Κωνσταντίνος Ρήγος, «Πάντα αισθανόμουν χορογράφος»

Ενα εγκαταλελειμμένο αεροδρόμιο. Ενας κόσμος δυστοπικός. Μία πινακίδα από ξεχασμένη διαφήμιση στέκεται σαν σκιάχτρο στον μακρινό ορίζοντα. Το έδαφος ξερό, χορταριασμένο. Εφηβεία, όνειρα και ρομαντισμός. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος, ο διευθυντής του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ), παρακολουθεί προσεκτικά την πρόβα των χορευτών του.

Για μία ακόμη φορά αυτός ο εικονοκλάστης χορογράφος-σκηνοθέτης στήνει το δικό του σύμπαν, χορογραφώντας το έργο του καλλιτεχνικού διευθυντή της ΕΛΣ, Γιώργου Κουμεντάκη, με τίτλο «Το ισοκράτημα ενός παιδιού» για το τρίπτυχο χορού «3 Rooms», στο οποίο συμπράττει με δύο από τις σημαντικότερες μορφές του χορού παγκοσμίως, τον κορυφαίο τσέχο χορογράφο Γίρζι Κίλιαν και τον διεθνώς αναγνωρισμένο ισραηλινό χορογράφο Οχάντ Ναχαρίν. Η παράσταση θα παρουσιαστεί στις 18, 20, 21 και 22 Μαΐου στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Σημειώνεται ότι σε αυτό το τρίπτυχο χορού, εκτός των χορευτών του μπαλέτου της ΕΛΣ, συμμετέχουν και σπουδαστές της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της ΕΛΣ και της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης. Μια συνεργασία μεταξύ των δύο σχολών που γίνεται για πρώτη φορά.

Ο σπουδαίος Γίρζι Κίλιαν – διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής του Nederlands Dans Theater από το 1975 έως το 1999 – παρουσιάζει λοιπόν το έργο του «Petite Μort» για το οποίο χορογράφησε τα αργά μέρη από τα δημοφιλή κοντσέρτα για πιάνο αρ. 21 και 23 του Μότσαρτ. Την ίδια στιγμή, ο Οχάντ Ναχαρίν – διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής της περίφημης Ομάδας Χορού Μπατσέβα, η οποία ιδρύθηκε το 1964 από τη Μάρθα Γκράχαμ και τη βαρόνη Μπατσέβα ντε Ρότσιλντ στο Ισραήλ – είναι ο χορογράφος που επινόησε τη μοναδική κινητική γλώσσα Gaga και παρουσιάζει τη χορογραφία του «Minus 16». Με μουσικές από τον Ντιν Μάρτιν έως το μάμπο, την τέκνο και την παραδοσιακή ισραηλινή μουσική, το «Minus 16» καταργεί τα όρια μεταξύ κοινού και χορευτών με έναν μοναδικό και απρόβλεπτο τρόπο.

Μια στιγμή περηφάνιας

Ο Κωνσταντίνος Ρήγος είναι φανερά ικανοποιημένος. «Την περασμένη εβδομάδα ήταν εδώ ο Οχάντ Ναχαρίν για να παρακολουθήσει την πρόβα. Ηταν πολύ χαρούμενος, καθώς οι χορευτές μας χορεύουν εξαιρετικά το έργο του. Τους μίλησε, έκανε διορθώσεις. Ενα μικρό masterclass για τους χορευτές μας. Εκείνη την ημέρα αισθάνθηκα πιο συγκινημένος από ό,τι αν έβλεπα δική μου παράσταση στη σκηνή. Και εισέπραξα την ίδια συγκίνηση και από το μπαλέτο μας. Ενας χορευτής παλεύει όλη τη ζωή του για να έρθει αντιμέτωπος με διαφορετικές τεχνικές, να έρθει σε επαφή με σημαντικούς χορογράφους. Το να εισπράττεις λοιπόν το «μπράβο» από δύο τεράστια ονόματα του χορού όπως ο Γίρζι Κίλιαν και ο Οχάντ Ναχαρίν είναι εξαιρετικά σημαντικό».

