Πού τον πάν’ τον ποταμό

Κομμένες και ραμμένες στα μέτρα των υπέρμαχων της εκτροπής του Αχελώου είναι οι Διαχειριστικές Μελέτες για τα ύδατα στη Δυτική Στερεά και τη Θεσσαλία. Από τα σενάρια για τη διαχείριση των υδάτων στη λεκάνη του Αχελώου, τα οποία εξέτασαν οι μελετητές, ουσιαστικά προκρίνουν εκείνο που περιλαμβάνει το έργο της εκτροπής διότι, όπως υποστηρίζουν, έχει μικρότερο κόστος κατασκευής και λειτουργίας. Η διαβούλευση των διαχειριστικών μελετών μόλις ολοκληρώθηκε και ως τον ερχόμενο Ιανουάριο αναμένεται να εγκριθούν από το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ).

Αφού κύλησε πολύ νερό στον μύλο της διαμάχης για τον Αχελώο, οι σημερινές μελέτες για τη διαχείριση του νερού στον Θεσσαλικό κάμπο «στοχεύουν» στη μεταφορά 250 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού. Στην αρχική πρόταση η ετήσια ποσότητα εκτροπής ήταν 1,5 δισ. κυβικά μέτρα νερού, αργότερα μειώθηκε σε 1,1 δισ. κυβικά μέτρα, το 1995 έφτασε τα 600 εκατομμύρια κυβικά μέτρα για να καταλήξει στα 250.

Σήμερα η διαχειριστική μελέτη για τη λεκάνη απορροής του ποταμού προκρίνει κυρίως τρία σενάρια εκ των οποίων εκείνο με την υψηλότερη απόδοση, όπως αναφέρουν οι μελετητές, περιλαμβάνει:

l αναδιάρθρωση καλλιεργειών

l μείωση της άρδευσης ανά στρέμμα, με διατήρηση των ίδιων αρδευόμενων εκτάσεων στη Θεσσαλία,

l υλοποίηση των δρομολογημένων (Κάρλα, Αγιονέρι, Ληθαίος κ.ά.) αλλά όχι και των πρόσθετων έργων ταμίευσης νερού στη Θεσσαλία, και

l εκτροπή 250 εκατ. κυβικών μέτρων ανά έτος.

Το κόστος του φτάνει συνολικά τα 452 εκατομμύρια ευρώ για την υλοποίηση των δρομολογημένων έργων (170 εκατ.), της εκτροπής (80 εκατ.) και των αρδευτικών έργων (202 εκατ.). Αν υλοποιηθεί αυτό το σενάριο καμία αρδευόμενη έκταση δεν θα γίνει ξερική ούτε θα χαθούν ημέρες εργασίας.

Αντιθέτως, τη μικρότερη απόδοση, σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων Δυτικής Στερεάς, έχει το σενάριο που διαφέρει από το προηγούμενο στο ότι υλοποιεί και τα πρόσθετα έργα ταμίευσης νερού στη Θεσσαλία (Πύλη, Παλαιοδερλί, Μουζάκι, Καλούδα, Νεοχωρίτη), χωρίς μεταφορά από τον ποταμό Αχελώο και με μείωση των αρδευόμενων εκτάσεων στη Θεσσαλία κατά περίπου 270.000 στρέμματα. Το κόστος για την υλοποίηση αυτού του σεναρίου είναι 637 εκατομμύρια ευρώ.

Το λεγόμενο «ενδιάμεσο» σενάριο, αν και χαμηλού κόστους (224 εκατομμύρια ευρώ) –περιλαμβάνει μόνον τα δρομολογημένα έργα Θεσσαλίας (χωρίς εκτροπή) -, αφήνει εκτός άρδευσης 549 χιλιάδες στρέμματα.

Πάντως, ενδιαφέρον προκαλεί η επισήμανση των μελετητών ότι πιο ασφαλή συμπεράσματα θα είναι δυνατόν να εξαχθούν σε μελλοντικές επικαιροποιήσεις των Σχεδίων Διαχείρισης, όταν θα υπάρχει εμπειρία εφαρμογής της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ).

Σύμφωνα με τις προτάσεις για τη νέα ΚΑΠ, για το μεγαλύτερο τμήμα του Θεσσαλικού κάμπου (περιλαμβάνεται σε ζώνη ευπρόσβλητη στα νιτρικά) το σχέδιο δράσης προβλέπει πάγωμα των αρδευόμενων εκτάσεων και ειδικά για όσους δεν είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες και μείωση των αρδευόμενων εκτάσεων κατά 10%. Επίσης προτείνεται δημιουργία ακαλλιέργητης ζώνης1,5 μέτρου από τους υδροφορείς.

Το ίδιο σχέδιο ορίζει τις ποσότητες νερού που θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ανά καλλιέργεια και τύπο εδάφους. Με εξαίρεση το καλαμπόκι, στις περισσότερες των περιπτώσεων τα 450 κυβικά μέτρα ανά στρέμμα τον χρόνο (η κατανάλωση που αναφέρει η μελέτη) ξεπερνάει το συνιστώμενο από τα εφαρμοζόμενα προγράμματα δράσης για τη νιτρορύπανση.

Εδώ και δεκαετίες η πολιτική εκμετάλλευση της εκτροπής έχει δημιουργήσει προσδοκίες στους αγρότες του κάμπου ενώ έχει φρενάρει κάθε προσπάθεια για βελτίωση του απαρχαιωμένου αρδευτικού συστήματος. Ο κ. Γιώργος Χονδρός, συντονιστής της οργάνωσης «Αχελώου Ρους», επισημαίνει ότι «στη διαχειριστική μελέτη δεν γίνεται καμία πρόταση για εξοικονόμηση νερού, καμία αναφορά σε νέα σύγχρονα έργα δικτύων μεταφοράς του αρδευτικού νερού στον κάμπο όπου συνεχίζονται η σπάταλη και η αναποτελεσματική μέθοδος των ανοιχτών χωμάτινων καναλιών».

Σοβαρές ενστάσεις διατυπώνει η συντονίστρια περιβαλλοντικής πολιτικής WWF κυρία Θεοδότα Νάντσου, η οποία σημειώνει ότι στη διαχειριστική μελέτη «τα έργα της Συκιάς και της Μεσοχώρας εξαιρούνται από το πλαίσιο εφαρμογής της οδηγίας πλαίσιο για τα νερά, ως νέες τροποποιήσεις υδάτων». Ομως, όπως σημειώνει, οι εξαιρέσεις της κοινοτικής οδηγίας δεν μπορούν να εφαρμοστούν για έργα που επηρεάζουν προστατευόμενες περιοχές. Και τα έργα εκτροπής γίνονται μέσα σε περιοχές Natura του Ανω Αχελώου και επηρεάζουν περιοχές Natura του κάτω Αχελώου. «Αρα δεν εξαιρούνται», αναφέρει η κυρία Νάντσου.

Επιπλέον, με βάση την κοινοτική οδηγία, δεν μπορεί να υποβαθμίζεις ένα φυσικό οικοσύστημα, εις όφελος ενός άλλου, σημειώνει. Και καταλήγει: «Στη διαχειριστική μελέτη αναφέρεται ότι τα κατάντι υδάτινα σώματα Συκιάς και Μεσοχώρας θα γίνουν τεχνητά με χαμηλότερο επίπεδο προστασίας ώστε να αποκατασταθεί ο Πηνειός και να εξυπηρετηθεί η άρδευση».