Κρητική συνταγή επιτυχίας

«Η έρευνα, ως σύστημα παραγωγής γνώσης, έχει αντικειμενικό χαρακτήρα. Ετσι δεν μπορεί παρά να έχει σημείο αναφοράς τη διεθνή επιστημονική κοινότητα και να επιζητεί να είναι διεθνώς ανταγωνιστική. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η σημερινή αξιολόγηση των ερευνητικών προγραμμάτων του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας – ΙΜΒΒ». Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον Φώτη Καφάτο, έναν από τους δημιουργούς του Ινστιτούτου Τεχνολογίας και Ερευνας (ITE) της Κρήτης. Ειπώθηκαν μια Κυριακή του Ιουνίου του 2000, με την ευκαιρία της αξιολόγησης των ερευνητών του ΙΜΒΒ από διεθνή επιτροπή κορυφαίων επιστημόνων.

Την εποχή εκείνη, σύσσωμο το επιστημονικό κατεστημένο της χώρας επαναστατούσε ενάντια στην αξιολόγηση (που θα συνεπαγόταν και χρηματοδότηση ανάλογη της αξίας) και για πολλά χρόνια ακόμη θα πετύχαινε τον σκοπό του: τα έτσι κι αλλιώς λιγοστά χρήματα των κρατικών επιχορηγήσεων για την έρευνα να μοιράζονται ισόποσα σε όλους.

Δεκαεπτά χρόνια αργότερα και η ταυτόχρονη επίσκεψη του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας (European Research Council – ERC) Jean-Pierre Bourguignon δικαιώνει την επιμονή των Κρητών στην αξιολόγηση και στην αριστεία.

Διότι καθόλου τυχαίως δεν έγιναν αυτές οι επισκέψεις. Προφανώς ο κ. Bourguignon ήθελε να γνωρίσει καλύτερα το ΙΤΕ, όπου έχουν εκπονηθεί περισσότερα από τα μισά ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδότησε στην Ελλάδα το ERC από την ίδρυσή του ως σήμερα. Οσο για τον Πρωθυπουργό, ορθώς ενημερώθηκε (υποθέτει κανείς από τον γενικό γραμματέα Ερευνας και Τεχνολογίας κ. Φωτάκη) ότι αν θέλουμε να εντυπωσιάσουμε έναν ξένο με τα ερευνητικά μας καλό είναι να τον φέρουμε στην Κρήτη.

Οχι πως δεν υπάρχουν άριστοι ερευνητές σε όλα τα πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα της χώρας. Αλλά αυτοί είναι διάσπαρτοι και απομονωμένοι από ένα σύστημα όπου κυριαρχούν οι μετριότητες. Το ίδιο σύστημα που δεν ήθελε την αξιολόγηση και το οποίο με κάθε μέσο προσπαθεί να διατηρήσει τα κεκτημένα του βάζοντας στην άκρη τους άριστους.

Και όμως, η αριστεία και η αξιολόγηση είναι τα δύο συστατικά που δημιουργούν τις απαραίτητες συνθήκες για να υπάρξει το τρίτο, η συνεργασία, το μαγικό συστατικό της επιτυχίας στην έρευνα. Την ώρα λοιπόν που οι μέτριοι προσπαθούν ο ένας να βγάλει τα μάτια του άλλου, στην Κρήτη οι άριστοι μαθητές αρίστων δασκάλων συνεργάζονται και δημιουργούν την ερευνητική παράδοση που εξασφαλίζει το θαύμα.

Εκείνη την Κυριακή του Ιουνίου του 2000 ένας από τους νεαρούς ερευνητές κρινόταν (παίρνοντας άριστα) από τους ξένους επιστήμονες. Είναι ο πενηντάρης σήμερα πρόεδρος του ΙΤΕ, καθηγητής Νεκτάριος Ταβερναράκης, που υπήρξε μαθητής του άριστου (και πολύ πρόωρα χαμένου) Γιώργου Θηραίου, που υπήρξε μαθητής του κορυφαίου Φώτη Καφάτου (μεταξύ άλλων, ένας από τους εμπνευστές και πρώτος πρόεδρος του ERC).

Να την η συνταγή! Εύκολα αντιγράφεται. Αν υπάρχει θέληση…