500 ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες περιμένουν… αξιολόγηση

Περιβαλλοντικές… νάρκες αλλά και «μουσεία» της νεότερης ναυτικής ιστορίας. Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, το οποίο δεν έχει ποτέ εξαργυρωθεί. Ο θησαυρός-κατάρα των περίπου 500 ναυαγίων αναπαύεται ήσυχα στον βυθό των ελληνικών θαλασσών. Η Πολιτεία ποτέ δεν επιχείρησε να τα αξιολογήσει, είτε για να εκμεταλλευθεί τουριστικά αυτόν τον υποθαλάσσιο πλούτο, είτε για να διαχειριστεί τις επικίνδυνεςουσίες καιτα τοξικά υλικάπου περιέχουν τα βυθισμένα σκαριά, προτού διαφύγουν και γίνουν επικίνδυνα για το υδάτινο περιβάλλον.Είναι αξιοσημείωτο ότι μία δεκαετία μετά το ναυάγιο του «SeaDiamond» στη Σαντορίνη ακόμη παραμένει ζητούμενο η ανέλκυσή του από τον βυθό της Καλντέρας.

Συνολικά, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε στις 29 Νοεμβρίου στη Βουλή ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ.Παναγιώτης Κουρουμπλής, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, υπάρχουν καταγεγραμμένα483 ναυάγια στον ελλαδικό χώρο, με τα περισσότερα από αυτά (150 το σύνολο) να βρίσκονται στην Περιφέρεια Αττικής (πλην των Κυθήρων) και στην περιφερειακή ενότητα της Κορινθίας.

Ουσιαστικά ο νόμος 2881/2001 που ρυθμίζει ζητήματα ανέλκυσης ναυαγίων παραμένει ανεφάρμοστος. Το «Αγία Ζώνη ΙΙ», το οποίο βυθίστηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο ανοιχτά της Σαλαμίνας,θεωρείται το πρώτο ναυάγιο στη χώρα που θα ανελκυστεί ως «περιβαλλοντικό απόβλητο». Οπως αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο υφυπουργός Νησιωτικής Πολιτικής κ.Νεκτάριος Σαντορινιός, «στόχος μας είναι το «Αγία Ζώνη ΙΙ» να είναι το πρώτο από τα πολλά καταγεγραμμένα ναυάγια που πρόκειται να σηκώσουμε από τις ελληνικές θάλασσες». Και προσθέτει: «Ελπίζουμε ότι πολύ σύντομα θα είμαστε μάρτυρες και άλλων τέτοιων σκηνών –ναυάγια, για χρόνια θαμμένα στον βυθό, περιβαλλοντικές βόμβες μέσα στη θάλασσα, θα ανελκύονται, θέτοντας τους υπευθύνους ενώπιον των ευθυνών τους». Ο κ. Σαντορινιός επισημαίνει ότι η διαδικασία της ανέλκυσης του ναυαγισμένου πλοίουθα έχει ωςγνώμονα την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», που προβλέπεται στο προεδρικό διάταγμα 55/1998, χωρίς ο ελληνικός λαός να πληρώσει ούτε ένα ευρώ.

Στόχος του υπουργείου, σύμφωνα με τον κ. Κουρουμπλή, «είναι να ανελκυστούν από τον βυθό επικίνδυνα για το περιβάλλον πλοία, υπό τον συντονισμό της Δημόσιας Αρχής Λιμένων». Οπως είχε προκύψει προ δεκαετίας από μελέτη του ΕργαστηρίουΘαλασσίων Μεταφορών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), στα περίπου 400 ναυάγια που τότε είχαν καταγράψει οι ερευνητές στηβάση δεδομένων τους, μπορεί να βρίσκονται εγκλωβισμένοι ως και 134.700 τόνοι πετρελαίου. Επρόκειτο για πλοία που είχαν βυθιστεί σε μια μακρά περίοδο, από τις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ως και τις μέρες μας.

Ορισμένα από αυτά έχουν μετατραπεί σε καταδυτική «ατραξιόν» για μεμονωμένους αυτοδύτες, ωστόσο πολλά άλλα ενδέχεται να αποτελέσουν κάποια στιγμή στο μέλλον μία ακόμα περιβαλλοντική πληγή για το θαλάσσιο περιβάλλον και γι’ αυτό πρέπει να απομακρυνθούν. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο πρωτοπόρος των καταδύσεων στην Ελλάδα και ερευνητής δύτηςκ. Κώστας Θωκταρίδης, το γερμανικό υποβρύχιο U133, το οποίο προσέκρουσε σε ελληνική νάρκη τον Μάρτιο του 1942, ανοιχτά της Αίγινας, κατάπεριόδους «αιμορραγεί» και από τα 78 μέτρα βάθος όπου βρίσκεται στέλνει στην επιφάνεια της θάλασσας κηλίδες πετρελαιοειδών.«Στις δεξαμενές του υπάρχει ακόμη πετρέλαιο» αναφέρει ο έλληνας δύτης.

