Με το βλέμμα στην Ελευσίνα

Η μεγάλη γιορτή ξεκινά το επόμενο Σαββατοκύριακο, 4 και 5 Φεβρουαρίου, με ένα πλούσιο διήμερο εκδηλώσεων που αποτελεί ιδέα/σύλληψη του γενικού καλλιτεχνικού διευθυντή της «2023 Ελευσίς» Μιχαήλ Μαρμαρινού και σκηνοθετεί ο βρετανός σκηνοθέτης Κρις Μπάλντουιν (έχει παρόμοια εμπειρία από συνεργασίες του με προηγούμενες πολιτιστικές πρωτεύουσες, όπως το Κάουνας και το Γκάλγουεϊ).

Το Μυστήριο 0 Μυστήρια Μετάβασης-Τελετή έναρξης περιλαμβάνει Πομπές ανθρώπων, θαλάσσιες και χερσαίες συναντιούνται την πρώτη μέρα 4/2: από τους TimeCircus,την καλλιτεχνική κολεκτίβα από το Βέλγιο, που έχει διανύσει πεζή με το τροχήλατο όχημά της 3.000 χλμ. σε όλη την Ευρώπη, ως το εναρκτήριο δρομολόγιο της Θαλάσσιας «Ιεράς» Οδού που ενώνει τον Πειραιά με την Ελευσίνα, μια εμπειρία εν πλω, υπό τους ήχους τραγουδιών ελλήνων συνθετών που ερμηνεύτηκαν από τη Μελίνα Μερκούρη, σε διασκευές του Νίκου Μπιτζένη. Στη στεριά Νύμφες εμφανίζονται αναπάντεχα στην πόλη σε κινησιολογική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Ρήγου. Το απόγευμα της ίδιας μέρας στο παράκτιο μέτωπο θα πραγματοποιηθεί μια θεαματική εκδήλωση γεμάτη μυστήριο που θα οδηγήσει «στην ανάδυση από το νερό μιας φωτεινής, μυθικής οντότητας»  με την αφήγηση του δύτη και γνώστη του βυθού της Σαλαμίνας Κώστα Νιζάμη υπό τους ήχους μουσικής σύνθεσης του Αγγελου Τριανταφύλλου και τη γυναικεία χορωδία CHORES της Μαρίνας Σάττι. Η εκδήλωση θα αναμεταδοθεί από την ΕΡΤ και την Ert world.

Το ίδιο βράδυ θα πραγματοποιηθεί η πολυαναμενόμενη επανένωση των Στέρεο Νόβα στο Πρώην Εργοστάσιο ΙΡΙΣ, αλλά και πάρτι στην Αποθήκη 1 του Παλαιού Ελαιουργείου με γυναίκες DJs από την Ελευσίνα και άλλες Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης. Την επόμενη εγκαινιάζεται η έκθεση Μυστήριο 17- Μελίνα (5/2-23/4) σε επιμέλεια Νικόλαου Καλτσά στο Παλαιό Ελαιουργείο, ενώ θα παρουσιαστεί ένα ίχνος από την περφόρμανς «Μυστήριο 108 ΚΑΜΑΡΕΣ» του σκηνοθέτη και περφόρμερ Ευριπίδη Λασκαρίδη στο Πολιτιστικό Κέντρο Λεωνίδας Κανελλόπουλος που προκάλεσε ενθουσιώδη σχόλια στην πρώτη της παρουσίαση στις 20-22/1. Την ίδια μέρα εγκαινιάζεται και το Μυστήριο 44-7 Στήλες (5/2-23/4), μια ηχητική βιντεο-εγκατάσταση από τον πολυπράγμoναγερμανόσυνθέτη Χάινερ Γκέμπελς. Το Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας μεταμορφώνεται σε ένα πολυμεσικό Τελεστήριο γεμάτο αντανακλάσεις από κινούμενες εικόνες όπου εκτός από μουσική ακούγονται και ηχητικά τεκμήρια που συλλέχθηκαν από τον εθνομουσικολόγο και μουσικό Σάμουελ Μπάουντ-Μποβί στα μέσα του 20ού αιώνα.

