Στις 23 Ιουνίου οι Βρετανοί θα απαντήσουν στο δίλημμα που απασχολεί την πολιτική ζωή της χώρας εδώ και τουλάχιστον 30 χρόνια: θα πρέπει η Βρετανία να παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) με όσα προνόμια και υποχρεώσεις αυτό συνεπάγεται ή να ακολουθήσει διαφορετική πορεία, διατηρώντας μια προνομιακή –ενδεχομένως –σχέση με τους γείτονές της στην ηπειρωτική Ευρώπη; Από τη στιγμή που η Βρετανία εισήλθε στην ΕΕ πριν από 43 χρόνια, οι ευρωσκεπτικιστικές φωνές δεν έλειψαν. Οι Βρετανοί δεν έφθασαν στο κρίσιμο δημοψήφισμα εν μία νυκτί. Αντίθετα, η χώρα πάντα ταλαντευόταν ανάμεσα στην αποκρυστάλλωση της «μοναδικότητάς» της, μακριά από τους θεσμούς της ΕΕ, και στην ανάγκη της να διατηρεί ηγετικό ρόλο μέσα σε μια μεγάλη συμμαχία κρατών, η οποία αναπλήρωνε το κύρος και την ισχύ που απώλεσε με τη μεταπολεμική διάλυση της Αυτοκρατορίας της. Αμφότερα τα στρατόπεδα του «Μέσα» και του «Εξω» παραθέτουν τα επιχειρήματά τους. Αλλά ένα είναι βέβαιο: αν επικρατήσει το «Εξω», τόσο η Βρετανία όσο και η ΕΕ θα οδηγηθούν σε μια μακρά περίοδο αβεβαιότητας με αμφίβολη κατάληξη. Το φάντασμα του Brexit πλανάται πάνω από την Ευρώπη.
Καθώς οι τελευταίες δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν τη δυναμική του στρατοπέδου του Brexit, ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον έχει εντείνει την εκστρατεία του υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Μάλιστα, με αφορμή ένα τεχνικό πρόβλημα στον σχετικό ιστότοπο, η κυβέρνηση έδωσε διήμερη παράταση στη διορία για την εγγραφή ψηφοφόρων στους εκλογικούς καταλόγους, απόφαση που επικρίθηκε από το στρατόπεδο του «Εξω» καθώς θεωρήθηκε ότι ευνοεί την εκστρατεία υπέρ της παραμονής. Σε διάστημα μιας μόνο εβδομάδας, περίπου 750.000 άτομα κάτω των 35 ετών (οι οποίοι εκτιμάται ότι είναι πιο πιθανό να ψηφίσουν υπέρ της παραμονής) εγγράφηκαν στους εκλογικούς καταλόγους και μόλις 40.000 συνταξιούχοι. Ως λίγο προτού λήξει η παράταση την περασμένη Πέμπτη, ο Κάμερον καλούσε τους πολίτες να εγγραφούν ηλεκτρονικά στους καταλόγους, με την ελπίδα να κινητοποιηθούν μαζικά οι νέοι. Την ίδια στιγμή οι πρώην πρωθυπουργοί Τζον Μέιτζορ και Τόνι Μπλερ επισκέφθηκαν τη Βόρεια Ιρλανδία προκειμένου να προειδοποιήσουν τους πολίτες ότι το Brexit «θα απειλήσει την ενότητα της Μεγάλης Βρετανίας» και «θα βυθίσει την περιοχή σε μια εκ νέου περίοδο αστάθειας».