Για τον ίδιο, η παράσταση σύγχρονου χορού «3 Rooms» αποτελεί μία από τις σημαντικότερες στιγμές για το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. «Οταν ξεκίνησα ως νέος χορογράφος, ο Κίλιαν και ο Ναχαρίν με είχαν εμπνεύσει, όπως αντίστοιχα η Πίνα Μπάους και άλλοι σημαντικοί χορογράφοι, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους. Τους παρακολουθούσα και τους θαύμαζα. Σήμερα καταφέρνω να συνεργαστώ μαζί τους, με την έννοια ότι δημιουργούν για το Μπαλέτο μας. Στον χορό πάντα κάνεις όνειρα, αλλά συνήθως δεν πραγματοποιούνται. Είμαι περήφανος λοιπόν για όλα όσα έχουμε κατακτήσει μέχρι σήμερα, κάτι που δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς τη στήριξη και τη βοήθεια του καλλιτεχνικού διευθυντή της ΕΛΣ Γιώργου Κουμεντάκη, αλλά και του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος».

Οπως τονίζει χαρακτηριστικά, για πρώτη φορά ελληνική ομάδα θα χορέψει ένα έργο του Κίλιαν και ένα έργο του Ναχαρίν, και μάλιστα την ίδια βραδιά. «Ενα όνειρο που είχα από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα διευθυντής στο Μπαλέτο της ΕΛΣ ήταν οι χορευτές μας να έρθουν σε επαφή με νεοκλασικούς και σύγχρονους χορογράφους. Την πρώτη χρονιά ήρθε ο Νάτσο Ντουάτο, τώρα ο Κίλιαν και ο Ναχαρίν. Φυσικά είχαμε και συνεργασίες με νεότερους χορογράφους, όπως ο Αλεξάντερ Εκμαν, o Μάρκο Γκέκε, αλλά και Ελληνες όπως ο διευθυντής της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης Δάφνις Κόκκινος, η Πατρίσια Απέργη, η Λίντα Καπετανέα, ο Γιάννης Μανταφούνης, η Ερμίρα Γκόρο και πολλοί άλλοι που συνεργαστήκαμε για διαδικτυακά projects. Θέλουμε η νέα γενιά ελλήνων χορογράφων να περάσει από την ΕΛΣ και να γνωρίσει αυτή τη διαφορετική τεχνική που φέρνει μαζί του ο κλασικός χορευτής στον σύγχρονο χορό».

«3 Rooms»

Η συζήτησή μας περνά στην παράσταση «3 Rooms» και στην ουσία των τριών έργων που θα παρουσιαστούν. «Θα έλεγα ότι το «Petite Μort» του Κίλιαν δείχνει το πώς η νεοκλασική κίνηση περνά από το σώμα των χορευτών και καταλήγει να γίνει σύγχρονη. Πρόκειται για ένα σπουδαίο έργο πάνω σε μουσική Μότσαρτ, που αποτυπώνει αυτή την άψογη, μινιμαλιστική αισθητική του Κίλιαν σε μια χορογραφία που απαιτεί σωματική κυριαρχία και ακρίβεια».

Την ίδια στιγμή, η χορογραφία του Ναχαρίν «Minus 16» αποτελεί την αποθέωση της τεχνικής Gaga, αυτής της πρωτοποριακής «γλώσσας» κίνησης, την οποία επινόησε ο σπουδαίος χορογράφος και δίνει έμφαση στην εξερεύνηση των αισθήσεων. «Θα έλεγα ότι απελευθερώνει το σώμα σε ένα ενεργειακό επίπεδο» παρατηρεί ο Κωνσταντίνος Ρήγος μιλώντας για τις πολύωρες πρόβες των χορευτών προκειμένου να μυηθούν στην ιδιαίτερη αυτή τεχνική. «Νομίζω ότι τελικά στην παράσταση «3 Rooms», σε αυτό το τρίπτυχο σύγχρονου χορού, η τέχνη του χορού ξεδιπλώνει όλες της τις πτυχές. Η δική μου χορογραφία φέρει κάτι φυσικό, ακολουθεί του Κίλιαν που φέρει κάτι καθαρά αισθητικό και μινιμαλιστικό, για να καταλήξουμε στο ενεργειακό αλλά και επικοινωνιακό κομμάτι της χορογραφίας του Ναχαρίν».

