Σώστε την Ελλάδα!

– Ο Νίκος Δήμου;

–Μάλιστα, εγώ!

–Τυχεροί είμαστε!

Το νέο ζευγάρι, που με συνάντησε τυχαία, φαινόταν πολύ ικανοποιημένο από τη σύμπτωση. Ο άνδρας κοντοστάθηκε, με κοίταξε με σοβαρότητα και είπε:

–Πρέπει κάτι να κάνετε. Πρέπει να σώσετε την Ελλάδα!

Κρατήθηκα να μη γελάσω. Ψέλλισα αμήχανα: Εγώ;

–Ολοι εσείς, οι διανοούμενοι, οι σοφοί, οι συγγραφείς –εσείς που ξέρετε περισσότερα και ο λαός σάς ακούει!

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που δέχομαι μια τέτοια παραίνεση. Αλλά κάθε φορά απορώ με την αφέλεια και την ανεδαφικότητά της. Είπα στα νέα παιδιά ένα απόσπασμα στίχου του Ελύτη: «Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα», και… έφυγα.

Ω, ναι, τους καταλαβαίνω απόλυτα. Ασφυκτιούν όπως όλοι, περισσότερο ακόμα γιατί είναι τόσο νέοι, και αναζητούν απελπισμένα σωσίβιο σωτηρίας. Νομίζουν ότι εμείς που γράφουμε «ξέρουμε περισσότερα». Λάθος πρώτο. Και ότι «ο λαός μάς ακούει». Λάθος δεύτερο και πολύ χειρότερο.

Ούτε ξέρουμε πολλά παραπάνω, αλλά ούτε μας ακούνε. Καθόλου.

Από κοντά έρχονται και οι άλλοι, οι επικριτές, και φωνάζουν: «Πού είναι οι διανοούμενοι, οι γραφιάδες, οι φιλόσοφοι; Γιατί σωπαίνουν –τώρα που τους χρειαζόμαστε!».

Αμ δεν σωπαίνουν! Μιλάνε, φωνάζουν, διαμαρτύρονται, «εις ώτα μη ακουόντων». Εχουν γραφτεί αρκετά σοβαρά πράγματα για την κρίση, τις αιτίες και τα αδιέξοδά της –αλλά χάνονται και πνίγονται μέσα στην παραταξιακή βαβούρα και αντιπαράθεση. Κι όσα επιπλεύσουν, επειδή δεν είναι εκείνα που θα ήθελαν να ακούσουν οι περισσότεροι, παραγράφονται και εξαερώνονται.

Οχι, αγαπητοί φίλοι, δεν μπορούμε εύκολα να απαλείψουμε τις αιτίες των προβλημάτων μας. Γιατί οι κύριες αιτίες είμαστε εμείς. Και για να αλλάξουμε εμείς χρειάζονται δεκαετίες και πολλές μικρές και μεγάλες επαναστάσεις. Οχι μεταρρυθμίσεις –επαναστάσεις. Για να έρθουν νέες γενιές πρέπει να αλλάξουν όχι μόνο τα προγράμματα αλλά και οι δάσκαλοι. Πόσα χρόνια θα πάρει αυτό; (Χωρίς να υπολογίσουμε τις οπισθοδρομήσεις.)

Θυμήθηκα τον Καζαντζάκη: «…Να λες: εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο».

Ηρωικό βέβαια –αλλά: «μονάχος μου»; Συμπτωματικά, ένας μόνο το κατάφερε αυτό, ο ρώσος επιστήμονας Στανισλάβ Πετρόφ που στις 26 Σεπτεμβρίου 1983, μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα, αγνόησε τις οθόνες που έδειχναν μαζική πυρηνική επίθεση των Αμερικανών και δεν πάτησε το κουμπί του ολέθρου. Αυτός, μόνος, έσωσε τον πλανήτη.

Αλλά εμείς, για να αλλάξουμε, θα χρειαστεί να βοηθήσουν πολλοί. Να μάθουμε να συνυπάρχουμε, να συνεργαζόμαστε, γιατί όπως είπε ο άλλος μεγάλος:

Πολλή από πολλούς. Τώρα είμαστε χωμένοι στην αγανάκτηση, στη διχόνοια και στη διεκδίκηση. «Πρέπει να αγαπήσουμε ο ένας τον άλλο –ή να πεθάνουμε». (Ενας τρίτος ποιητής, ο Auden.)