Επενδυτές αποχωρούν φοβούμενοι πτώση της στερλίνας
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατηγορούν τον Κάμερον ότι έπεσε μόνος του στην παγίδα του δημοψηφίσματος και ότι δεν έπρεπε να είχε υποχωρήσει στις εσωκομματικές πιέσεις για τη διεξαγωγή του. Οποιο και να είναι το αποτέλεσμα, η Βρετανία ήδη αισθάνεται τους κλυδωνισμούς του δημοψηφίσματος στην οικονομία. Επενδυτές τηρούν επιφυλακτική στάση ή ακόμη και αποσύρονται από τη χώρα, φοβούμενοι μεγάλη πτώση της στερλίνας σε περίπτωση Brexit. Είτε πρόκειται για μαζικό πανικό είτε για σωστή εκτίμηση, μέσα στον Απρίλιο και τον Μάιο περίπου 65 δισ. στερλίνες (γύρω στα 85 δισ. ευρώ) έκαναν «φτερά» από τη Βρετανία ή μετατράπηκαν σε άλλα νομίσματα. Στο εξάμηνο μεταξύ του περασμένου Οκτωβρίου και του Απριλίου, 77 δισ. στερλίνες (98 δισ. ευρώ) αποσύρθηκαν από τη Βρετανία, όταν το αντίστοιχο ποσό του προηγούμενου εξαμήνου (Απρίλιος – Οκτώβριος του 2015) ήταν μόλις 2 δισ. στερλίνες (2,5 δισ. ευρώ).
«Ο Κάμερον αντιμετώπιζε δύο πιεστικούς λόγους από το εσωτερικό για να προχωρήσει σε δημοψήφισμα. Ο πρώτος ήταν για να βγάλει από τη μέση το UKIP και να σταματήσουν οι διαρροές στελεχών από το κόμμα του και ο δεύτερος ήταν να κάνει τους ευρωσκεπτικιστές που ήθελαν να παραμείνουν στο Συντηρητικό Κόμμα να σωπάσουν» μας εξηγεί ο Αλαν Ντόμπσον, του Πανεπιστημίου Swansea στην Ουαλία.
«Αβεβαιότητα σε έναν ήδη αβέβαιο κόσμο»
«Δεν μπορούμε να είμαστε καθόλου βέβαιοι για το πώς θα εξελιχθεί η ψηφοφορία της 23ης Ιουνίου. Τι θα συμβεί αν τελικά το Brexit επικρατήσει; Με μία λέξη: αβεβαιότητα. Αβεβαιότητα σε έναν ήδη αβέβαιο κόσμο με πολλά προβλήματα. Για τη βρετανική οικονομία οι επιπτώσεις θα είναι σίγουρα αρνητικές βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα» συνεχίζει ο καθηγητής Ντόμπσον. «Το Brexit θα έχει επιπτώσεις στην κοινωνία της Βρετανίας, στις διεθνείς της σχέσεις, ειδικά στις σχέσεις με την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Θα ταρακουνήσει τα θεμέλια της ΕΕ, η οποία ήδη αντιμετωπίζει πλήθος προβλημάτων, με την αναιμική ανάπτυξη, τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας, την αποδυνάμωση του ευρώ και τις τεράστιες προσφυγικές ροές από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική» προσθέτει. Το Προσφυγικό είναι και το μεγάλο όπλο των θιασωτών της αποχώρησης από την ΕΕ, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τον φόβο των Βρετανών που αισθάνονται ότι δεν έχουν τον έλεγχο των συνόρων της χώρας τους.
ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΥΟ «ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΩΝ»
Τι πρεσβεύουν για τα μεγάλα θέματα της σχέσης Ηνωμένου Βασιλείου – Ευρώπης
Μετανάστευση
Μέσα: Οι μετανάστες ευνοούν την οικονομία της Βρετανίας –ειδικά εκείνοι που προέρχονται από χώρες της ΕΕ καταβάλλουν περισσότερα χρήματα σε φόρους από εκείνα που βγάζουν από τη χώρα. Η Βρετανία, ακόμη και εκτός της ΕΕ, θα πρέπει να δεχθεί την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων αν θέλει να συμμετέχει στην ενιαία αγορά.
Εξω: Ο έλεγχος της μετανάστευσης είναι αδύνατος για όποιον συμμετέχει στην ΕΕ. Οι δημόσιες υπηρεσίες δεν μπορούν να υποστηρίξουν μεγάλο αριθμό μεταναστών και οι μισθοί των Βρετανών μειώνονται εξαιτίας των μεταναστών.
