Στην ταχύτερη νομισματική σύσφιγξη από την εποχή της κατάρρευσης της Lehman Brothers το 2008 προχωρούν, σύμφωνα με τον Δείκτη Χρηματοοικονομικών Συνθηκών της PIMCO, οι ισχυρές κεντρικές τράπεζες του κόσμου σε μία προσπάθεια να συγκρατήσουν τις πληθωριστικές πιέσεις, την ώρα που η «γερακίσια» στροφή της ΕΚΤ που συνεδριάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, της Τράπεζας της Αγγλίας που συνεδριάζει στις 15 Σεπτεμβρίου, και της Fed που συνεδριάζει στις 21 Σεπτεμβρίου, προϊδεάζει για επερχόμενες μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων.

Κλυδωνισμοί

Η ωμή και «γερακίσια» ομιλία του προέδρου της Fed Jerome Powell στο οικονομικό συμπόσιο στο Τζάκσον Χόουλ του Ουαϊόμινγκ, την προπερασμένη Παρασκευή, αλλά και το μπαράζ δηλώσεων από κεντρικούς τραπεζίτες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού για την ανάγκη μεγάλων αυξήσεων στα επιτόκια προκειμένου να μπει φρένο στο πληθωριστικό ράλι, ακόμα και αν αυτό σημαίνει περισσότερο «πόνο» για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, έχουν προκαλέσει ισχυρούς κλυδωνισμούς στις αγορές και αύξηση του κόστους δανεισμού για τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, αυξάνοντας τους φόβους για σημαντική επιβράδυνση, ακόμη και ύφεση των οικονομιών.

Ενδεικτικά, στις προθεσμιακές αγορές τα στοιχήματα υπέρ μίας αύξησης των επιτοκίων κατά 0,75% στις ΗΠΑ και την ευρωζώνη τον Σεπτέμβριο ξεπερνούν πλέον το 80%. Την ίδια ώρα οι αποδόσεις των ομολόγων εκτινάχθηκαν με το κόστος δανεισμού της Ιταλίας να ξεπερνά την περασμένη Πέμπτη τα επίπεδα συναγερμού του 4%, την ώρα που και η Ελλάδα δανείζεται πλέον για 10 χρόνια με 4,19% (έναντι 2,9% μόλις στις αρχές Αυγούστου).

Στις προθεσμιακές αγορές τα στοιχήματα υπέρ μιας αύξησης των επιτοκίων κατά 0,75% στις ΗΠΑ και στην ευρωζώνη τον Σεπτέμβριο ξεπερνούν πλέον το 80%

Το μήνυμα

Οι οικονομολόγοι Tiffany Wilding και Allison Boxer της PIMCO σημείωσαν πως το μήνυμα του Powell ήταν σύντομο, σαφές και άμεσο: ο πληθωρισμός παραμένει πολύ υψηλός και η Fed δεν θα υποχωρήσει από το να κάνει ό,τι χρειάζεται για να θέσει τον πληθωρισμό υπό έλεγχο. Αυτό σημαίνει ότι οι επενδυτές, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά θα πρέπει να αναμένουν υψηλότερα επιτόκια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, καθώς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεσμεύονται να μειώσουν τον πληθωρισμό με βιώσιμο τρόπο.

Με τον πληθωρισμό στην ευρωζώνη να σημειώνει νέο ρεκόρ στο 9,1% τον Αύγουστο, υψηλότερα των προσδοκιών και αρκετά μακριά από τον στόχο του 2%, ο οποίος μάλιστα αναμένεται σύντομα να φτάσει σε διψήφιο έδαφος, οικονομολόγοι, αναλυτές και αγορές αναμένουν μια σειρά από μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ, κάτι που αναμένεται να αυξήσει και το βάθος της αναμενόμενης ύφεσης στην ευρωζώνη.