Τον ρωτώ για τη δική του χορογραφία πάνω στο έργο του Γιώργου Κουμεντάκη «Το ισοκράτημα ενός παιδιού». «Η μουσική του Γιώργου είναι μια μουσική ιδιοσυγκρασίας. Εγκεφαλική και ταυτόχρονα τόσο συναισθηματική. Ο τρόπος που χειρίζεται τα όργανα, τους χρόνους, τους ρυθμούς αλλά και τις φωνές των μουσικών δημιουργεί τρομερό ενδιαφέρον. «Το ισοκράτημα ενός παιδιού» είναι ένα έργο που πραγματεύεται το στοιχείο της νεότητας» αναφέρει.

Με αφετηρία λοιπόν τη βυζαντινή μουσική, το έργο μοιάζει να εξερευνά την ανακάλυψη του κόσμου της φύσης και της παράδοσης. «Κάθε μέρος του έργου έχει και διαφορετικό ύφος μουσικά, με αποκορύφωμα το θέμα του πυρρίχιου στο τέλος» εξηγεί ο Κωνσταντίνος Ρήγος και συμπληρώνει: «Είναι ένα έργο ομαδικό που μιλά για την ψυχή ενός παιδιού. Στη χορογραφία μου ένα σύνολο κινείται στον χώρο σπάζοντας τα κομμάτια του και επανασυνδέοντάς τα με την ευαισθησία ενός παιδιού, ψάχνοντας αυτό ακριβώς το ισοκράτημα».

Μικρός απολογισμός

Ο ίδιος έχει πλέον συμπληρώσει τέσσερα χρόνια στη θέση του διευθυντή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Τι τον κάνει περήφανο; «Ακριβώς αυτές οι συνεργασίες για τις οποίες σας μίλησα προηγουμένως. Οτι είμαστε ικανοί να κάνουμε αυτές τις παραγωγές, ότι χορογραφούν για εμάς αυτοί οι σημαντικοί χορογράφοι και ότι οι παραστάσεις μας γίνονται από το κοινό sold out. Αυτό και αν είναι σημαντικό! Aκόμη και την περίοδο της καραντίνας, πολλοί έλληνες χορογράφοι δημιούργησαν για το μπαλέτο της Λυρικής μικρά κομμάτια τα όποια έγιναν βίντεο. Πιστεύω λοιπόν ότι το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής «άνοιξε» με έναν τρόπο και σε δημιουργούς αλλά και στο κοινό. Και αυτό με κάνει πολύ χαρούμενο».

Πού θα ήθελε όμως να τα έχει πάει καλύτερα; «Θα ήθελα να έχουμε κάνει περισσότερες παραστάσεις στο εξωτερικό, τα ΜicroDances ταξίδεψαν σε Ιταλία, Βέλγιο, Ντουμπάι, αλλά έχουμε πολλά να κάνουμε ακόμα. Πολλές παραστάσεις δεν κατέστη δυνατό να γίνουν λόγω της COVID-19. Η πανδημία μάς πήγε πολύ πίσω, χάσαμε πολύ χρόνο. Σήμερα προσπαθούμε να μπούμε ξανά σε μια ρότα. Γιατί μπορούμε να γίνουμε ακόμη πιο εξωστρεφείς. Το μπαλέτο της Λυρικής Σκηνής είναι σήμερα μία ομάδα κλασικού-νεοκλασικού χορού η οποία μπορεί να χορέψει όλα τα στυλ. Είναι μια ομάδα που είναι επικοινωνιακή και χορεύει ρεπερτόριο αντίστοιχο με εκείνο των μεγάλων ομάδων του εξωτερικού. Χορεύει το ίδιο ρεπερτόριο που έχει το Royal Ballet ή η Οπερα του Παρισιού, ενώ κάνει συνεργασίες με θρύλους του σύγχρονου χορού, όπως ο Κίλιαν και ο Ναχαρίν. Και το σημαντικότερο δεν είναι ότι έχει το ίδιο ρεπερτόριο με τα μεγαλύτερα σχήματα της Ευρώπης, αλλά το γεγονός ότι ο κάθε χορογράφος που βλέπει το έργο του ανεβασμένο από το μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής αισθάνεται χαρούμενος. Ο Νάτσο Ντουάτο, ένας άνθρωπος που υπήρξε και διευθυντής του Κρατικού Μπαλέτου του Βερολίνου, όταν παρουσίασε το έργο του «Herrumbre», μου εξομολογήθηκε ότι το είδε καλύτερο χορευμένο από το μπαλέτο μας από ό,τι το έχει δει από άλλες ομάδες».

