Το μετέωρο βήμα της ΕΕ στην Ουκρανία

Σε αχαρτογράφητα νερά και μεγάλες φουρτούνες μπαίνει η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) με την Ουκρανία. Μετά τα ωραία λόγια περί δημοκρατίας, η Ευρώπη πρέπει να βρει απαντήσεις σε οικονομικά και πολιτικά προβλήματα ολκής. Και γρήγορα. Πρώτο και κύριο: Πού θα βρει τα τουλάχιστον 25 δισ. ευρώ που χρειάζεται η ουκρανική οικονομία για να μην καταρρεύσει; Και πώς θα αντιμετωπίσει την αντεπίθεση που είναι βέβαιον ότι προετοιμάζει ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν; Πώς δεν θα ξανακυλήσει μια διχασμένη χώρα στην αιματοχυσία, αυτή τη φορά με τους διαδηλωτές να καταφέρονται εναντίον της Δύσης, ίσως σε λίγους μήνες από τώρα, όταν διαψευστούν οι προσδοκίες για μελλοντική ένταξη και μια καλύτερη ζωή;

Η Ουκρανία μετεωρίζεται στο χείλος της χρεοκοπίας. Την ώρα που το Κίεβο τυλιγόταν στις φλόγες, τα συναλλαγματικά αποθέματα στέρευαν. Μόνο μέσα στον Ιανουάριο αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει 8% εξ αυτών για τη στήριξη του νομίσματος. Η γρίβνα έχει χάσει το 10% της αξίας της στους τρεις μήνες της εξέγερσης. Και τα 18 δισ. δολάρια που έχουν απομείνει στα δημόσια ταμεία φτάνουν δεν φτάνουν για να καλύψουν εισαγωγές δύο μηνών.

Χωρίς οικονομική βοήθεια, από τη Δύση ή από τη Ρωσία, η στάση πληρωμών είναι εδώ. Αλλά εν μέσω τέτοιας κρίσης στην ευρωζώνη πόσα κράτη στην ΕΕ, και στον πλούσιο Βορρά και στον Νότο της λιτότητας, είναι άραγε πρόθυμα να βάλουν το χέρι στην τσέπη για μια χώρα που δεν είναι καν μέλος –και ούτε πρόκειται να γίνει στο ορατό μέλλον; Γιατί, παρά τη γεωστρατηγική σημασία της, η Ουκρανία είναι πολύ μεγάλη, πολύ φτωχή και πολύ κοντά στη Μόσχα για να ενταχθεί. Και αυτό το ξέρουν καλά στις Βρυξέλλες. Εξ ου και η πιθανότατη συμμετοχή του απεχθούς ΔΝΤ στα δάνεια που σχεδιάζεται να δοθούν στη νέα κυβέρνηση μετά τον Μάιο. Η συνταγή του είναι γνωστή: περισσότερη φτώχεια, ανεργία και κοινωνική αναταραχή.

Μια νέα φιλοδυτική κυβέρνηση μπορεί να υπογράψει την τελωνειακή σύνδεση με την ΕΕ. Αλλά και εδώ υπάρχουν μεγάλα προβλήματα. Πολλοί εκτιμούν ότι η οικονομία δεν αντέχει το εμπορικό άνοιγμα στους πανίσχυρους δυτικούς γείτονες. Οι πολέμιοι του ελεύθερου εμπορίου με την Ευρώπη μιλάνε για εξοντωτικές συνέπειες. Θα υπάρξει αύξηση του ανταγωνισμού των ντόπιων με τα ευρωπαϊκά προϊόντα στην εσωτερική αγορά και θα χαθεί μεγάλο τμήμα της ρωσικής αγοράς διότι θα αλλάξει το προνομιακό καθεστώς που ισχύει σήμερα.

Επειτα λένε ότι τα απαρχαιωμένα εργοστάσια στην Ανατολική Ουκρανία θα αναγκαστούν να συμμορφωθούν με τα πρότυπα της ΕΕ σε απίθανα σύντομο χρονικό διάστημα με καταστροφικά αποτελέσματα: μείωση παραγωγής, αυξήσεις τιμών και ως και 20 εκατομμύρια περιστασιακά απασχολουμένους και ανέργους.

Ο πολιτικά τελειωμένος –και με αίμα στα χέρια –ανατραπείς πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς γύρισε την πλάτη στην ΕΕ και έπεσε στην αγκαλιά της Ρωσίας επειδή ο Πούτιν τού έταξε ένα φτηνό δάνειο 15 δισ. δολαρίων και εκπτώσεις 30% στο φυσικό αέριο. Ολα αυτά βέβαια έχουν παγώσει τώρα. Και η αλήθεια είναι ότι οι Ουκρανοί δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να αποκοπούν από τη Ρωσία, που ελέγχει τον ενεργειακό εφοδιασμό τους, κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του χρέους τους και έχει ισχυρούς δεσμούς με τις βιομηχανίες τους.

Το προηγούμενο φιλοδυτικό πείραμα, η Πορτοκαλί Επανάσταση (2004-2005), έληξε άδοξα όταν το μακρύ χέρι του Κρεμλίνου έκλεισε τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου. Ο,τι και αν γίνει, η τεράστια χώρα των 600.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που δεν παράγει ούτε ένα κυβικό μέτρο δικό της γκάζι, θα εξαρτάται από τα καπρίτσια της ενεργειακής πολιτικής του Πούτιν.

Η Ουκρανία είναι σημαντική για τους Ευρωπαίους. Εχει μια αγορά 45 εκατ. ανθρώπων, μια οικονομία 136 δισ. δολαρίων, φτηνά εργατικά χέρια, αγροτικά προϊόντα και βαριά βιομηχανία. Και είναι μια απέραντη περιοχή-τράνζιτ για το ρωσικό γκάζι προς την Ευρώπη.

Αλλά είναι απολύτως κρίσιμη, ζωτικής σημασίας, για τη Μόσχα. O Πούτιν θα κάνει τα πάντα για να την κρατήσει στη σφαίρα επιρροής του, οικονομικά εξαρτημένη και στρατηγικώς κοντά του ώστε να προβάλλει ρωσική ισχύ στη Μαύρη Θάλασσα και στη Μεσόγειο, με τον μεγάλο ναύσταθμο του στόλου του στην Κριμαία.

«Ο Πούτιν θα συνεχίσει να κάνει ό,τι έκανε τα τελευταία 10 χρόνια. Θα πιέζει ασφυκτικά την Ουκρανία να πληρώσει τα χρέη της, θα αυξάνει τις τιμές του φυσικού αερίου και θα υποστηρίζει τους φιλορώσους στα ανατολικά και στην Κριμαία» λέει στο «Βήμα» ο Αλεξάντερ Τζ. Μότιλ, ουκρανοαμερικανός καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Rutgers στις ΗΠΑ. Και προβλέπει: «Ο χρόνος μετράει υπέρ του. Περιμένει να δει τη «νέα» Ουκρανία να αποδυναμώνεται και να πέφτει από μόνη της, κάτι που μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για την επιστροφή των φιλορωσικών δυνάμεων, ακριβώς όπως έγινε και το 2010».