Για έναν άλλον πανεπιστημιακό πλουραλισμό

Από χρόνια, από το τέλος της δεκαετίας του ’60, μιλάμε για διεπιστημονικότητα. Λέξη ελκυστική και ταυτόχρονα επιδίωξη προδομένη. Γιατί χωρίς ελέγξιμα βήματα προς αυτήν, η πιθανότητα να δικαιωθεί ο στόχος είναι μικρή.

Το πέρασμα σε μια τέτοια εφαρμογή είναι αναγκαίο γιατί διεπιστημονικότητα σημαίνει αποδοχή μιας έκτασης ελευθερίας μέσα στην οποία να μπορεί να φιλοξενηθεί η γνωστική περιπέτεια.

Ανάμεσα σε εκείνα που θα μπορούσαν να προταθούν αναφορικά με τη νέα γνώση που θα απέρρεε από την υιοθέτηση μιας τέτοιας μεθοδολογικής στρατηγικής είναι και η καθιέρωση του πολλαπλού διπλώματος. Αυτό σημαίνει ότι όσοι το επιθυμούν και το «φαντασιώνονται» να μπορούν να διεκδικούν τη συγχρονική σπουδή σε δύο ή και σε περισσότερες επιστήμες, ή σε συνδυασμό της μίας μέσα στο ανοικτό πρόγραμμα της άλλης (intersystems sciences). Τα πλεονεκτήματα όχι μόνο για τους ίδιους –τόσο τα επαγγελματικά όσο και τα στοχαστικά –αλλά και για τη συνολική κοινωνία είναι εξίσου πολλαπλά:

1. Η συνάντηση ενός νέου ανθρώπου με διαφορετικές επιστήμες τού επιτρέπει, μέσα από έναν τέτοιο δευτερογενή –και όχι αθροιστικό –εγκυκλοπαιδισμό να έρθει σε επαφή με άλλους τρόπους σκέψης, με άλλες ανησυχίες, με διαφορετικές γνωστικές ιστορίες. Θα αντιληφθεί έτσι το πόσο η επιστήμη είναι πολλαπλή και ενιαία. Είναι εύλογο ότι για κάποιες κατηγορίες επιστημών η σπουδαστική συνεπιδίωξη δεν είναι «εύκολη» (π.χ. Ιατρική και Αρχιτεκτονική, τουλάχιστον από πρώτη άποψη). Αλλά σε άλλες περιπτώσεις (όπως π.χ. Οικονομικά και Κοινωνική Ανθρωπολογία) τα πράγματα είναι πιο προφανή.

2. Το πολλαπλό δίπλωμα όχι μόνο διευρύνει τον προοπτικό ορίζοντα ενός επιστήμονα, αλλά και τον εγκοινωνίζει σε μια γνωστική δημοκρατία όπου οι βεβαιότητες είναι σχετικές και η αναζήτηση της ορθότερης λύσης βρίσκεται στις αμφι-θεωρήσεις. Και στις πολύτιμες διυποκειμενικότητες κυρίως. Για τις οποίες κάποιοι δίνουμε από χρόνια τώρα ιδιαίτερες μάχες. Ο εγκοινωνισμός όμως σε μια τέτοια παιδευτική αντίληψη, ότι μπορούμε συγχρόνως και με ελέγξιμο τρόπο περισσότερα πράγματα να σπουδάζουμε, πρέπει έγκαιρα, ab initio, να έχει προκαλέσει τη διεπιστημονική διαθεσιμότητά μας. Μέσα από ποικίλες δραστηριότητες, εξ απαλών ονύχων, η περιέργεια μπορεί να παραχθεί. Και αργότερα να αναζητήσει την ικανοποίησή της.

Σε κάποια πανεπιστήμια όλα τα παραπάνω δείχνουν αυτονόητα. Θα μπορούσε άραγε αυτό να συμβεί και σε κάποια άλλα;

Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.