Η λαϊκή εξέγερση στην Τουρκία απέδειξε ότι η μετάβαση από το κεμαλικό κράτος στο νεο-οθωμανικό όραμα του Ερντογάν δεν ήταν τελικά «περίπατος».

Ωστόσο είναι ακόμη νωρίς να μιλάμε για το πολιτικό τέλος του τούρκου πρωθυπουργού.

Το σίγουρο είναι ότι μία κατά τα άλλα ειρηνική διαμαρτυρία -για να μην κοπούν μερικές δεκάδες δέντρα στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης- έδωσε το έναυσμα για να απασφαλιστούν πολλές δυνάμεις που βρίσκονταν σε ύπνωση. Δεν είναι η πρώτη φορά που μία λεπτομέρεια στο περιθώριο της Ιστορίας στέκεται η αφορμή για να ξεκινήσει μία επανάσταση.

Τα αίτια που οδήγησαν στο ξέσπασμα της οργής στην Τουρκία γίνονται καλύτερα αντιληπτά αν τοποθετηθούν στο κάδρο ορισμένες σημαντικές εξελίξεις που προηγήθηκαν, αλλά δεν εκτιμήθηκαν εξ αρχής ως παράγοντες ικανοί που θα οδηγούσαν στη σημερινή γενικευμένη αποσταθεροποίηση της γειτονικής χώρας:

1- Μετά από 11 χρόνια στην κυβέρνηση και σίγουρος για την παντοδυναμία του ο Ερντογάν ασκούσε την εξουσία με αυταρχισμό και μεγαλομανία, ξεδιπλώνοντας ταυτόχρονα και χωρίς προσχήματα την ισλαμική ατζέντα του. Οι περιορισμοί στην πώληση αλκοόλ ξύπνησε τα αντανακλαστικά όσων αντιδρούν στην ισλαμοποίηση της τουρκικής κοινωνίας, ενώ σε συμβολικό επίπεδο αποκαλυπτικό των προθέσεων του Ερντογάν ήταν το γεγονός ότι δόθηκε στην τρίτη γέφυρα του Βοσπόρου το όνομα του Σελήμ Α’, του σουλτάνου που έφερε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το Χαλιφάτο και κατεγράφη στην Ιστορία για τους ανελέητους διωγμούς κατά των αλεβιτών.

2- Το άνοιγμα του Ερντογάν στο Κουρδικό, βάζοντας μάλιστα τον φυλακισμένο ηγέτη τουPKKΑμπντουλάχ Οτζαλάν στη θέση του συνομιλητή, ενόχλησε εκείνες τις δυνάμεις που στηρίζουν την ύπαρξη τους στη συνέχιση του πολέμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τελευταία φορά που έγινε σοβαρή προσπάθεια πολιτικής επίλυσης του Κουρδικού ήταν επί Τουργκούτ Οζάλ, πριν από σχεδόν είκοσι χρόνια, και οι υποψίες περί δολοφονίας του συνδέθηκαν αργότερα με την πρωτοβουλία αυτή.

3- Η στάση που τήρησε η κυβέρνηση Ερντογάν στον εμφύλιο της Συρίας ανέδειξε το χάσμα που υπάρχει μεταξύ των Αλεβιτών και της σουνιτικής πλειοψηφίας. Οι πρόσφατες μάλιστα πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις στο Ρεϊχανλί, στα σύνορα με τη Συρία, σε μία περιοχή όπου οι σεκταριστικές και εθνοτικές διαφορές είναι έντονες, υπενθύμισαν πόσο ευάλωτο είναι το εθνικό και κοινωνικό μωσαϊκό της Τουρκίας.

4- Η εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας -που την επικαλούνται μάλιστα με κρυφό θαυμασμό και με περίσσεια ελαφρότητα πολλοί και εδώ στην Ελλάδα- στηρίχτηκε σε συνταγές άκρατου νεοφιλελευθερισμού που συμπίεσε σε εκρηκτικό βαθμό τα λαϊκά στρώματα, χωρίς να προσφέρει έστω και μία επίφαση δίκαιης κατανομής του πλούτου.

Το επίδικο πλέον για την επόμενη ημέρα των διαδηλώσεων είναι η διάδοχη κατάσταση, δεδομένου ότι δεν υπάρχει συμπαγής πολιτική δύναμη απέναντι στο πολιτικό Ισλάμ του Ερντογάν.

Σε άλλες εποχές τη λύση θα έδιναν οι ένοπλες δυνάμεις, των οποίων όμως την ηγεσία φρόντισε στο μεταξύ ο Ερντογάν να «ευνουχίσει». Οι μισοί στρατηγοί έχουν αποστρατευτεί και οι άλλοι μισοί βρίσκονται στη φυλακή κατηγορούμενοι για απόπειρα πραξικοπήματος. Υπό αυτές τις συνθήκες καθοριστική για την όποια κίνηση του στρατού θα είναι η στάση που θα τηρήσουν οι «μπαρουτοκαπνισμένοι» στα μέτωπα του Κουρδικού ταγματάρχες, συνταγματάρχες και ταξίαρχοι, που παραμένουν ακόμη πιστοί στις κεμαλικές αρχές.