Μπορεί στην Αθήνα να συνεδρίαζε το νεοσυσταθέν «παγκόσμιας ακτινοβολίας» (sic) Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών, όμως τα μάτια της παγκόσμιας κοινής γνώμης ήταν στραμμένα στη Γαλλία, όπου διεξαγόταν ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών. Θα πρέπει να πάμε αρκετές δεκαετίες πίσω για να βρούμε μια εκλογική αναμέτρηση που εκτός από την εγχώρια σκηνή να είναι τόσο σημαντική για την ΕΕ. Η πιο κοντινή τέτοια στιγμή είναι οι εκλογές της Γερμανικής Επανένωσης το 1990. Τότε, η «μεγάλη νέα Γερμανία» που αναδυόταν κινητοποιούσε αντανακλαστικά της ιστορικής μνήμης και ανανέωνε φόβους για ανατροπή των πολιτικών ισορροπιών στη μεταπολεμική Ευρώπη. Σήμερα, η ενίσχυση της άκρας Δεξιάς στη Γαλλία και η αποδυνάμωση των θεσμικών και ιδεολογικών συντεταγμένων της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας είναι πραγματικότητες που παράγουν αβεβαιότητα σε ένα περιβάλλον εύθραυστο μετά το Brexit και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ.
Οι εκλογές της 23ης Απριλίου στη Γαλλία ήταν οι πιο διεθνοποιημένες: από τα «ιερά τέρατα» των αλγορίθμων ως τους «γκουρού» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το ενδιαφέρον υπήρξε μεγάλο για την εκλογή του 8ου προέδρου της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Τι προκάλεσε το ενδιαφέρον αυτό;
l Ο πολιτικός σεισμός: Ο πρώτος γύρος των τελευταίων προεδρικών εκλογών αποτέλεσε κυριολεκτικά ένα γεγονός ανατροπής της πολιτικής παρακαταθήκης της Πέμπτης Δημοκρατίας, καθώς τα παραδοσιακά κόμματα δεν εκπροσωπούνται στον δεύτερο γύρο. Επιπλέον, σε αυτήν την αναμέτρηση δεν αποτυπώνεται η κλασική διαίρεση Αριστεράς – Δεξιάς, εφόσον οι δύο υποψήφιοι που πέρασαν στον επαναληπτικό γύρο καταλαμβάνουν περιοχές του ιδεολογικού άξονα που ανατρέπουν τη χωροθετική ισορροπία του, όπως αυτή διαμορφωνόταν στο πλαίσιο ενός παραταξιακού δικομματισμού.
l Ο κεντρώος υποψήφιος χωρίς κόμμα: Ο Μακρόν υποστηρίζει πολιτικές που συναιρούν φιλελεύθερες και σοσιαλιστικές θέσεις (π.χ. είναι υπέρ του περιορισμού του κράτους και της φορολογίας των επιχειρήσεων, αλλά και υπέρ της ενίσχυσης των κατώτερων συντάξεων και της στήριξης των ανέργων). Αυτό που του προσδίδει την ιδιότητα του «κεντρώου» είναι το γεγονός ότι η πολιτική του πλατφόρμα προέρχεται από δύο αντιτιθέμενα ιδεολογικά θραύσματα, η σύνδεση των οποίων αποτελεί καλή μαγιά για τη δημιουργία νέου κόμματος. Αυτό που εκπροσωπεί ο Μακρόν δεν υφίσταται ως διαιρετική τομή, μπορεί όμως να μετουσιωθεί σε κόμμα μέσα από τη λειτουργία των –κατά M. Duverger –«επάλληλων δυϊσμών», δηλαδή της διάδρασης διαφορετικών θέσεων και της ανάδειξης μιας ενδιάμεσης, «κεντρώας», τοποθέτησης. Ο Μακρόν είναι ο υποψήφιος πρόεδρος που δεν έχει κόμμα· όμως σε αυτή τη συγκυρία είναι ο μόνος στη γαλλική πολιτική σκηνή που με τη στρατηγική μιας συνθέτουσας αποστασιοποίησης από τους δύο υπάρχοντες πόλους τους ζεύγματος Αριστερά – Δεξιά μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο κόμμα. Ενώ τα παλιά κόμματα κλυδωνίζονται και το αίτημα για το «νέο» είναι ισχυρό, ο χωρίς κομματική μηχανή υποψήφιος έχει καλές προοπτικές να ανταποκριθεί στο αίτημα αυτό.