Η υπόλοιπη χρονιά θα φέρει πλήθος εκδηλώσεων που αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον. Με in situ εικαστικές εγκαταστάσεις καλλιτεχνών όπως η Χαρά Πιπερίδου, ο Κώστας Μπασάνος, η Στεφανία Στρούζα, περφόρμανς του Χριστόδουλου Παναγιώτου, ένα αρθρωτό έργο της Μαρίας Παπαδημητρίου που αναπτύσσεται σε διαφορετικά σημεία της πόλης, το «Ανοιχτό Μουσείο» της Βάνας Ξένου, φεστιβάλ live cinema σε επιμέλεια Σύλλα Τζουμέρκα, παραστάσεις σκηνοθετών όπως ο Γιάννης Χουβαρδάς, η Αντζελα Μπρούσκου, η Αργυρώ Χιώτη, παρουσίαση της «Ορέστειας» του Ιάννη Ξενάκη από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ένα αφιέρωμα στον Στέλιο Καζαντζίδη με τον τρόπο της Λένας Κιτσοπούλου, μουσικό πρότζεκτ του βέλγου συνθέτη Τιερί ντε Μέι.

Λισάντρε Πενγκίν από την ομαδική έκθεση «Visions from the underworld» σε επιμέλεια των Βέλγων The Agprognostic Temple στο X Bowling Center, η οποία ξεκινάει στις 3/2

Ορισμένα highlights της διοργάνωσης

Η κεντρική έκθεση σύγχρονης τέχνης της «2023 Ελευσίς» είναι το Μυστήριο 3-Elefsina Mon Amour σε επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου. Είναι εμπνευσμένη από το βιβλίο «Storming the Gates of Paradise: Landscapes for Politics» (2008) της συγγραφέως, ιστορικού, περιβαλλοντολόγου και ακτιβίστριας Ρεμπέκα Σόλνιτ, η οποία προσεγγίζει την πολιτική μέσω της ανάλυσης του τόπου. Ο τίτλος παραπέμπει στην ταινία «Hiroshima Mon Amour» (1959) του Αλέν Ρενέ και κοιτάζει πέρα από την προφανή κληρονομιά μιας καταστροφής που στην περίπτωση της Ελευσίνας συντελείται από τη βαριά βιομηχανία για να εστιάσει σε ελπιδοφόρα στοιχεία, όπως η αλληλεγγύη ή η συγκρότηση της κοινότητας. Θα πραγματοποιηθεί από τον Ιούνιο ως τον Σεπτέμβριο με τη συμμετοχή ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας και στον χώρο του X-Bowling Art Center αλλά θα υπάρξει και αποτύπωμά της στο ΕΜΣΤ.

Η πόλη της Ελευσίνας από ψηλά

Τον Μάιο του 2023 θα παρουσιαστεί το Μυστήριο 111-Πήλινος στρατός της Ελευσίνας, η εγκατάσταση του Χουάν Εστεμπάν Σαντοβάλ με τα 3.000 κράνη περίπου από πηλό καθένα από τα οποία είναι εξατομικευμένο με συμβολικά στοιχεία ή λέξεις ώστε να αντιστοιχεί σε έναν ενεργό ή συνταξιούχο εργάτη από τα εργοστάσια της περιοχής, ενώ παράλληλα αναφέρεται στα πήλινα καθημερινά και τελετουργικά αντικείμενα της αρχαιότητας. Η παρουσίαση του τεράστιου συλλογικού πορτρέτου-εφήμερου μνημείου του εργατικού δυναμικού της πόλης θα γίνει σε μια ενιαία έκθεση στον χώρο του πρώην εργοστασίου Ιρις τον Ιούνιο, ενώ μετά το πέρας της έκθεσης τον Σεπτέμβριο τα κράνη θα μοιραστούν στους εμπλεκόμενους εργάτες.

