Ειναι δύσκολο να δούμε να ξεκινούν σοβαρές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Παλαιστινιακού πριν από το 2025, εκτιμά ο Τζέιμς Μόραν, ανώτερος ερευνητής στη δεξαμενή σκέψης CEPS στις Βρυξέλλες.
Ο βρετανός αναλυτής, ο οποίος έχει υπηρετήσει επί χρόνια στην Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης της ΕΕ – ήταν μάλιστα για δύο χρόνια κύριος σύμβουλος για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική – ενώ έχει διατελέσει και επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Αίγυπτο, δηλώνει επίσης ότι για να είναι αποτελεσματική μια εμπλοκή της ΕΕ στις ειρηνευτικές προσπάθειες, θα πρέπει να ξαναβρεί την παραδοσιακή της θέση ως «τίμιου διαμεσολαβητή», ειδικά απέναντι στους Παλαιστινίους και στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο.
Τον Μάιο, πολύ πριν από την 7η Οκτωβρίου, είχατε προειδοποιήσει σε άρθρο σας για την αυξανόμενη βία μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων. «Εδειχνε» τότε η κατάσταση κατά κάποιον τρόπο προς τις πρόσφατες εξελίξεις;
«Η άνοδος της βίας από τους εποίκους που παρατηρήθηκε νωρίτερα τη χρονιά αυτή στη Δυτική Οχθη, η οποία είχε υποκινηθεί από τα εξτρεμιστικά μέλη της τελευταίας κυβέρνησης Νετανιάχου, αργά ή γρήγορα θα προκαλούσε αντίδραση».
Είχατε επίσης επισημάνει τη διάσταση απόψεων εντός της ΕΕ. Η έλλειψη κοινής στάσης της ΕΕ έναντι του Ισραήλ και των Παλαιστινίων έχει έρθει ξανά στο προσκήνιο αυτές τις μέρες. Υπάρχει περίπτωση να βρεθεί κοινό έδαφος;
«Η διαίρεση στην ΕΕ είναι δύσκολο να επιλυθεί εφόσον ορισμένα κράτη-μέλη, ιδίως η Ουγγαρία και η Αυστρία, υιοθετούν μια τόσο αδιάλλακτη θέση όσον αφορά την υποστήριξή τους στις ισραηλινές ενέργειες. Ωστόσο, έχουμε ισχυρές ενδείξεις ότι υπάρχει συντριπτική υποστήριξη της κοινής γνώμης σε ολόκληρη την ΕΕ για κατάπαυση του πυρός και μια νέα ώθηση για ειρήνη. Αυτό έχει ήδη αντίκτυπο στους ηγέτες της ΕΕ, για παράδειγμα στη Γαλλία».
Τι ρόλο μπορεί να παίξει η Ευρώπη στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα σε μια ειρηνευτική διαδικασία; Τι επιλογές θεωρείτε ότι υπάρχουν;
«Η ΕΕ έχει παίξει στο παρελθόν έναν ρόλο στις ειρηνευτικές προσπάθειες και δεδομένων των ζητημάτων που διακυβεύονται, είναι πιθανό να το κάνει και πάλι. Ωστόσο, για να έχει αποτέλεσμα, πρέπει η ΕΕ να ξαναβρεί την παραδοσιακή της θέση ως «τίμιου διαμεσολαβητή», ειδικά απέναντι στους Παλαιστινίους και στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο».
Πιστεύετε ότι το Ισραήλ μπορεί να «επιβιώσει» τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά από μια εκτεταμένη πολεμική εκστρατεία και θεωρείτε ότι ο Νετανιάχου θα πεισθεί να ολοκληρώσει τη στρατιωτική εκστρατεία σύντομα;
«Ναι, αν και ο Νετανιάχου μπορεί να προσπαθήσει να παρατείνει τις εχθροπραξίες δεδομένης της εύθραυστης εσωτερικής του θέσης. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μικρή προοπτική για οποιαδήποτε πραγματική κίνηση στο μέτωπο της ειρήνης, εφόσον η σημερινή κυβέρνηση του Ισραήλ παραμένει στην εξουσία. Η πορεία της είναι ξεκάθαρη».
Υπάρχουν λόγοι ανησυχίας ότι η σύγκρουση μπορεί να επεκταθεί στην περιοχή και τι εξελίξεις θεωρείτε ότι μπορεί να προκύψουν;
«Υπάρχουν λόγοι ανησυχίας και οι εξελίξεις στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ καθώς και στην Ερυθρά Θάλασσα αποτελούν ενδείξεις. Ενώ μια μεγάλη περιφερειακή σύγκρουση εξακολουθεί να φαίνεται απίθανη, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εσφαλμένων υπολογισμών από το ένα ή το άλλο από τα εμπλεκόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν».
Είπατε ότι «υπάρχει μικρή προοπτική για οποιαδήποτε πραγματική κίνηση στο μέτωπο της ειρήνης». Πώς θα έμοιαζε μια βιώσιμη λύση; Εχει πιθανότητες η λύση των δύο κρατών;
«Η λύση δύο κρατών έχει ακόμη μία ευκαιρία αλλά, εκτός από μια αλλαγή στο Ισραήλ και μια νέα ηγεσία των Παλαιστινίων, η πραγματική αλλαγή στις θέσεις των ΗΠΑ και σε κάποιον βαθμό της ΕΕ, μακριά από τη μονόπλευρη υποστήριξη του Ισραήλ, αποτελούν προϋποθέσεις sine que non. Οι ΗΠΑ αποτελούν πραγματικό πρόβλημα, δεδομένων των προεδρικών εκλογών του 2024 και της ανάγκης τόσο των Δημοκρατικών όσο και των Ρεπουμπλικανών να δείξουν ότι στηρίζουν το Ισραήλ. Είναι δύσκολο να δούμε να ξεκινούν σοβαρές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις πριν από το 2025 το νωρίτερο. Αλλοι, ιδίως η Κίνα, θα μπορούσαν επίσης να παίξουν έναν εποικοδομητικό ρόλο».
Τέλος, πώς βλέπετε να προχωρεί η απελευθέρωση των ομήρων;
«Μερικοί από τους εναπομείναντες πολίτες θα μπορούσαν να απελευθερωθούν σύντομα, ίσως εάν υπάρξει άλλη μια «παύση πυρός», αλλά για τους στρατιώτες των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος δεδομένου του υψηλού τιμήματος που απαιτείται όσον αφορά τις αμοιβαίες απελευθερώσεις παλαιστινίων κρατουμένων».
