H γενιά μου, η πάλαι ποτέ generation X, οι σημερινοί +40άρηδες και +40άρες, εμείς που βιώσαμε ως παιδιά το «ασπρόμαυρο» της δεκαετίας του ’80, ως έφηβοι το ξέφρενο της δεκαετίας του ’90, στην πρώτη ενηλικίωση το ελπιδοφόρο άνοιγμα του 21ου αιώνα και στην πλέον δημιουργική μας φάση την ένταξη της Ελλάδας στον λαβύρινθο της κρίσης, φαίνεται πως έχει πλέον περάσει σε φάση δημιουργικής ωρίμανσης και αναστοχασμού. Δεν μας ενδιαφέρει πλέον μόνο το παρόν μας, δεν ανησυχούμε μόνο για το αύριο αλλά και για το τι θα πούμε στα παιδιά μας όταν θα έρθει η ώρα της μεγάλης ερώτησης: «Εσύ τι έκανες, μπαμπά/μαμά, όταν η κοινωνία λύγιζε από το στέρεμα των προοπτικών;».
Οι σκέψεις αυτές μου ήρθαν στο μυαλό ακούγοντας τον Κων/νο Μαρκουλάκη από το βήμα του 11ου Τακτικού Συνεδρίου της Νέας Δημοκρατίας να ξεκινά την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τοποθέτησή του λέγοντας ότι τον ενδιαφέρει πρωτίστως το τι θα πει κάποτε στον γιο του Αλέξανδρο για αυτά που ζούμε τώρα. Θυμήθηκα τα διαρκή τηλεφωνήματα, τις συσκέψεις μέσω Skype και την ανταλλαγή e-mail με τον καλό φίλο και συνάδελφο από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, τον καθηγητή Αριστοτέλη Τζιαμπίρη, για το τι θα πούμε στα παιδιά μας όταν αυτά μας ρωτήσουν, πρώτα ο Θεός, κάποτε αν εμείς λουφάξαμε στα γραφεία μας προσποιούμενοι ότι δεν συμβαίνει τίποτε ή κάναμε αυτό το χρέος μας ως πανεπιστημιακοί στους καιρούς των στενών οριζόντων. Το αποτέλεσμα αυτών των πολλών επαφών ήταν να κυκλοφορήσει το «Foreign Policy Under Austerity: Greece’s Return to Normality» από τον εκδοτικό Οίκο Palgrave Macmillan το 2017 με τη συμμετοχή και άλλων ελλήνων συναδέλφων πανεπιστημιακών.
Τι κάναμε στην κρίση; Είναι ένα ερώτημα πραγματικό ή ένα ρομαντικό πρόταγμα της φαντασίας μας αρεσκόμενοι στο να πιστεύουμε ότι η θνητή μας φύση μπορεί να αναμετρηθεί με τη βοή της Ιστορίας; Θα μπορούσε κάποιος να απαντήσει «Πληρώναμε τους φόρους μας», αλλά ίσως για τη γενιά των παιδιών μας αυτή η λεπτομέρεια να θεωρείται ως νομοτέλεια της αστικής τους ταυτότητας, όπως ακριβώς συμβαίνει σε όλα τα υπόλοιπα κράτη του δυτικού κόσμου σήμερα. «Συνεχίσαμε να ζούμε, αθροίζοντας κανονικότητες εν τω μέσω συστημικών ανωμαλιών» θα μπορούσε να πει κάποιος άλλος, αλλά ίσως αυτό να έχει αξία μόνο για τον ιστορικό του μέλλοντος και όχι για τα παιδιά μας που θα ζουν σε μια κοινωνία που η 4η Βιομηχανική Επανάσταση θα έχει πλέον εδραιωθεί για τα καλά. Τι οφείλουμε να κάνουμε στην κρίση;
Θεωρώ ότι το σημαντικότερο που έχουμε να προσφέρουμε σε αυτόν τον έρημο τόπο και στα παιδιά μας είναι η ορθολογική λειτουργία μας ως πολιτών. Η κατανόηση ότι τα μικρά και τα καθημερινά δημιουργούν το όλο, ώστε να ενταχθούμε, ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία μας ως νεωτερικό οικοδόμημα, στον δυτικό μέσο όρο. Τα μικρά και τα συνηθισμένα που όμως έχουν γίνει δυσθεώρητα και αδύνατα για το νέο ελληνικό κράτος. Γι’ αυτό και είμαστε στις τελευταίες θέσεις όλων των μορφών ανακύκλωσης, γι’ αυτό και είμαστε πρώτοι στα τροχαία ατυχήματα σε όλη την Ευρώπη, γι’ αυτό και οι δημόσιοι ελεύθεροι χώροι μεταμορφώνονται σε σκοτεινές αλέες έκνομων ενεργειών και όχι σε ευκαιρίες να αναπνεύσει το μυαλό από όλα αυτά που μας πνίγουν.
Ας ξεκινήσουμε από τα μικρά και τα συνηθισμένα. Ας τα εδραιώσουμε ως κανόνες απαράβατους στην καθημερινότητά μας ώστε τα παιδιά μας να μπορέσουν να έχουν μια αναβαθμισμένη αφετηρία για τη δική τους ωρίμανση. Εμείς εθιστήκαμε στη μιζέρια και στην ασχήμια, στις παράνομες χωματερές και στις γκρίζες γειτονιές. Θα είναι η δική μας, για τον κάθε ένα και την κάθε μία ξεχωριστά, κομβική ήττα αν κληροδοτήσουμε αυτή την πραγματικότητα και στα παιδιά μας, αποχαυνωμένοι στην ψευδαίσθηση ότι ο φράκτης του δικού μας σπιτιού είναι αρκετά ψηλός ώστε να κρύβει εσαεί την απτή βαλκανομπααθική πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Τα μικρά και τα καθημερινά, ας είναι αυτή η πρώτη μάχη που θα δώσουμε και θα την κερδίσουμε.
Ο κ. Σπύρος Ν. Λίτσας είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