Η παρουσία του Νίκου Ναυρίδη στην Ελευσίνα έχει συνδεθεί με την εγκατάσταση «…Try again. Fail again. Fail better» που φιλοτεχνήθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αισχυλείων στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας το 2013. Τώρα ο εικαστικός επιστρέφει στην πόλη-παλίμψηστο με ένα έργο που ενσωματώνει πολλές από τις πτυχές της που δηλώνονται και στον τίτλο της. Το Μυστήριο 140-Ελευσίνα, μια δεύτερη ευκαιρία – Θανατοναύτες Χρυσός κυκεώνας είναι μια in situ εικαστική εγκατάσταση από φύλλα 8×8 εκ. επιμεταλλωμένου τερεφθαλικoύ πολυαιθυλενίου που θα παρουσιαστεί στο Κυκεών bar-café της Ελευσίνας τον Ιούνιο. Συνδέεται με το Μεταναστευτικό και το γεγονός ότι η πόλη των 4.000 κατοίκων το ’22 δέχτηκε 2.000 μικρασιάτες πρόσφυγες, αλλά και με τους θανατοναύτες της μυθολογίας οι οποίοι κατάφεραν να επισκεφτούν τον Κάτω Κόσμο και να επιστρέψουν. Είναι μια αναφορά στο παρελθόν που προϊδεάζει για το μέλλον όπου η νέα γενιά μεταναστών θα συνδέεται με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Εκδηλώσεις θα λάβουν μέρος και στο παράκτιο μέτωπο της Ελευσίνας.

Καστελούτσι, Μιλιβόγεβιτς

Στον αρχαιολογικό χώρο της πόλης θα παρουσιαστεί η παράσταση Mυστήριο 14-Human Requiem in Eleusis (22, 23, 24, 29, 30/9 & 1/10), μια σύμπραξη του γερμανού σκηνοθέτη Γιόχεν Σάντιγκ με τη χορογράφο Σάσα Βαλτς και τον νοτιοκορεάτη εικαστικό Μπραντ Χουάνγκ. Το Αρχαίο ιερό της Ελευσίνας μεταμορφώνεται σε έναν ανοιχτό δημόσιο χώρο συλλογικής κάθαρσης όπου το κείμενο και το σώμα, ο χώρος και ο ήχος συνενώνονται σε ένα ενιαίο έργο τέχνης καθώς θα αναπτυχθεί η ιδέα μιας τελετουργικής παράστασης με βάση το έργο «Γερμανικό Ρέκβιεμ» που έγραψε ο γερμανός συνθέτης Γιοχάνες Μπραμς για τη Ραδιοφωνική Χορωδία του Βερολίνου. Η παράσταση είχε δημιουργηθεί το 2012 ως «Human Requiem» και έχει περιοδεύσει ανά την υφήλιο. Στην ελληνική της ανασύνθεση οι παραστάσεις θα μαγνητοσκοπηθούν από τον σκηνοθέτη Ντάβιντ Χάνεκε (υιό Μίκαελ) μαζί με τον Γιόχεν Σάντιγκ ώστε να δημιουργηθεί μια ταινία.

Ο διεθνώς καταξιωμένος σκηνοθέτης Ρομέο Καστελούτσι θα παρουσιάσει το Μυστήριο 11-Ma (1-3 & 5-10 & 12-13/9), μια νέα παραγωγή που είναι μια περιπατητική εμπειρία/περφόρμανς μίας περίπου ώρας ειδικά σχεδιασμένη για τον αρχαιολογικό χώρο της πόλης της Ελευσίνας. Θα πραγματοποιείται χωρίς τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος τις απογευματινές ώρεςκαι θα παρουσιαστεί έντεκα φορές, μία από τις οποίες θα απευθύνεται μόνο σε για κατοίκους της Ελευσίνας. Με ήρωά της έναν μητροκτόνο, ο οποίος επιπλέον είναι βάρβαρος (μη Ελληνας), ανήκει δηλαδή και στις δυο κατηγορίες ανθρώπων που απαγορευόταν να συμμετέχουν στα Ελευσίνια Μυστήρια, το δράμα επανενεργοποιεί τις προγονικές και σύγχρονες εντάσεις σε σχέση με τη γη, τις ίδιες εντάσεις που κάποτε έδωσαν μορφή στα Μυστήρια της Δήμητρας. Ο πρωταγωνιστής, ο οποίος σημειωτέων δεν είναι ηθοποιός αλλά φέρει ορισμένα χαρακτηριστικά του ρόλου του, περιβάλλεται από χορό γυναικών, μουσικούς, τραγουδιστές και τραγουδίστριες. Την πρωτότυπη μουσική της περφόρμανς έχει γράψει ο γιος του Καστελούτσι, Ντιμίτρι.

