Η αγορά των ιδεών

Το 1973 έλληνας συγγραφέας κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο «Σκέψεις για μια φιλοσοφία της επικοινωνίας». Εναν χρόνο μετά συμπλήρωσε αυτό το έργο με ένα μικρότερο: «Προλεγόμενα σε μια φιλοσοφία της επικοινωνίας». Και τα δύο μαζί αποτέλεσαν μια τρίτη έκδοση: «Ο δρόμος της επικοινωνίας» που κυκλοφόρησε το 1975 και ανατυπώθηκε αρκετές φορές.

Τα βιβλία αυτά προσπάθησαν να οικοδομήσουν ένα φιλοσοφικό σύστημα βασισμένο στην οντολογική σημασία της επικοινωνίας. (Οντολογικό αποκαλείται στη φιλοσοφία καθετί που θεμελιώνει το ον.) Στη θέση του «cogito» (σκέπτομαι, άρα υπάρχω) πρότεινε το «επικοινωνώ, άρα υπάρχω», που σημαίνει πως συνειδητοποιώ την ύπαρξή μου από τη στιγμή που επικοινωνώ. Από εκεί και πέρα το βιβλίο επεξεργαζόταν τις μορφές και τις πρακτικές της επικοινωνίας.

Το 1981 ο ήδη γνωστός και καταξιωμένος γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας δημοσιεύει ένα βιβλίο με τίτλο «Θεωρία του επικοινωνιακού πράττειν» (Theorie des kommunikativen Handelns). Το βιβλίο αυτό αναγορεύεται σε κορυφαίο του έργο, μεταφράζεται αμέσως σε πολλές γλώσσες και διδάσκεται στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια. Θεωρήθηκε ως το πρώτο κείμενο που εισάγει την έννοια της επικοινωνίας στον χώρο της φιλοσοφίας.

Το 1984 ο ίδιος έλληνας συγγραφέας, ύστερα από πολυετείς έρευνες, εκδίδει το βιβλίο: «Ο έλληνας Βούδας». Το πρώτο μέρος του αφορά τις επιδράσεις της ελληνιστικής τέχνης στις πρώτες απεικονίσεις του Βούδα. Το δεύτερο ασχολείται με τις κοσμογονικές επιδράσεις της βουδιστικής σκέψης στην ελληνιστική φιλοσοφία.

Ξέρουμε ότι ο φιλόσοφος Πύρρων ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο ως την Ινδία και ήρθε σε επαφή με ινδούς στοχαστές. Ο Πύρρων ήταν ο άνθρωπος που άλλαξε τη ροή της ελληνικής (δηλαδή της παγκόσμιας τότε) φιλοσοφίας. Από εκεί που ήταν αναζήτηση γνώσης, έγινε παρηγορητική της ύπαρξης. Αυτή είναι μια καθαρά ανατολίτικη (και κυρίως βουδιστική) δοξασία. Ο Πύρρων ίδρυσε την πρώτη από τις τρεις σχολές της ελληνιστικής φιλοσοφίας, τη Σκεπτική. Οι επόμενες (Στωική και Επικούρεια) επηρεάστηκαν από αυτή, κυρίως ως προς τον τελικό στόχο της σκέψης: την αταραξία ή αλυπία.

Ως τότε στη διεθνή βιβλιογραφία η στροφή στη μετα-αριστοτέλεια σκέψη αποδιδόταν στην αλλαγή της ελληνικής κοινωνίας μετά τον Μέγα Αλέξανδρο. Ο «Ελληνας Βούδας» ήταν το πρώτο βιβλίο που επισήμανε (τεκμηριώνοντας με αντιπαράθεση κειμένων από τις βουδιστικές σούτρα και τον Σέξτο Εμπειρικό) την επίδραση του βουδισμού στην ελληνική σκέψη.

Ωστόσο, όπως ήταν φυσικό, μερικές δεκαετίες μετά, ακολουθώντας τη συλλογιστική του έλληνα συγγραφέα, και άλλοι ερευνητές έφτασαν σε ανάλογα συμπεράσματα. Ετσι το 2010 εμφανίστηκε το βιβλίο του Adrian Kuzminski: «Πυρρωνισμός: Πώς οι αρχαίοι Ελληνες ξανα-εφεύραν τον βουδισμό» (Pyrrhonism: How the Ancient Greeks Reinvented Buddhism).

Και 33 χρόνια μετά το ελληνικό «πρωτότυπο» κυκλοφορεί ο «Ελληνας Βούδας» στα αγγλικά. Οχι όμως το βιβλίο –μόνον ο τίτλος του. Τo 2017 εκδίδεται στις ΗΠΑ το έργο του Christopher I. Beckwith: «Ο έλληνας Βούδας: Η συνάντηση του Πύρρωνα με τον πρώιμο βουδισμό στην Κεντρική Ασία» (Greek Buddha: Pyrrho’s Encounter with Early Buddhism in Central Asia). Ακολουθεί τη σκέψη και τη μέθοδο του ελληνικού, με περισσότερο υλικό –και στο εξώφυλλό του αναγράφονται εγκωμιαστικές κριτικές ιδιαίτερα για την πρωτοτυπία του.

Οχι, δεν μας κλέβουν οι ξένοι τις ιδέες μας –αφού τις αγνοούν. Οι πρωτότυπες ελληνικές σκέψεις πνίγονται και πεθαίνουν μέσα στην κλειστή και απομονωμένη ελληνική κοινωνία. Αντίθετα με αυτά τα ξένα βιβλία που έχουν προκαλέσει παγκόσμιες αντιδράσεις, συζητήσεις, σχόλια, κριτικές και μελέτες –για τα ελληνικά, που προηγήθηκαν, δεν γράφτηκε λέξη. Ούτε στην Ελλάδα. Ούτε καν αρνητική…

Ιδού λοιπόν δύο παραδείγματα για το πώς ΔΕΝ λειτουργεί στην Ελλάδα η αγορά των ιδεών. Οι νέοι που μεταναστεύουν δεν το κάνουν μόνο για λόγους οικονομικούς –αλλά επειδή έχουν καταλάβει ότι μόνο στο εξωτερικό θα βρουν αναγνώριση, απήχηση και καταξίωση.