Με αφορμή την επικείμενη συμπλήρωση ενός χρόνου από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο βρετανός ιστορικός και πολιτικός επιστήμων Μαρκ Γκαλεότι αναλύει μιλώντας στο «Βήμα» γιατί όλα θα κριθούν στα πεδία των μαχών και όχι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και γιατί το δυσκολότερο ζήτημα είναι η Κριμαία.
Ο Τόμας Φρίντμαν έγραψε στους «ΝΥΤ» ότι ο δεύτερος χρόνος του πολέμου δεν θα είναι εύκολος. Συμφωνείτε;
«Νομίζω ότι ίσως μιλήσουμε και για τρίτο χρόνο πολέμου. Η σύγκρουση έχει εισέλθει σε φάση πολέμου φθοράς. Επί του παρόντος, καμία εκ των δύο πλευρών δεν μπορεί να καταφέρει τόσο σοβαρό πλήγμα στον αντίπαλό της ώστε να τον αναγκάσει να αποδεχτεί ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Οι συγκρούσεις και η αιματοχυσία θα συνεχιστούν».
Η πρόσφατη επιπλέον στρατιωτική βοήθεια της Δύσης προς την Ουκρανία δεν την ενισχύει;
«Οπωσδήποτε. Η Ρωσία όμως έχει τεράστια αμυντική δυνατότητα και είναι πληθυσμιακά πολύ μεγαλύτερη. Αυτό που προσφέρει η βοήθεια της Δύσης στην Ουκρανία είναι να εξισορροπήσει την ικανότητα της Ρωσίας, η οποία διαθέτει 150.000 εφέδρους. Ως Δύση δεν έχουμε κάποιο μαγικό όπλο να προσφέρουμε στους Ουκρανούς για να κερδίσουν τον πόλεμο, αυτό που μπορούμε είναι να εμποδίσουμε τη Ρωσία να τον κερδίσει. Είναι μια προσπάθεια που εξελίσσεται μήνα με τον μήνα».
Ζείτε μεταξύ Ουάσιγκτον και Λονδίνου. Διακρίνετε σημεία κόπωσης στη συμμαχία της Δύσης υπέρ της Ουκρανίας;
«Υπάρχουν χώρες που τάσσονται ανεπιφύλακτα στο πλευρό της Ουκρανίας και χώρες που θα επιθυμούσαν τη νίκη της για να δουν την «επένδυσή» τους στην Ουκρανία να αποδίδει. Οι Ουκρανοί έχουν ανάγκη τις νίκες στα πεδία των μαχών διότι φοβούνται αυτό ακριβώς: ότι θα σταματήσει η εισροή εκατομμυρίων δολαρίων που συντηρούν την πολεμική προσπάθεια και την οικονομία».
Αναμένετε ρωσική επίθεση στην επέτειο του ενός έτους από την έναρξη του πολέμου;
«Η Ρωσία δεν λειτουργεί βάσει επετείων, όμως είναι βέβαιο ότι πλησιάζουμε στην εαρινή επίθεση της Ρωσίας».
Πιστεύετε ότι στο τέλος η Ρωσία θα δεχτεί ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις;
«Πιθανώς. Ολα θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις στα πεδία των μαχών. Προς το παρόν, και οι δύο πλευρές πιστεύουν ότι έχουν τον χρόνο με το μέρος τους. Ο Πούτιν πιστεύει ότι αν ο πόλεμος συνεχιστεί, η συμμαχία της Δύσης θα διασπαστεί. Η Ουκρανία θεωρεί ότι όσα περισσότερα εδάφη ανακτά, και ότι αν επιπλέον απειλήσει σοβαρά να ανακαταλάβει την Κριμαία, τότε ο Πούτιν θα δεχτεί να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις».