Οικονομία και εμπόριο
Μέσα: Το Brexit θα βυθίσει σε σοκ τη βρετανική οικονομία και θα επέλθει ύφεση. Αναφορικά με τις εμπορικές σχέσεις, η Βρετανία εξαρτάται περισσότερο από την ΕΕ από ό,τι η ΕΕ από τη Βρετανία. Η Βρετανία θα πρέπει να εφαρμόσει πολλούς ευρωπαϊκούς κανόνες για να συμμετέχει στην ενιαία αγορά.
Εξω: Η Βρετανία θα μπορέσει να διαπραγματευθεί ευνοϊκούς όρους για τη συνέχιση των εμπορικών της σχέσεων με τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Οι βρετανικές επιχειρήσεις θα αποδεσμευθούν από τον βραχνά των ευρωπαϊκών κανονισμών.
Κόστος συμμετοχής στην ΕΕ
Μέσα: Το οικονομικό όφελος από τη συμμετοχή στην ΕΕ είναι μεγαλύτερο από το κόστος. Ακόμη και μετά το Brexit η Βρετανία θα πρέπει να συνεισφέρει στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό προκειμένου να έχει πρόσβαση στην ενιαία αγορά.
Εξω: Η συμμετοχή στην ΕΕ κοστίζει στους φορολογουμένους 350 εκατ. στερλίνες την εβδομάδα (450 εκατ. ευρώ), χρήματα που η χώρα θα έπρεπε να διοχετεύει σε εσωτερικές ανάγκες, όπως το NHS.
Παγκόσμιος ρόλος και άμυνα
Μέσα: Η παγκόσμια επιρροή της Βρετανίας θα μειωθεί, η ΕΕ θα την παραγκωνίσει και δεν θα τη λαμβάνει υπόψη στις σημαντικές αποφάσεις. Η Βρετανία είναι πιο ασφαλής όταν μοιράζεται ελεύθερα πληροφορίες με τους γείτονές της.
Εξω: Το ΝΑΤΟ είναι η σημαντικότερη συμμαχία για τη διατήρηση της ασφάλειας και όχι η ΕΕ. Η παγκόσμια επιρροή της Βρετανίας θα αυξηθεί αν δρα ως ανεξάρτητο κράτος και όχι ως κράτος-μέλος της ΕΕ.
Μαρκ Σέπαρντ
«Είναι αμφίβολο αν ο μέσος Βρετανός κατανοεί εις βάθος σε τι ακριβώς καλείται να απαντήσει»
«Η πλευρά του «Μέσα» εκλιπαρεί τους ψηφοφόρους να μην αποφασίσουν μόνο με βάση το θέμα της μετανάστευσης καθώς διακυβεύονται πολύ περισσότερα» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο δρ Μαρκ Σέπαρντ, καθηγητής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Στραθκλάιντ στη Σκωτία. Και εκτιμά ότι «η ουσία του ερωτήματος του δημοψηφίσματος είναι τόσο περίπλοκη που είναι αμφίβολο αν ο μέσος Βρετανός κατανοεί εις βάθος σε τι ακριβώς καλείται να απαντήσει».
Το δημοψήφισμα έχει διχάσει όλα τα κόμματα πλην του UKIP. «Ο Νάιτζελ Φάρατζ, ηγέτης του UKIP, είναι από τους παλαιότερους υποστηρικτές του Brexit. Εχει προσελκύσει πολλούς ψηφοφόρους του Συντηρητικού Κόμματος, το οποίο είναι διχασμένο. Ολα τα κόμματα είναι διχασμένα: ορισμένα μέλη των Εργατικών διεξάγουν εκστρατεία υπέρ του Brexit, όπως και ορισμένα μέλη του Εθνικού Κόμματος της Σκωτίας (SNP). Η επίσημη γραμμή των Συντηρητικών όμως, η γραμμή του πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον, είναι να παραμείνει η Βρετανία στην ΕΕ. Αυτή είναι η επίσημη γραμμή και των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, καθώς και του SNP και των περισσότερων από τα υπόλοιπα, μικρά κόμματα».
