Η Κύπρος της Βικτόρια Χίσλοπ

«Προτιμάτε να μιλήσετε αγγλικά;» μας ρώτησε σε ολόσωστα ελληνικά η Βικτόρια Χίσλοπ όταν ειδωθήκαμε στις αρχές της εβδομάδας σε ένα καφέ της Φωκίωνος Νέγρη. Η συγγραφέας, ως γνωστόν, μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην Αγγλία και στην Ελλάδα –σχετικά πρόσφατα μετακόμισε στα Πατήσια. Μαθαίνει με γοργούς ρυθμούς την ελληνική γλώσσα. Υπάρχουν ελληνικές λέξεις που την εμπνέουν να γράψει ολόκληρες ιστορίες στη μητρική της γλώσσα. Φιλοδοξία της κάποια ημέρα είναι να διαβάσει μια ελληνική εφημερίδα χωρίς να χρησιμοποιήσει καθόλου τα λεξικά της. Λίγο προτού η ίδια αναχωρήσει για τη Λευκωσία της Κύπρου, όπου και παρουσίασε το νέο της βιβλίο (στην Πύλη Αμμοχώστου, έναν χώρο συμβολικό), συνομίλησε με «Το Βήμα» για το μυθιστόρημά της «Η Ανατολή» (Διόπτρα, 2014).

«Πρωτοπήγα στην Κύπρο το 1978, μετά την τουρκική εισβολή. Βρισκόμουν στο βόρειο τμήμα του νησιού όταν είδα για πρώτη φορά τη Φαμαγκούστα (σ.σ.: η φράγκικη ονομασία της Αμμοχώστου). Από μακριά φάνταζε μαγευτική. Δεν μπορούσα όμως να πάω, δεν επιτρεπόταν. Η εικόνα, ωστόσο, παρέμεινε στο μυαλό μου. Σαράντα χρόνια μετά, κι αυτό είναι που με συναρπάζει, η διχοτόμηση, εκείνο το λάθος, δεν είναι ιστορία, εξακολουθεί να είναι μια ζωντανή κατάσταση για τους ανθρώπους εκεί, και της μιας και της άλλης πλευράς, την οποία σκέφτονται καθημερινά» είπε η συγγραφέας.

Η αφήγηση της Βικτόρια Χίσλοπ αρχίζει το καλοκαίρι του 1972 με την ανοικοδόμηση ενός υπερπολυτελούς ξενοδοχείου στην τουριστική Αμμόχωστο. Δυο οικογένειες, μια ελληνοκυπριακή και μια τουρκοκυπριακή, οι Γεωργίου και οι Οζκάν, έχουν μετακομίσει στην πόλη –μένουν μάλιστα στην ίδια γειτονιά –στην προσπάθειά τους να ηρεμήσουν, να ξεφύγουν από τη βία που επεκτείνεται στο νησί. Η συγγραφέας αφηγείται, ως συνήθως, μια ερωτική ιστορία που διασταυρώνεται με τα μεγάλα δράματα της Ιστορίας. Αυτή τη φορά, μετά την Κρήτη («Το νησί», 2007) και τη Θεσσαλονίκη («Το νήμα», 2011), επέλεξε τη σκοτεινή, τραυματική περίπτωση της σύγχρονης Κύπρου.

«Παρουσίασα το βιβλίο μου σε είκοσι εκδηλώσεις στη Μεγάλη Βρετανία τις οποίες παρακολούθησαν και πολλοί Ελληνοκύπριοι. Ενα περιστατικό με μια κοπέλα με προβλημάτισε. Σηκώθηκε έξαλλη και φώναξε: «Δεν ξέρετε ότι πολλοί ελληνοκύπριοι αγνοούμενοι σκοτώθηκαν στην πραγματικότητα από αντίπαλα ελληνοκυπριακά χέρια;». Με προβλημάτισε γιατί ρώτησε σαν να ήταν θυμωμένη που δεν συζητείται αυτό» σημείωσε η Βικτόρια Χίσλοπ που αναφέρεται πάντως σε αυτά τα ζητήματα (στην αντιπαλότητα λ.χ. των Ελληνοκυπρίων με αφορμή την ένωση ή όχι με την Ελλάδα) στο βιβλίο της.

Οι συγγραφείς όμως, όπως και η ίδια, δεν μετατρέπουν σε πολυσέλιδο μυθιστόρημα κάθε ιδέα που περιφέρεται στη σκέψη τους. «Στο προηγούμενο βιβλίο μου (σ.σ. τη συλλογή διηγημάτων «Ο τελευταίος χορός») συμπεριέλαβα μια ιστορία που αφορούσε τους αγνοουμένους στην Κύπρο. Μια τουρκοκύπρια σεναριογράφος, η Τσιγντέμ, με προσέγγισε και μου ζήτησε την άδεια να γυρίσει μια ταινία μικρού μήκους βασισμένη σε εκείνο το διήγημα. Παράξενο, σκέφτηκα. Αυτή είναι μια ιστορία για το ανεπούλωτο δράμα των Ελληνοκυπρίων, τι θέλει να κάνει; Ημουν περίεργη. Δέχθηκα την πρότασή της. Εναν μήνα αργότερα, και χωρίς ενδιαμέσως να έχουμε συναντηθεί από κοντά, μου έστειλε το σενάριό της. Αρχισα να το διαβάζω. Ηταν λίγο-πολύ ίδιο με το διήγημά μου.

»Η ιστορία όμως άλλαζε στην τελευταία σελίδα. Φανταστείτε μια Ελληνοκύπρια που θρηνεί τον άνδρα της, φανταστείτε επίσης ένα περιστέρι. Στο σενάριο της Τσιγντέμ η κάμερα εστιάζει στο περιστέρι, ακολουθεί το πέταγμά του, και καθώς το περιστέρι περνάει στην άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής, το βλέπουμε να προσγειώνεται κοντά σε μια γυναίκα, σε μια Τουρκοκύπρια που μοιάζει πολύ με την Ελληνοκύπρια, και η οποία θρηνεί τον δικό της άνδρα στο νεκροταφείο. Το βρήκα πολύ συγκινητικό, πολύ γλυκό. Την πήρα αμέσως τηλέφωνο. «Γιατί το έκανες;» τη ρώτησα. «Ηθελα να δείξω και τον πόνο της άλλης πλευράς» μου απάντησε

» εξήγησε η συγγραφέας.

Το ενδιαφέρον στην όλη ιστορία είναι ότι η ταινία μικρού μήκους δεν γυρίστηκε ποτέ. Γράφτηκε όμως το βιβλίο, αυτό το περιστατικό αποδείχθηκε καθοριστικό ώστε να γραφεί μια ιστορία «για τη γη αυτού του νησιού που έχει απορροφήσει τόσο πόνο».