Αυτή τη στιγμή λοιπόν ο χορός στην Ελλάδα γνωρίζει άνθηση; Την άνθηση που είχε, για παράδειγμα, τη δεκαετία του ’90 με τις ανεξάρτητες ομάδες που δημιουργήθηκαν τότε; «Οταν ανθίσει κάτι δεν χρειάζεται να ξανανθίσει, θα κάνει τους κύκλους του όπως στη φύση ή θα διατηρεί την άνθησή του» απαντά. «Νομίζω ότι στην Ελλάδα ο χορός αυτή τη στιγμή πηγαίνει καλά. Πέρασε περιόδους κρίσης, αλλά αυτή τη στιγμή γίνονται δημιουργικά πράγματα. Σκεφτείτε πόσοι έλληνες χορευτές φεύγουν σήμερα στο εξωτερικό και χορεύουν σε μεγάλες ομάδες εκεί. Αυτό ήταν πολύ δύσκολο τα προηγούμενα χρόνια. Η εκπαίδευση στην Ελλάδα έχει ανέβει, και αυτό έχει θετικό πρόσημο για τον χορό γενικότερα. Το βλέπω και από τη συνεργασία των δύο σχολών μας τώρα στο κομμάτι που ετοιμάζω. Το επίπεδο δημιουργικότητας και τεχνικής των σπουδαστών είναι πολύ υψηλό».

Ο ίδιος αλήθεια μετάνιωσε που δεν έφυγε στο εξωτερικό; «Δεν μπορώ να σας απαντήσω, γιατί είναι μια ερώτηση που δεν την έχω απαντήσει ούτε εγώ ο ίδιος στον εαυτό μου. Αν μπορούσα βέβαια να ξαναζήσω τη ζωή μου και είχα συνείδηση ότι ζω για δεύτερη φορά, θα έκανα διαφορετικές επιλογές μόνο και μόνο για να δω πού θα με οδηγούσαν αυτή τη φορά».

Οπως εξηγεί, ουδέποτε υπήρξε καριερίστας. «Είναι το μόνο πράγμα που δεν μπορώ να πω για εμένα. Ποτέ στην πορεία μου δεν είχα την αγωνία να κατακτήσω κάτι. Δεν είχα σκεφτεί, για παράδειγμα, ποτέ στη ζωή μου ότι θα γινόμουν διευθυντής στο Μπαλέτο της ΕΛΣ ή πρόεδρος του ΔΣ της ΚΣΟΤ, που είναι η σχολή από την οποία πήρα το πτυχίο μου».

Αντιμετωπίζει όμως τη ζωή με αισιοδοξία; «Παλαιότερα ήμουν αισιόδοξος. Σήμερα είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος. Γιατί αν παραμένεις απόλυτα αισιόδοξος καθώς μεγαλώνεις, νομίζω ότι βγαίνεις εκτός πλαισίου. Πάντως θέλω να σκέπτομαι θετικά».

Κρίση ηλικίας έχει περάσει; «Δεν ξέρω αν έχω περάσει. Νομίζω η συνεχόμενη κρίση που περνάς όταν δημιουργείς καταπίνει αυτό που ονομάζουμε κρίση ηλικίας. Γιατί κάθε φορά που δημιουργείς περνάς από μια ολόκληρη διαδρομή που αμφισβητείς τον εαυτό σου, αμφισβητείς αυτό που έκανες. Αμφισβητείς ακόμη και το αν μπορείς να συνεχίσεις να το κάνεις. Δεν είσαι ποτέ σίγουρος για τίποτα». Αμφισβητεί λοιπόν τον εαυτό του ακόμα και σήμερα; «Φυσικά. Συνεχώς».