Στην περιοχή του Πειραιά έχουν καταγραφεί περί τα 100 εγκαταλελειμμένα επικίνδυνα πλοία, εκ των οποίων περίπου τα μισά είναι ναυάγια. Αντιστοίχως, στην Ελευσίνα έχουν καταγραφεί περί τα 50 εγκαταλελειμμένα επιβλαβή πλοία, με τα 27 από αυτά να είναι ναυάγια. Τα στοιχεία προκύπτουν από τα τηρούμενα αρχαία της αρμόδιας Διεύθυνσης του υπουργείου Ναυτιλίας και των Οργανισμών Λιμένων Πειραιά και Ελευσίνας.

Η επιτυχής απομάκρυνση ενός εγκαταλελειμμένου πλοίου αποτελεί συνάρτηση διαφόρων παραγόντων, με κυριότερο την ύπαρξη οικονομικούκαι επιχειρηματικού ενδιαφέροντος. Ο κ. Κουρουμπλής παραδέχεται ότι «στο παρελθόν αρκετοί διαγωνισμοί απέβησαν άγονοι, καθώς δεν υπήρξε ενδιαφέρον από τους υποψήφιους αναδόχους». Σε κάθε περίπτωση, το υπουργείο, όπως αναφέρει ο ίδιος, «καταβάλλει προσπάθεια, σε συνεργασία πάντα με τους φορείς διοίκησης λιμένων, ώστε τα εν λόγω πλοία να απομακρύνονται στο μέτρο του εφικτού».

«Για εμάς, στη ΔΑΛ, το «Αγία Ζώνη ΙΙ» είναι η επανάσταση του αυτονόητου. Για χρόνια είχαμε ένα προεδρικό διάταγμα το οποίο δεν εφαρμοζόταν ποτέ, ενώ έπρεπε. Πολλά ναυάγια έπρεπε να έχουν ανελκυστεί και όμως παρέμεναν στη θάλασσα. Είχαμε κόστη ανέλκυσης που έπρεπε να πληρώνουν οι ασφαλιστικές και όμως δεν τα πλήρωναν. Με το «Αγία Ζώνη ΙΙ», για εμάς στη ΔΑΛ, ξεκινάει η αντίστροφη μέτρηση» αναφέρει ο διοικητής της Δημόσιας Αρχής Λιμένων κ. Δημοσθένης Μπακόπουλος. Οπως επισημαίνει ο ίδιος, από τα 55 καταγεγραμμένα ναυάγια που έχουν εγκαταλειφθεί στον πυθμένα του Αργοσαρωνικού, έχουν μείνει 54, τα οποία πρέπει και αυτά να ανελκυστούν. «Εφαρμόζοντας τη νομοθεσία, θα μετράμε σύντομα αντίστροφα: 53, 52… Στόχος, στο πλαίσιο των εντολών της πολιτικής ηγεσίας, παραμένει η ανέλκυση του «Sea Diamond» από το λιμάνι της Σαντορίνης, για την οποία εργαζόμαστε συστηματικά» σημειώνει ο κ. Μπακόπουλος.

Στόχος της προώθησης εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι η άμβλυνση της εποχικότητας και η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος, αξιοποιώντας τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της χώρας και αφήνοντας στο παρελθόν το παρωχημένο μοντέλο ήλιος – θάλασσα – φαγητό. Ο τζίρος γύρω από τον καταδυτικό τουρισμό είναι τεράστιος, αλλά η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται ακόμη στους περίπου 2.500 καταδυτικούς προορισμούς ανά τον πλανήτη. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν 50 εκατομμύρια πιστοποιημένοι αυτοδύτες στον κόσμο. Μόνο οι γερμανοί αυτοδύτες φτάνουν τα 3 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 1 εκατομμύριο ταξιδεύει κάθε χρόνο σε κάποιον καταδυτικό προορισμό. Ο τζίρος των ευρωπαίων αυτοδυτών φτάνει περίπου τα 7 δισ. ευρώ ετησίως.

«Μεμονωμένα υπάρχουν πρακτορεία που ασχολούνται με τον καταδυτικό τουρισμό. Εχει αρχίσει και υπάρχει ενδιαφέρον για την Ελλάδα. Εστιάζουμε κυρίως στα ναυάγια και στην ιστορία τους, διότι πλέον οι θάλασσές μας δεν είναι πλούσιες σε θαλάσσια ζωή» σημειώνει ο κ. Θωκταρίδης, ο οποίος είναι και ιδιοκτήτης καταδυτικού κέντρου. Ο καταδυτικός τουρισμός αποτελεί έναν από τους πλέον αναπτυσσόμενους κλάδους αναψυχής διεθνώς και μοχλό ανάπτυξης της τουριστικής βιομηχανίας ιδιαίτερα στη Μεσόγειο, καθώς απευθύνεται κυρίως σε τουρίστες υψηλού εισοδηματικού επιπέδου.