Διχασμένοι

Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Christine Lagarde, μετά από μία αύξηση επιτοκίων κατά 0,50% τον περασμένο Ιούλιο, την πρώτη από το 2011, η οποία και τερμάτισε μία οκταετή περίοδο αρνητικών επιτοκίων καταθέσεων, ετοιμάζεται να ανακοινώσει την ερχόμενη Πέμπτη μία ακόμη μεγάλη αύξηση επιτοκίων κατά 0,50% – 0,75%. Οι προθεσμιακές αγορές χρήματος, σύμφωνα με τα στοιχεία της Refinitiv, τιμολογούν πλήρως μία αύξηση επιτοκίων κατά 50 μονάδες βάσης και με πιθανότητες άνω του 80% μία μεγαλύτερη αύξηση κατά 75 μονάδες βάσης.

Τα μέλη του ΔΣ της ΕΚΤ εμφανίζονται διχασμένα μεταξύ μία αύξησης κατά 0,50% που είχε ήδη προεξοφληθεί από τις αγορές ή μίας μεγαλύτερης αύξησης κατά 0,75% που θέλουν ισχυρές χώρες όπως η Γερμανία, ο πληθωρισμός στην οποία βρέθηκε τον Αύγουστο σε υψηλό 50 ετών, αλλά και η Isabel Schnabel, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, προειδοποίησε ότι οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να δράσουν δυναμικά για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό, ακόμα και εάν αυτό βυθίσει τις οικονομίες στην ύφεση.

Ο υψηλότερος πληθωρισμός που οδηγήθηκε από την αύξηση από τον περασμένο Αύγουστο κατά 400% των τιμών του φυσικού αερίου αλλά και την καταστροφική ξηρασία επιβαρύνει περαιτέρω τη ζήτηση, ωθώντας την ευρωζώνη σε ύφεση τον χειμώνα, εκτίμησε ο Riccardo Marcelli Fabiani, οικονομολόγος στην Oxford Economics, αναμένοντας αύξηση των επιτοκίων κατά 0,75% από την ΕΚΤ την ερχόμενη Πέμπτη.

Για τη συνέχεια αναμένει μία νέα αύξηση κατά 0,50% τον Οκτώβριο και κατά 0,25% τον Δεκέμβριο, οδηγώντας τα επιτόκια του ευρώ στο 1,5% από το -0,50% που βρίσκονταν πριν από τον περασμένο Ιούλιο. Προβλέπει δε μία αύξηση κατά 0,25% τον Φεβρουάριο του 2023, αλλά καθώς η ευρωζώνη θα βρίσκεται σε ύφεση, δεν αποκλείεται κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη χρονιά να υπάρξει στροφή στη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ.

Οι εκτιμήσεις

Μετά τα επίπεδα-ρεκόρ του πληθωρισμού και η Goldman Sachs προβλέπει πως την επόμενη Πέμπτη η ΕΚΤ θα αυξήσει τα επιτόκια κατά 0,75%, με τους οικονομολόγους της αμερικανικής τράπεζας να αναμένουν πως τα επιτόκια του ευρώ θα αυξηθούν στο 1,75% ως τον Φεβρουάριο του 2023 (από 1,50% που ήταν η προηγούμενη εκτίμηση). Αλλες τράπεζες, όπως π.χ. η Nordea και η Danske Bank, η Commerzbank, αλλά και η Bank of America, εκτιμούν επίσης πως η επικείμενη αύξηση των επιτοκίων την ερχόμενη εβδομάδα θα είναι κατά 75 μονάδες βάσης,

Η Bank of America μετά την αύξηση του Σεπτεμβρίου (κατά 0,75%) αναμένει αύξηση των επιτοκίων κατά 50 μονάδες βάσης τον Οκτώβριο, κατά 25 μονάδες βάσης τον Δεκέμβριο και τρεις ακόμη αυξήσεις κατά 0,25% η κάθε μία κατά το α΄ εξάμηνο του 2023 (Μάρτιος, Μάιος και Ιούνιος).

