Ελεγκτικού Συνεδρίου ως ανωτάτου δικαστηρίου και μετεξέλιξή του σε ανεξάρτητη αρχή με ευρύτερες ελεγκτικές δημοσιονομικές, όχι όμως δικαιοδοτικές, αρμοδιότητες (και με υπέρβαση του απλού νομικού ελέγχου δαπανών) με τη χρήση μεθόδων της σύγχρονης ελεγκτικής.
ιζ) Συγκρότηση παρά τω Προέδρω της Δημοκρατίας ενός «κεντρικού θεσμικού μηχανισμού έγκαιρης οικονομικής προειδοποίησης», με αρμοδιότητες: i) την ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση των χρηματοοικονομικών κινδύνων, ii) την αξιολόγηση των δημοσιονομικών και μακροοικονομικών κινδύνων και iii) μια λειτουργία αναλογιστικής αρχής για το ασφαλιστικό.
4. Πάντα εκκρεμεί το ερώτημα ποιος και πώς θα τα εφαρμόσει όλα αυτά.
Η απάντηση της Δημοκρατικής Ευθύνης είναι ότι η χώρα, αν θέλει, αν της γίνει πεποίθηση, θα τα εφαρμόσει όπως τα έχουν εφαρμόσει όλες οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση.
Όσο καθυστερούμε να τα εφαρμόσουμε, τόσο θα μεγαλώνει η ιστορική καθυστέρηση της χώρας μας έναντι των άλλων ευρωπαϊκών και ανεπτυγμένων χωρών. Με συνέπειες για τον λαό μας.
Ο Θωμάς Παπαλιάγκας, δικηγόρος, πολιτικού επικεφαλής της Δημοκρατικής Ευθύνης
