Η αποτυχία της υπερφορολόγησης

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αύξηση της φορολογίας έχει το ακριβώς αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Δηλαδή όχι μόνο δεν αυξάνει τα φορολογικά έσοδα αλλά, αντίθετα, τα μειώνει, καθώς οδηγεί σε αύξηση της παραοικονομίας. Ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου ούτε παράδοση φορολογικής συνέπειας εκ μέρους των πολιτών υπάρχει ούτε αποτελεσματικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί λειτουργούν, το κίνητρο για φοροδιαφυγή ενισχύεται.

Απτό παράδειγμα τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με τα οποία οι αυξήσεις των φόρων σε τσιγάρα και αλκοολούχα ποτά όχι μόνο δεν αύξησαν το έσοδα για τα δημόσια ταμεία αλλά οδήγησαν σε έκρηξη του λαθρεμπορίου.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο «Anti-Corruption Forum: Για μια βιώσιμη οικονομία στον κλάδο του καπνού», το οποίο διοργάνωσε την περασμένη εβδομάδα η Palladian Conferences στο κτίριο της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων του υπουργείου Οικονομικών, μετά την αύξηση της φορολογίας στον καπνό στα χρόνια της κρίσης, ένα στα πέντε τσιγάρα που κυκλοφορεί στη χώρα είναι πλέον λαθραίο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το Δημόσιο να χάνει κάθε χρόνο περί τα 600 εκατ. ευρώ από το λαθρεμπόριο τσιγάρων, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΔΟΕ.

Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στην αγορά αλκοολούχων ποτών, στα οποία ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (ΕΦΚ) και ο ΦΠΑ έχουν αυξηθεί σημαντικά στη διάρκεια της κρίσης. Σύμφωνα με νέα μελέτη του ΙΟΒΕ που παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα σε ειδική εκδήλωση της Ενωσης Επιχειρήσεων Αλκοολούχων Ποτών, μια φιάλη αλκοολούχου ποτού που το 2009 κόστιζε 12,5 ευρώ, το 2016 κόστιζε 19,5 ευρώ εξαιτίας της αύξησης των φόρων. Την ίδια περίοδο ο όγκος της κατανάλωσης μειώθηκε κατά περίπου 50%, με αποτέλεσμα το 2016 το Δημόσιο να εισπράξει 30 εκατ. ευρώ λιγότερους φόρους σε σχέση με το 2009.

Αύξηση των φόρων με ταυτόχρονη μείωση των εσόδων του Δημοσίου και άνοδο του λαθρεμπορίου καταγράφεται τόσο στην αγορά καυσίμων όσο και σε αυτήν του καφέ.

Και η εξέλιξη αυτή δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Αντίστοιχο παράδειγμα είναι τα αποτελέσματα της φορολόγησης των αλκοολούχων ποτών στη Ρουμανία. Η κυβέρνηση της χώρας το 2013 αποφάσισε να αυξήσει τον ΕΦΚ κατά 40%, με αποτέλεσμα η νόμιμη αγορά να πέσει πάνω από 30% και το κράτος να χάσει έσοδα περίπου 2 εκατ. ευρώ από τον προϋπολογισμό του 2014. Επιπλέον, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι περιπτώσεις δηλητηρίασης των καταναλωτών. Τελικά, η ρουμανική κυβέρνηση μείωσε τον ΕΦΚ κατά 30% το 2016 και η αγορά ανέκαμψε.

Και αν εδώ είναι Βαλκάνια, ανάλογη συμπεριφορά των καταναλωτών παρατηρείται και στη Σκανδιναβία, όπου η υψηλή φορολογία στα αλκοολούχα ποτά οδηγεί τους Σκανδιναβούς στις γειτονικές χώρες της Βαλτικής (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία) για να αγοράσουν φθηνότερο αλκοόλ.