«Το όλο δημοψήφισμα προέκυψε λόγω εσωτερικών εντάσεων στο Συντηρητικό Κόμμα. Τους αμφισβητούσε το UKIP από τα δεξιά και πολλοί θεώρησαν ότι έπρεπε να διοργανωθεί το δημοψήφισμα. Πολλοί που δεν είναι ψηφοφόροι των Συντηρητικών αναρωτιούνται πώς ένα εσωκομματικό ζήτημα προκάλεσε το δημοψήφισμα και ανησυχούν για το τι μπορεί να συμβεί» λέει ο κ. Σέπαρντ.
Το επιχείρημα που προβάλλει η πλευρά του «Μέσα» είναι «να παραμείνει η Βρετανία εντός ΕΕ αλλά εντός μιας ΕΕ που θα έχει αλλάξει, που θα είναι μια πιο χαλαρή, λιγότερο ομοσπονδιακή ένωση και περισσότερο προσανατολισμένη στην ελεύθερη αγορά». Μια ενδιαφέρουσα επιπλοκή είναι η εξής: «Οι Σκωτσέζοι, οι Βορειοϊρλανδοί και οι Ουαλοί ενδέχεται να ψηφίσουν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ και μπορεί να κρίνουν το αποτέλεσμα. Αν οι Αγγλοι ψηφίσουν υπέρ του «Έξω» αλλά οι υπόλοιποι τρεις που απαρτίζουν το Ηνωμένο Βασίλειο ψηφίσουν υπέρ του «Μέσα», τι θα συμβεί; Υπάρχουν πολλά επί μέρους θέματα» τονίζει.
«Η διαχωριστική γραμμή είναι ταξική»
Ποια είναι τα ζητήματα που ενδιαφέρουν περισσότερο τους Βρετανούς; ρωτάμε. «Είναι κυρίως η οικονομία: αν θα είμαστε καλύτερα «Μέσα» ή «Εξω» όσον αφορά τις θέσεις εργασίας και την οικονομική ασφάλεια –καθώς και η μετανάστευση που επανέρχεται συνεχώς. Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους οπαδούς του «Μέσα» και του «Εξω» είναι ταξική. Οσοι βρίσκονται στη χαμηλότερη βαθμίδα, οι οποίοι ενδεχομένως κερδίζουν τον βασικό μισθό ή είναι μερικώς απασχολούμενοι με συμβόλαια εκμετάλλευσης, αισθάνονται ότι απειλούνται λόγω της ελεύθερης μετακίνησης εντός ΕΕ και ότι ευρωπαίοι μετανάστες θα έρθουν να πάρουν τις δουλειές τους. Οι επαγγελματίες και οι καθηγητές πανεπιστημίου τείνουν να είναι περισσότερο υπέρ της ΕΕ γιατί δεν αισθάνονται ότι απειλούνται οικονομικά από την εσωτερική μετανάστευση των Ευρωπαίων. Υπάρχει δηλαδή μια οικονομική διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους «Μέσα» και στους «Εξω»» μας απαντά.
Αλλη διαχωριστική γραμμή έχει να κάνει με την περιοχή όπου ζει κανείς και αν η περιοχή του έχει λάβει διαρθρωτικά κεφάλαια από την ΕΕ. «Αν ζεις στην Κορνουάλη ή στη Σκωτία, που έλαβαν διαρθρωτικά κεφάλαια, είναι πιθανότερο να είσαι υπέρ του «Μέσα». Το Λονδίνο όμως, που δεν λαμβάνει τέτοια κεφάλαια γιατί είναι εύπορο, είναι αναφανδόν υπέρ της ΕΕ. Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι πολλοί Ευρωπαίοι ζουν στο Λονδίνο και οι Λονδρέζοι είναι συνηθισμένοι στις πολλές, διαφορετικές κουλτούρες».