Ο οικονομολόγος της UBS, Reinhard Cluse, αναμένει πως στις 8 Σεπτεμβρίου η ΕΚΤ θα προχωρήσει σε αύξηση επιτοκίων κατά 0,50%, οδηγώντας το επιτόκιο καταθέσεων στο 0,50%.

Οι καταθέσεις

Δεδομένων των σχολίων των αξιωματούχων (Isabel Schnabel, Villeroy de Galhau, Rehn, Knot), η τελική απόφαση θα κυμανθεί μεταξύ των 50 και των 75 μονάδων βάσης, αλλά η βασική υπόθεση της UBS είναι για 50 μονάδες βάσης. Παράλληλα η ελβετική τράπεζα εκτιμά πως καθώς το επιτόκιο καταθέσεων θα γίνει θετικό, το διοικητικό συμβούλιο της τράπεζας θα συζητήσει τρόπους ώστε να αποτρέψουν τις τράπεζες της ευρωζώνης από το να αποκομίσουν δυνητικά μεγάλα κέρδη καταθέτοντας φθηνά κεφάλαια μέσω του προγράμματος TLTRO.

Τρεις αυξήσεις

Με τον πληθωρισμό να προβληματίζει την ώρα που η ευρωζώνη οδεύει σε τεχνητή ύφεση, η UBS αναμένει για τη συνέχεια νέα αύξηση επιτοκίων κατά 0,50% τον Οκτώβριο και κατά 0,25% τον Δεκέμβριο που θα οδηγήσουν τα επιτόκια του ευρώ στο 1,25% στο τέλος του 2022, ενώ προβλέπει και τρεις ακόμη αυξήσεις κατά 0,25% η κάθε μία (Φεβρουάριος, Μάρτιος, Μάιος) το 2023 που θα οδηγήσουν τα επιτόκια καταθέσεων στο 2%. Η αύξηση του δομικού πληθωρισμού από το 4% στο 4,3% τον Αύγουστο θα είναι η βασική ανησυχία της ΕΚΤ, εκτιμά και ο Bert Colijn, οικονομολόγος στην ING. Καθώς η οικονομία της ευρωζώνης επιβραδύνεται με ταχείς ρυθμούς – και ίσως να συρρικνώνεται ήδη -, το ερώτημα για τον ίδιο είναι πότε η ΕΚΤ θα πατήσει φρένο. Μια αύξηση επιτοκίων κατά 0,50% την Πέμπτη είναι δεδομένη με τα «γεράκια» να πιέζουν για 75 μονάδες βάσης. Το μεγάλο ερώτημα όμως είναι πώς θα αντιδράσει η ΕΚΤ στη συνέχεια, ειδικά εάν καταστεί εμφανές πως η οικονομία συρρικνώνεται και ο πληθωρισμός παραμένει σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένος από παράγοντες από την πλευρά της προσφοράς.

Περισσότερος «πόνος» για νοικοκυριά και επιχειρήσεις

Ακόμα και εάν δεν επιβληθεί δελτίο στο φυσικό αέριο, οι πολύ υψηλές τιμές της ενέργειας, η αδύναμη επιχειρηματική και καταναλωτική εμπιστοσύνη και η σύσφιγξη των χρηματοοικονομικών συνθηκών αρκούν για να σπρώξουν την ευρωζώνη σε ύφεση, σημείωσε η ΑΒΝ Amro. Η αύξηση του πληθωρισμού σε συνδυασμό με τη χαμηλή ανάπτυξη, που συχνά αναφέρεται ως στασιμοπληθωρισμός, αφήνει την ΕΚΤ μόνο με επώδυνες επιλογές που θα αυξήσουν τον «πόνο» τους επόμενους μήνες για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

Γιάννης Στουρνάρας: «Οχι σε επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων»