Ο Σέρβος Νικίτα Μιλιβόγεβιτς προσαρμόζει τους Πέρσες του Αισχύλου και σκηνοθετεί μια παράσταση με τίτλο δανεισμένο από την προφητεία που έδωσε το Μαντείο των Δελφών προβλέποντας το αποτέλεσμα της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας: «Salamis will bring death to women’s sons» (29-30/7), λοιπόν και το κοινό θα μεταφέρεται με φέρι μποτ από το Πέραμα στη Σαλαμίνα όπου θα πραγματοποιείται η παράσταση (τα αρχικά σχέδια μιας περφόρμανς εν πλω δεν ευδοκίμησαν) και θα γίνονται μάρτυρες της τραγωδίας του βασιλιά της Περσίας ο οποίος υπέστη τρομερές απώλειες και έχασε την αυτοκρατορία του σε μια μέρα. Τη χορογραφία έχει αναλάβει η γνώριμη συνεργάτιδά του Αμάλια Μπένετ, τη μουσική σύνθεση ο Δημήτρης Καμαρωτός, ενώ πρόκειται για μια συμπαραγωγή του 2023 Ελευσίς και του Εθνικού Θεάτρου της Σερβίας στο Νόβι Σαντ.

Ο Bρετανός ΚριςΜπάλντουιν που σκηνοθετεί το διήμερο εκδηλώσεων της Τελετής Εναρξης, μια ιδέα/σύλληψη του γενικού καλλιτεχνικού διευθυντή της «2023 Ελευσίς» Μιχαήλ Μαρμαρινού

Μουσική σύμπραξη και Καραΐνδρου

Η Συμφωνική Ορχήστρα της Δρέσδης, μία από τις κορυφαίες ευρωπαϊκές ορχήστρες σύγχρονης μουσικής, συμπράττει με τη Διαπολιτισμική Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, και μαζί θα παρουσιάσουν, πέραν του δικού τους ρεπερτορίου, και ένα νέο έργο, το Μυστήριο 132-Sky above Elefsina το οποίο γράφεται ειδικά για τη 2023. Πρόκειται για μια συναυλία απροσδόκητη, προσβάσιμη αλλά και πειραματική που θα πραγματοποιηθεί σε ημερομηνία κοντινή στην Ευρωπαϊκή Γιορτή της Μουσικής, συγκεκριμένα στις 25/6, με τη μουσική να έρχεται απευθείας στην πόλη και τους ανθρώπους. Γι’ αυτό και οι μουσικοί θα είναι ευρέως διασκορπισμένοι στον δημόσιο χώρο, θα βρίσκονται ακόμα και σε στέγες σημαντικών κτιρίων και χάρη στην εξελιγμένη ηχητική τεχνολογία θα επιτευχθεί ο απαιτούμενος συγχρονισμός τους.
Με αφορμή τη συμπλήρωση έντεκα χρόνων από τον θάνατο του Θόδωρου Αγγελόπουλου θα παρουσιαστεί ένα αφιέρωμα στη συνεργάτιδά του, τη σπουδαία, πολυβραβευμένη συνθέτρια Ελένη Καραΐνδρου. Στο Ανοιχτό Θέατρου του Παλαιού Ελαιουργείου Ελευσίνας θα δούμε λοιπόν το Μυστήριο 27 – Με τη σκέψη στον Θόδωρο – Ελένη Καραΐνδρου (9/7), μια συναυλία με τα μουσικά θέματα από τις οκτώ τελευταίες ταινίες του Αγγελόπουλου αλλά και συνθέσεις της για άλλους σημαντικούς σκηνοθέτες με την ίδια την Καραΐνδρου στο πιάνο. Υπό τη διεύθυνση του Κορνήλιου Μιχαηλίδη θα τη συνοδεύει ένα σύνολο εγχόρδων και πνευστών με κορυφαίους σολίστ όπως ο ομποΐστας Βαγγέλης Χριστόπουλος, η Ναταλία Μιχαηλίδου (πιανίστα σε δύο ταινίες του Αγγελόπουλου) και η γερμανίδα βιολοντσελίστρια Ανια Λέχνερ. Η σκηνοθετική επιμέλεια θα είναι του Αντώνη Αντύπα.