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τις δύο πλευρές πάρα πολύ κοντά. «Υπάρχει κόσμος που περπατάει στους διαδρόμους του πανεπιστημίου και μουρμουρίζει: «Είναι δυνατόν να συμβεί πραγματικά;». Ολοι μιλούν για το δημοψήφισμα και η ένταση είναι εμφανής» λέει ο κ. Σέπαρντ. Και τονίζει: «Η Ιστορία μάς έχει διδάξει σε σχέση με την ΕΕ ότι οι συμφωνίες που μας έλεγαν πως θα επιτυγχάναμε με τις Βρυξέλλες και εκείνες που τελικώς επιτύχαμε ήταν δύο διαφορετικά πράγματα. Αυτό είναι αναμενόμενο γιατί ο χρόνος κυλάει. Στο προηγούμενο δημοψήφισμα για το αν θα παραμέναμε ή όχι στην ΕΕ στη δεκαετία του ’70 μάς είπαν ότι ήταν απλώς μια οικονομική και εμπορική ένωση που δεν θα προχωρούσε παραπέρα, δεν θα γινόταν πολιτική. Αυτό όμως άλλαξε και η προοπτική της πολιτικής ένωσης εισήχθη ύστερα από εκείνο το δημοψήφισμα. Γνωρίζουμε ότι τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν πάλι, γι’ αυτό η απόφαση που καλούνται να λάβουν οι Βρετανοί είναι πολύ δύσκολη, καθώς δεν ξέρουν ποιον να πιστέψουν ούτε τι ακριβώς θα συμβεί την επομένη του δημοψηφίσματος. Και οι δύο πλευρές υπερβάλλουν στα επιχειρήματά τους. Οι Βρετανοί το γνωρίζουν, γι’ αυτό και πιστεύουν ότι η επομένη του δημοψηφίσματος δεν θα είναι όπως την περιγράφει η κάθε πλευρά».
«Θα κερδίσει το «Μέσα» με ελάχιστη διαφορά»
«Το δημοψήφισμα αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό και ο κόσμος βρίσκεται σε διέγερση. Αλλά το θέμα για το οποίο καλείται να αποφασίσει δεν θα μπορούσε να ήταν πιο περίπλοκο και οι περισσότεροι δεν καταλαβαίνουν πώς λειτουργεί η ΕΕ. Η πλευρά του «Μέσα» τούς εκλιπαρεί να μην ψηφίσουν μόνο με βάση το θέμα της μετανάστευσης, καθώς διακυβεύονται πολύ περισσότερα».
Αν ο κ. Σέπαρντ έπρεπε να διακινδυνέψει μια πρόβλεψη; «Οπως και στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, έτσι και σε αυτό όσοι επιθυμούν την αλλαγή είναι πολύ δραστήριοι: εργάζονται σκληρά για να πείσουν, πηγαίνουν πόρτα-πόρτα, θέλουν επί τόσον καιρό να συμβεί η αλλαγή –βάζουν όλη τους την ενέργεια για να την πετύχουν. Οσοι επιθυμούν να παραμείνει η Βρετανία εντός μιας μεταρρυθμισμένης ΕΕ κάθονται στον κήπο τους και χαίρονται τον καιρό που είναι ιδιαίτερα καλός αυτές τις ημέρες. Πιστεύω όμως ότι τελικά, όταν ο κόσμος δεν είναι βέβαιος τι να κάνει, έχει την τάση να παραμένει στο status quo. Με δεδομένο ότι οι δημοσκοπήσεις είναι πόντο-πόντο, αν έπρεπε να διακινδυνεύσω μια πρόβλεψη με βάση τη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος στο παρελθόν πιστεύω ότι θα κερδίσει το «Μέσα» με ελάχιστη διαφορά» εκτιμά. Και προειδοποιεί:
«Είτε επικρατήσει το «Μέσα» είτε το «Eξω» στις 23 Ιουνίου, θα εγερθούν πάρα πολλά ερωτήματα, και στη Βρετανία και σε άλλες χώρες, από αυτό το δημοψήφισμα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