Τον ρωτώ για τις επαναστάσεις της ζωή του. «Και μόνο το γεγονός ότι ασχολήθηκα με τον χορό ήταν επανάσταση. Ενώ ήμουν στο Πανεπιστήμιο όπου σπούδαζα οικονομικά, τα παράτησα όλα και μπήκα στην Κρατική Σχολή Χορού». Πράγματι, η αρχή έγινε μάλλον τυχαία όταν πήρε μέρος σε έναν διαγωνισμό χορογραφίας με μία φίλη του. Σε εκείνον τον διαγωνισμό κέρδισε το β΄ βραβείο και η Ζουζού Νικολούδη τον παρότρυνε να δώσει εξετάσεις στην Κρατική Σχολή Χορού.

Οπως ομολογεί, από τα πρώτα του βήματα αισθανόταν περισσότερο χορογράφος παρά χορευτής. «Μα πρώτα χορογράφησα και μετά έμαθα χορό» λέει γελώντας. «Κοιτάξτε, πότε δεν αισθάνθηκα χορευτής, χορογράφος αισθανόμουν. Θυμάμαι όταν φοιτούσα στην Κρατική, η αντίδραση των δασκάλων ήταν «εντάξει, προσπάθησε και λίγο να χορέψεις. Κάνε αυτό που σου λέμε». Δεν ήταν όμως μόνο ότι δεν ήθελα, είναι ότι σε έναν βαθμό δεν μπορούσα. Θέλω να πω ότι όταν ξεκινάς τον χορό μετά τα 18 σου, το σώμα αντιστέκεται. Για εμένα η περίοδος της σχολής ήταν δύσκολη. Είχα να αφομοιώσω έναν τεράστιο όγκο υλικού και σωματικά και πνευματικά. Την ίδια στιγμή, όμως, είχα δημιουργήσει μία συγκεκριμένη άποψη για το ποιος είμαι. Οχι καλλιτεχνικά, αλλά ως άνθρωπος. Οπότε είχα συγκεκριμένες αντιστάσεις σε πράγματα που μου έλεγαν οι γύρω, σε πράγματα που ήταν ενάντια στη δική μου φύση».

Αν το σκεφτείς, για τον Κωνσταντίνο Ρήγο το ζητούμενο δεν ήταν ποτέ μια σκέτη χορογραφία. Γιατί ο ίδιος ουσιαστικά σε κάθε παράστασή του ξέρει να δημιουργεί ένα ξεχωριστό σύμπαν, «σαν αυτές τις γυάλινες μπάλες με το νερό που τις πιάνεις στο χέρι σου, τις κουνάς και ταξιδεύεις» όπως έχει πει κάποτε. Για αυτό και ο ίδιος δεν έμεινε μόνο στην τέχνη του χορού, πέρασε στο θέατρο, στη μουσική, στα videoclips, στη Ευrovision.

Λίγο προτού κλείσουμε την κουβέντα, τον ρωτώ αν αισθάνεται ότι το «κοστούμι» του διευθυντή του Μπαλέτου της ΕΛΣ τον περιορίζει καλλιτεχνικά. «Και εγώ είχα κάνει αυτή τη σκέψη αρχικά, όταν ανέλαβα τη θέση. Αλλά όχι, δεν συνέβη. Βρίσκομαι εδώ που θέλω να βρίσκομαι και δημιουργώ. Ισα-ίσα, έκανα περισσότερα από αυτά που περίμενα να κάνω, άνοιξαν καινούργιοι δρόμοι δημιουργίας. Με εμένα συμβαίνει πάντα και το εξής: Σε όποιον χώρο και αν με βάλεις, νομίζω θα βρω το κλειδί να ανοίξω ένα νέο παράθυρο. Θα κάνω διαφορετικά πράγματα. Οχι, δεν αισθάνομαι περιορισμένος».

ΙΝFO

«3 Rooms»: Εθνική Λυρική Σκηνή, Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» (ΚΠΙΣΝ), στις 18, 20, 21 & 22 Μαΐου. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της ΕΛΣ.