l Η ΕΕ στη σέντρα: παλαιότερα, τα ευρωπαϊκά ζητήματα θεωρούνταν «λιγότερο σημαντικά», φορτωμένα με γραφειοκρατικό και τεχνικό περιεχόμενο που δεν άγγιζε τους πολίτες. Τα πράγματα έχουν αλλάξει, καθώς στην ΕΕ μεταφέρεται σημαντικό μέρος της εθνικής κυριαρχίας των κρατών-μελών, γεγονός που εξάπτει τα αντιευρωπαϊκά αντανακλαστικά των εθνικιστών κάθε ιδεολογικής απόχρωσης. Παράλληλα, με τη δημιουργία της ΟΝΕ, η ΕΕ ταυτίστηκε με το «σκιάχτρο» του λεγόμενου «νεοφιλελευθερισμού» (Αριστείδης Χατζής, Φιλελευθερισμός, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2017, σ. 24)· πρόκειται για μια διαστρεβλωμένη εκδοχή του φιλελευθερισμού, με αφετηρία την οποία καταλογίζεται στην ΕΕ ότι πριμοδοτεί τις αγορές εις βάρος της κοινωνικής Ευρώπης. Σχεδόν ένας στους δύο Γάλλους ψήφισε στις 23 Απριλίου με ένα δεξιόστροφο (επιλέγοντας τη Μαρίν Λεπέν) ή αριστερόστροφο (επιλέγοντας τον Ζαν-Λικ Μελανσόν) αντιευρωπαϊκό μοτίβο, γνωρίζοντας ότι η προοπτική του απομονωτισμού επιφυλάσσεται στη Γαλλία από τους αρχιτέκτονες του λεγόμενου «Σχεδίου Β» (Μελανσόν) και του «Frexit» (Λεπέν).
l Η κληρονόμος της Ακρας Δεξιάς: Σε μια ταινία του γαλλικού σινεμά (σκηνοθεσία Φ. Λαμπρό), ένας γιος αναζητεί τους ενόχους μιας σκηνοθετημένης δολοφονίας του πολυεκατομμυριούχου πατέρα του. Στην περίπτωση της Μαρίν Λεπέν, που κληρονόμησε το εμβληματικότερο κόμμα της άκρας Δεξιάς, η αναζήτηση αφορά όσα στέρησαν, αν όχι τη νίκη, ένα καλύτερο αποτέλεσμα στον πατέρα της στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2002. Η Λεπέν έχει μια ξεκάθαρη ακροδεξιά ατζέντα που στηρίζεται σε τρεις άξονες: τον ακραίο εθνικισμό (θέλει ένα κράτος των γηγενών), τον προστατευτισμό (υποστηρίζει μια οικονομία της «εθνικής αυτάρκειας»), το αυταρχικό κράτος παροχών για τους γηγενείς και ποινών σε όποιον παραβιάζει την αρχή «πρώτα οι Γάλλοι». Η Λεπέν εδραιώνει υπάρχουσες συνδέσεις του Εθνικού Μετώπου με ψηφοφόρους από την εργατική τάξη, με χαμηλή εκπαίδευση, που είναι ανασφαλείς και ξενοφοβικοί. Αναζητεί όμως και νέους ψηφοφόρους δημιουργώντας διαύλους επικοινωνίας με δεξαμενές που είχαν παραμείνει ερμητικά κλειστές στον Λεπέν το 2002: τότε ο πατέρας της είχε αθροίσει στις δικές του ψήφους εκείνες του επίσης ακροδεξιού Μ. Μεγκρέ, κινητοποιώντας ελάχιστα τους αναποφάσιστους, στην αναμέτρησή του με τον Ζ. Σιράκ, ο οποίος υπερτετραπλασίασε τις ψήφους του στον δεύτερο γύρο. Το πιο ανησυχητικό σήμερα για την (Πέμπτη) Δημοκρατία είναι ένα φαινόμενο διάβρωσης της Δεξιάς από την Ακρα Δεξιά (23% έως 33% των ψηφοφόρων του Φρανσουά Φιγιόν αναμένεται να ψηφίσει τη Λεπέν), όπως και μια απαράδεκτη στρατηγική και ιδεολογική επιτρεπτικότητα της Ριζοσπαστικής Αριστεράς απέναντι στο Εθνικό Μέτωπο που φέρεται να οδηγεί ένα ±10% των ψηφοφόρων του Μελανσόν στη Λεπέν.
Αναμένεται ο Μακρόν να επικρατήσει στον δεύτερο γύρο. Το ερώτημα είναι πόσο θα μπορέσει η Λεπέν να κινητοποιήσει δεξαμενές που έχουν πάψει να είναι ερμητικά κλειστές για το Εθνικό Μέτωπο και τι προοπτικές δημιουργεί αυτό για το μέλλον.
Η κυρία Βασιλική Γεωργιάδου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
