Ενα «παράθυρο στον κόσμο»

Το φθινόπωρο 1991, ο Στ. Ψυχάρης σχεδίασε μια νέα μορφή του «Βήματος της Κυριακής», με αυτόνομα ένθετα διαφορετικών αλλά συμπληρωματικών ενδιαφερόντων. Μια «πολυ-εφημερίδα».

Ηταν ένας πρωτοποριακός σχεδιασμός για την εποχή, τον οποίο επιχείρησαν να μιμηθούν έκτοτε κι άλλες ελληνικές εφημερίδες –άλλοτε επιτυχώς, άλλοτε ανεπιτυχώς, συνήθως ανεπιτυχώς…

Στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασμού, ο Χρήστος Λαμπράκης ζήτησε να υπάρχει ένα ειδικό ένθετο ιδεών, πολιτισμού και επιστημών.

«Ενα παράθυρο στον κόσμο» είχε πει χαρακτηριστικά. Ο ίδιος το ονόμασε «Νέες Εποχές» –σαφής αναφορά αλλά και προέκταση των εμβληματικών «Εποχών» που είχαν σφραγίσει τον ελληνικό Τύπο στη δεκαετία του ’60.

Αν και νεότατος τότε δημοσιογράφος (ακόμη περισσότερο για τα μέτρα του «Βήματος»…), μου ανατέθηκε η ευθύνη του νέου ενθέτου.

Με την αρμόδια διευκρίνιση ότι αποτελεί μεγάλη πρόκληση, αφού το εγχείρημα «το επιθυμεί και θα το παρακολουθεί προσωπικά ο κ. Λαμπράκης» –να θυμίσω ότι ο Λαμπράκης μετείχε ο ίδιος στη συντακτική επιτροπή των παλαιών «Εποχών».

Προσωπικά δεν είχα καμία ανάμνηση από εκείνες τις «Εποχές». Αλλωστε το διάστημα 1963-67 που κυκλοφόρησαν ήμουν παιδί.

Προφανώς όμως αισθανόμουν δέος στο άκουσμα του Τερζάκη, του Σεφέρη, του Δημαρά, του Θεοτοκά, του Σκαλιώρα, του Σαββίδη και όλων των «Ιερών Τεράτων» που αποτελούσαν ένα ανεπανάληπτο επιτελείο.

«Ξέρετε», είπα του Λαμπράκη, «εγώ δεν είμαι Τερζάκης!»,

«Ευτυχώς», το διασκέδασε εκείνος.

Διότι στο μυαλό του το εγχείρημα δεν αφορούσε μόνο την αναπαραγωγή ενός επιτυχημένου πρότυπου αλλά και μια ουσιαστική ανανέωση της εφημερίδας. Το ουσιαστικό ζητούμενο ήταν να μαζέψουμε στο «Βήμα» ό,τι καλύτερο μπορούσε να επιδείξει η ελληνική διανόηση στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

Πρέπει να υπενθυμίσω πως τότε είχαμε όλοι την αίσθηση πως μέσα από τα ερείπια του Τείχους ανατέλλει μπροστά μας ένας καινούργιος κόσμος.

Ο ολοκληρωτισμός είχε ηττηθεί με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», η Γερμανία ενωνόταν ξανά και η Ευρώπη έβρισκε το άλλο μισό της, η δημοκρατία θριάμβευε και ο Φράνσις Φουκουγιάμα υποσχόταν «Το Τέλος της Ιστορίας». Ο «βραχύς 20ός αιώνας» του Χομπσμπάουμ (1914-1989) μόλις είχε ολοκληρωθεί.

Η Ελλάδα, που ζούσε ακόμη στον αστερισμό Παπανδρέου – Μητσοτάκη (του Ανδρέα και του Κώστα, εννοείται…), χρειαζόταν επειγόντως «ένα παράθυρο στον κόσμο».

Στη ριζική και μαζική ανανέωση των συνεργατών του «Βήματος» ήταν ανεκτίμητη η συνεισφορά του Δ. Ν. Μαρωνίτη. Μου είχε ζητηθεί να συνεργαστώ μαζί του για τις «Νέες Εποχές» και αυτή ήταν η ευκαιρία για να τον γνωρίσω σε διαδοχικές συσκέψεις για τον σχεδιασμό του ενθέτου.

Ολοι με είχαν προειδοποιήσει ότι ήταν «ένας πολύ δύσκολος άνθρωπος», αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι αυτή η δυσκολία, ακόμη κι αν υπήρχε, ουδέποτε δυσκόλεψε τη δουλειά μου. Ο Λεωνίδας Ζενάκος με προστάτευσε από πολλές κακοτοπιές.

Με τη βοήθειά τους είχα την τύχη να υποδεχτώ στο «Βήμα» πληθώρα άξιων πνευματικών ανθρώπων. Τον Αντώνη Λιάκο, τον Νάσο Βαγενά, τη Χριστίνα Κουλούρη, τον Μιχάλη Τιβέριο, τον Παναγιώτη Νούτσο, τον Γεράσιμο Βώκο, τον Θ. Παπαγγελή, τον Ι. Δερτιλή, τον Γιάννη Κονιδάρη, την Ιωάννα Λαλιώτου, την Εφη Γαζή…

Για να συναντήσουν τους παλαιότερους συνεργάτες της εφημερίδας, τον Γ. Μπαμπινιώτη, τον Θ. Π. Τάσιο, τον Νίκο Μουζέλη, τον ίδιο τον Μαρωνίτη και φυσικά τον αγαπημένο μου Μάριο Πλωρίτη, που ήταν μια κατηγορία από μόνος του.

Οι «Νέες Εποχές» παραδόθηκαν στους αναγνώστες τέλη Ιανουαρίου 1992 –πριν από είκοσι πέντε χρόνια…

Εκτοτε έγιναν πολλά, το ένθετο άλλαξε μορφή, άλλαξε και συνεργάτες, αλλά όλα αυτά τα χρόνια δημοσίευσε ανεμπόδιστα ό,τι κατά αγαθή κρίση «άξιζε να δημοσιευτεί» –κατά την εμβληματική διατύπωση των «Τάιμς της Νέας Υόρκης».

Δεν είμαι καλός στους απολογισμούς, και ούτε θα επιχειρήσω κάτι τέτοιο. Δύο πράγματα όμως μπορώ να πω με απόλυτη βεβαιότητα.

Οτι οι «Νέες Εποχές» (όπως και όλο «Το Βήμα της Κυριακής») υπήρξαν ένα πραγματικό «παράθυρο στον κόσμο» –τουλάχιστον στον κόσμο στον οποίο φιλοδοξούμε να ανήκει η Ελλάδα…

Και ότι γύρω τους στοιχήθηκε μια πλειάδα ανθρώπων του πνεύματος που δύσκολα έχουν συγκεντρωθεί ή θα συγκεντρωθούν ξανά σε άλλη εφημερίδα.

Αυτοί ήταν άλλωστε οι βασικοί στόχοι των «Νέων Εποχών». Τα υπόλοιπα θα τα κρίνει κάθε αναγνώστης.