Κατά των μεγάλων αυξήσεων επιτοκίων και υπέρ της συνέχισης της συνετούς και προσεκτικής προσέγγισης της ομαλοποίησης της νομισματικής πολιτικής τάσσεται ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Γιάννης Στουρνάρας.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Econostream κατά τη διάρκεια συνεδρίου στην Αυστρία, υποστήριξε μεν ότι η κατάσταση απαιτεί περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων έως ότου επιτευχθεί το ουδέτερο επιτόκιο, κάλεσε ωστόσο τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής να έχουν κατά νου ότι τα σύννεφα της οικονομικής καταιγίδας που διαρκώς πυκνώνουν προμηνύουν τουλάχιστον επιβράδυνση της οικονομίας, αν όχι και ύφεση.

Σταδιακή ομαλοποίηση

«Γι’ αυτό πιστεύω στη σταδιακή ομαλοποίηση των επιτοκίων πολιτικής, διότι κατά τη γνώμη μου θα ήταν λάθος να προχωρήσουμε σε πολύ μεγάλη αύξηση των επιτοκίων, με κίνδυνο να αναγκαστούμε να την αντιστρέψουμε στη συνέχεια και να αρχίσουμε να μειώνουμε ξανά τα επιτόκια» ανέφερε, σημειώνοντας πως «μια σταδιακή προσέγγιση είναι η μόνη ενδεδειγμένη».

Μια υπέρμετρα επιθετική αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε γρήγορα να γυρίσει μπούμερανγκ, κλονίζοντας την αξιοπιστία της ΕΚΤ και προκαλώντας χωρίς λόγο ζημιά στην οικονομία, ενώ καθώς ο πληθωρισμός σήμερα στην Ευρώπη προέρχεται αποκλειστικά από την πλευρά της προσφοράς, επιβάλλεται «προσοχή και σύνεση».

«Ενα ισχυρό εργαλείο»

Ο κ. Στουρνάρας συμφώνησε ότι το μέσο για την προστασία της μετάδοσης (Transmission Protection Instrument – TPI) που ενέκρινε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ κατά τη συνεδρίαση του Ιουλίου είναι «ένα ισχυρό εργαλείο» που καθησύχασε εν μέρει τις προηγούμενες ανησυχίες για πιθανή δυσμενή αντίδραση των αγορών απέναντι στη συσταλτική μεταβολή της νομισματικής πολιτικής. Διευκρίνισε όμως ότι παρά την ύπαρξη αυτού του νέου εργαλείου, δεν θα έβλεπε ευνοϊκά μια αύξηση των επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης, εκτός εάν η αύξηση των μισθών φτάσει σε επίπεδα που από οικονομική σκοπιά θα ήταν ανεπιθύμητα.

Σε ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Alpbach στην Αυστρία, ο κ. Στουρνάρας ανέφερε επίσης ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την τέλεια πληθωριστική καταιγίδα και τόνισε ότι η προσπάθεια τιθάσευσης των τιμών είναι σύνθετη και δύσκολη, παρομοιάζοντας τον πληθωρισμό με τη Λερναία Υδρα. «Είναι δύσκολο να δαμάσουμε τον πληθωρισμό, διότι η πληθωριστική διαδικασία, όπως και το μυθικό τέρας, είναι σύνθετη και αντανακλά πολλές και αλλεπάλληλες διαταραχές που πλήττουν την οικονομία» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος (που δημοσιεύθηκαν τον Ιούνιο), ο πληθωρισμός αναμένεται να φτάσει σε ένα ανώτατο επίπεδο πριν από το τέλος του έτους, να μειωθεί σταδιακά το 2023 και να συγκλίνει προς τον στόχο το 2024. Παρόμοια πορεία αναμένεται να ακολουθήσει και ο πυρήνας του πληθωρισμού.

«Αισιοδοξώ λοιπόν, ότι το τέρας του πληθωρισμού θα έχει ηττηθεί έως το τέλος του 2024» κατέληξε ο ίδιος.