Η ισχύς των εθνικιστών προέρχεται από το ότι εμφανίζονται ως συναισθηματική, όχι ως πολιτική, εναλλακτική ενώ τα συμβατικά κόμματα κάνουν μεγάλο λάθος θεωρώντας ότι υπάρχει μόνο μία κρίση, η μετανάστευση, εκτιμά στη συνέντευξή του στο «Βήμα» ο Ιβάν Κράστεφ, επικεφαλής του Κέντρου Φιλελεύθερων Σπουδών στη Σόφια και μόνιμος εταίρος του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών (IVW) στη Βιέννη.
Ο πολιτικός επιστήμονας και ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), ο οποίος θα συμμετέχει στο 9o Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών (10-13 Απριλίου), μας δίνει μια βαθύτερη ματιά στις πολιτικές συνιστώσες που επικρατούν σήμερα στην Ευρώπη.
«Ο κόσμος στον οποίο η Ευρώπη αισθανόταν άνετα δεν υπάρχει. Η γενική αίσθηση κρίσεων είναι η νέα της πραγματικότητα. Πριν από πέντε χρόνια δεν θα πιστεύαμε ότι δύο ευρωπαϊκά κράτη θα εμπλέκονταν σε έναν πόλεμο που έχει την ένταση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο αριθμός των βλημάτων που εκτοξεύονται στην Ουκρανία σήμερα είναι του επιπέδου του 1942. Δεν είναι μόνο ο πόλεμος. Η COVID-19, η οικονομία, ο πληθυσμός που γηράσκει, οι νέοι είναι δύσπιστοι για τις προοπτικές τους. Οι Ευρωπαίοι που αισθάνονταν άνετα για το μέλλον, ξαφνικά αρχίζουν να το αμφισβητούν. Υπάρχει αγωνία για το πώς θα είναι η Ευρώπη σε δέκα χρόνια. Επίσης, οι άλλοι αρχίζουν να μας βλέπουν διαφορετικά. Δημοσκοπήσεις του ECFR δείχνουν ότι σε Ινδία, Ινδονησία, Σαουδική Αραβία, Βραζιλία και άλλες χώρες το ένα τρίτο πιστεύει ότι σε 20 χρόνια δεν θα υπάρχει η ΕΕ» επισημαίνει ο Κράστεφ μιλώντας μέσω Zoom. «Πριν από τις προηγούμενες ευρωεκλογές, υπήρχαν 16 κόμματα σε διάφορες χώρες που ζητούσαν δημοψήφισμα για έξοδο από την ΕΕ. Σήμερα αυτό δεν υπάρχει και δείχνει ότι, παρά την απογοήτευση, κανείς δεν πιστεύει ότι εκτός της ΕΕ θα είναι καλύτερα. Δεν υπάρχει σύγκρουση φιλοευρωπαίων και αντιευρωπαίων, το θέμα είναι πώς θα διαμορφωθεί η Ευρώπη για να είναι σχετική με αυτόν τον κόσμο».
Τότε πώς ενισχύονται οι εθνικιστικές φωνές, τον ρωτάμε. Ανατρέχοντας σε δημοσκοπήσεις του ECFR, που θα δημοσιοποιηθούν το επόμενο διάστημα, ο κ. Κράστεφ λέει: «Ρωτάμε τους ανθρώπους «πιστεύετε ότι η ΕΕ λειτουργεί ή δεν λειτουργεί;». Το ίδιο ερώτημα θέτουμε για την εθνική τους πολιτική. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι η ΕΕ δεν λειτουργεί όπως περίμεναν. Το ίδιο απαντούν για τις εθνικές τους πολιτικές. Η ισχύς των εθνικιστών προέρχεται από το ότι εμφανίζονται ως συναισθηματική εναλλακτική και όχι ως πολιτική. Στην Ιταλία πίστευαν ότι η Τζόρτζια Μελόνι θα σταματούσε τη μετανάστευση, όμως οι μετανάστες έχουν αυξηθεί. Στην Ελλάδα, στην κρίση, πολλοί πίστευαν ότι υπήρχε λαϊκιστική εναλλακτική. Συνειδητοποίησαν ότι δεν υπήρχε. Υπάρχει πάντως γενική απογοήτευση με το πολιτικό σύστημα. Αλλά δεν είναι μόνο η Ευρώπη σε κρίση, είναι και η Κίνα και οι ΗΠΑ. Υπάρχει αστάθεια παντού».
