Το διακύβευμα

«Ο Κόσμος είναι ένας και μοναδικός οργανισμός όπου όλα συνδέονται και αλληλεπιδρούν». Σε αυτά τα λόγια μπορεί να συνοψιστεί η άποψη του Αλεξάντερ φον Χούμπολτ (Alexander von Humboldt, 1769-1859), του πρώσου φυσιοδίφη και εξερευνητή που έμελλε να γίνει ο «πατέρας» της βιογεωγραφίας και της οικολογίας. Με τον αρχαιοελληνικό όρο «Κόσμος», ο οποίος έγινε και ο τίτλος του πολύτομου έργου του, ο Χούμπολτ εννοούσε ολόκληρη τη Γη και τα τεκταινόμενα σε αυτήν.

Οι βιογράφοι του λένε πως η άποψή του για το συνεχές των οικοσυστημάτων και την αλληλεπίδραση όλων των μορφών ζωής, η οποία στοιχειοθετήθηκε βαθμηδόν κατά τη διάρκεια του πενταετούς ταξιδιού του (1799-1804) στη Λατινική Αμερική, έγινε ακλόνητη πεποίθηση στην κορυφή του όρους Chimborazo στο σημερινό Εκουαδόρ.

Ατενίζοντας τον κόσμο από τα 5.700 μέτρα ο πρώσος εξερευνητής, ο οποίος πρώτος περιέγραψε τη ζωτική σημασία των δασών για τα οικοσυστήματα και το περιβάλλον (περιέγραψε την ικανότητα των δέντρων να αποθηκεύουν νερό, να απελευθερώνουν οξυγόνο, να εμπλουτίζουν την ατμόσφαιρα με υδρατμούς και να μειώνουν τη θερμοκρασία, να προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση…), δεν είχε πια καμία αμφιβολία για το πόσο αλληλοεξαρτώμενοι είμαστε όλοι όσοι κατοικούμε στον πλανήτη Γη. Αναλογιζόμενος δε την ανθρώπινη επίδραση στο περιβάλλον, την οποία περιέγραφε τότε ως ανυπολόγιστη, ο Χούμπολτ επέμενε ότι «θα μπορούσε να γίνει καταστρεπτική αν συνεχίζαμε να ενοχλούμε τον κόσμο τόσο βίαια».

Διαβάζοντας κανείς τα έργα του Χούμπολτ (επανεκδόθηκαν το 2014 σε νέες μεταφράσεις από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου) δεν μπορεί να μη θαυμάσει τη διεισδυτικότητα της ματιάς του σε εποχές τόσο πρώιμες. Και δεν μπορεί να αποφύγει την τεράστια θλίψη στη διαπίστωση της προφητικότητας των λόγων του. Το δάσος του Αμαζονίου που προκάλεσε δέος στον Χούμπολτ είναι αποψιλωμένο, ενώ ο Ειρηνικός ωκεανός «φιλοξενεί» νησιά πλαστικών αποβλήτων.

Πολλή η γκρίνια τον τελευταίο καιρό για τα 4 λεπτά που καλούμαστε να πληρώσουμε για καθεμία από τις πλαστικές σακούλες με τις οποίες είχαμε συνηθίσει να μεταφέρουμε τα ψώνια μας από τις υπεραγορές. Αν με ρωτάτε, τα 4 λεπτά είναι πολύ λίγα για να μας αποτρέψουν από το να συνεχίσουμε το οικολογικό έγκλημα. Το οποίο βεβαίως δεν περιορίζεται στην πλαστική σακούλα, αλλά εκτείνεται σε πλαστικά μπουκάλια νερού, συσκευασίες και αντικείμενα μιας χρήσεως και σε άλλες τέτοιες «πολυτέλειες» της σύγχρονης εποχής.

Αν «αναρριχηθεί» ο καθένας από εμάς λίγο ψηλότερα, στο δικό του Chimborazo, ίσως αποκτήσει την ολοκληρωμένη εικόνα του Κόσμου και ίσως δει ότι στην πραγματικότητα το διακύβευμα δεν είναι ούτε η βολή μας που θα χάσουμε ούτε τα 4 λεπτά που θα μας λείψουν. Το διακύβευμα είναι το αύριο που ετοιμάζουμε για εκείνους που θα μας διαδεχθούν πάνω στον πλανήτη Γη…