«Δίνουν την αίσθηση ότι δεν καταλαβαίνουν»
Τι τον ανησυχεί περισσότερο; «Βρίσκω εξαιρετικά ανησυχητικό για την κατάσταση της δημοκρατίας το ότι ο μόνος πραγματικός εχθρός είναι ο πολιτικός αντίπαλος. Παλαιότερα είχαμε εσωτερικά πολιτικές εντάσεις, αλλά ενώπιον εξωτερικής απειλής υπήρχε ενότητα. Στην Πολωνία, παρότι υπάρχει συναίνεση ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι πραγματική απειλή, για τον (πρώην πρωθυπουργό) Γιάροσλαβ Κατσίνσκι ο πραγματικός εχθρός ήταν ο (νυν πρωθυπουργός) Ντόναλντ Τουσκ και όχι ο (ρώσος πρόεδρος) Βλαντίμιρ Πούτιν. Κάτι ανάλογο είδαμε στο Ισραήλ. Ανησυχώ διότι οι δημοκρατίες είναι εξαιρετικά πολωμένες. Το πρόβλημα των σημερινών ηγετών είναι ότι δίνουν την αίσθηση ότι δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει και δεύτερον, δεν ξέρεις πόσο μπορείς να βασιστείς σε αυτούς» απαντά.
«Τα συμβατικά κόμματα κάνουν ένα μεγάλο λάθος. Θεωρούν ότι υπάρχει μόνο μία κρίση, η μετανάστευση. Ομως υπάρχουν διαφορές στο ποιες θεωρούνται κρίσεις. Για κάποιες χώρες είναι ο πόλεμος, όπως στην Πολωνία ή τις σκανδιναβικές χώρες. Για τις νότιες χώρες η οικονομική κρίση είναι σημαντική, η οποία έχει επιστρέψει ως πληθωρισμός. Η οικονομική αυτοπεποίθηση δεν έχει επιστρέψει, αν και βλέπουμε ότι η Ελλάδα έχει αποκτήσει οικονομική αυτοπεποίθηση. Για τους νέους το σημαντικό είναι το κλίμα. Υπάρχουν και αυτοί που αμφισβητούν τις πράσινες πολιτικές. Παραδόξως, σε πολλές χώρες η COVID-19 θεωρείται η σημαντικότερη κρίση που αντιμετωπίσαμε τα τελευταία 15 χρόνια. Εδώ υπάρχουν δύο φόβοι, αφενός ότι τα συστήματα υγείας δεν είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν την επόμενη πανδημία και αφετέρου ότι η πανδημία ήταν η αρχή για τον ψηφιακό αυταρχισμό. Επίσης, είμαι δύσπιστος για την προσοχή που δίνεται στην παραπληροφόρηση, τα deep fakes είναι βέβαια διαφορετικό θέμα. Μιλώντας για παραπληροφόρηση ο κόσμος δυσκολεύεται να έχει εμπιστοσύνη σε οτιδήποτε. Η δυσπιστία γίνεται η προεπιλεγμένη επιλογή. Και στην πολιτική η εμπιστοσύνη είναι το νόμισμά της».
Πώς θα μπορούσαν οι συμβατικοί πολιτικοί να βελτιώσουν την επαφή με τον κόσμο; «Η ιδιοφυΐα στην πολιτική είναι να ξέρεις ποια λέξη να χρησιμοποιήσεις τη συγκεκριμένη στιγμή για να κερδίσεις την εμπιστοσύνη. Ανεξάρτητα από πόση τεχνητή νοημοσύνη και συμβούλους έχουν, το χάρισμα δεν μαθαίνεται. Το πολιτικό ταλέντο έχει σημασία».