Δεν είστε αισιόδοξος ότι θα καταλήξουν σε διαπραγματεύσεις;
«Κοιτάξτε, η Ουκρανία στο τέλος θα νικήσει. Το ζήτημα είναι τι μορφή θα έχει αυτή η νίκη. Το βασικό ζήτημα σε αυτή την υπόθεση είναι η Κριμαία. Η Ουκρανία αντιλαμβάνεται τη σημασία της Κριμαίας για τον Πούτιν. Επιπλέον υπάρχει ένα τμήμα των κατοίκων της Κριμαίας οι οποίοι θέλουν να είναι στη Ρωσία. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Ρωσίας για την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ήταν νοθευμένο, όμως αν γινόταν σήμερα δημοψήφισμα, η πλειοψηφία θα απαντούσε ότι προτιμά να ανήκει στη Ρωσία, διότι αισθάνονται ότι η Ουκρανία τούς έχει από χρόνια εγκαταλείψει. Στο ουκρανικό υπουργείο Εσωτερικών ανησυχούν ότι αν τελικώς η Κριμαία περιέλθει στον έλεγχο του Κιέβου, οι ουκρανικές δυνάμεις θα κληθούν να επιβάλουν ειρήνη σε εχθρικό έδαφος, σε αντίθεση με άλλες υπό ρωσική κατοχή περιοχές όπου θα γίνουν δεκτές ως ελευθερωτές».
Πιστεύετε ότι υπάρχει κίνδυνος χρήσης πυρηνικών από τη Ρωσία;
«Δεν αποκλείεται, αλλά η πιθανότητα είναι ελάχιστη. Οσο περισσότερο το υπαινίσσεται ο Πούτιν τόσο λιγότερο πιθανόν είναι να το πράξει. Η Κίνα και η Ινδία έχουν καταστήσει σαφές, για δικούς τους λόγους, όχι για ανθρωπιστικούς, πόσο θα εξοργίζονταν με μια τέτοια ρωσική πρωτοβουλία. Επιπλέον, ο Πούτιν γνωρίζει καλά ότι αν προχωρούσε σε χρήση πυρηνικών, η στάση της Δύσης θα άλλαξε δραματικά, θα τον θεωρούσε πολύ επικίνδυνο και θα επεδίωκε αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία».
Υποστηρίζετε ότι αυτός είναι ο τελευταίος πόλεμος του Πούτιν. Μετά τον Πούτιν ο «πουτινισμός» θα εξακολουθήσει να υφίσταται;
«Οχι, γιατί δεν υπάρχει πραγματικός «πουτινισμός», δεν υπάρχει ιδεολογία, εξ ου και ο Πούτιν στηρίζει τη ρητορική του στις εμπειρίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου των Σοβιετικών. Ο Πούτιν ηγείται μιας εθνικιστικής κλεπτοκρατίας. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι μετά τον Πούτιν θα ακολουθήσει κάτι χειρότερο. Εχοντας ταξιδέψει πολύ στη Ρωσία και μιλώντας με ανθρώπους που δεν είναι ακαδημαϊκοί, διαπίστωσα ότι η επόμενη γενιά, οι άνω των 50 ετών, δεν είναι φιλελεύθεροι ούτε αναγκαστικά φίλοι της Δύσης, αλλά μπορεί να είναι πραγματιστές κλεπτοκράτες. Δεν έχουν πικρία έναντι της Δύσης, είναι πρακτικοί άνθρωποι, δεν θέλουν να γίνουν «όχημα» της Κίνας, θέλουν να έχουν iphones, θέλουν να μπορούν να πλέουν με τα γιοτ τους στην Ελλάδα ή την Ισπανία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένας φρικτός πόλεμος αλλά ίσως διαδραματίσει θετικό ρόλο αν αναγκάσει τους Ρώσους να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι η Ρωσία δεν είναι πλέον Μεγάλη Δύναμη. Είναι τραγική ειρωνεία ότι η ΕΣΣΔ διαλύθηκε σχετικά αναίμακτα και ότι η σημερινή «Ρωσική Αυτοκρατορία» διαλύεται με πόλεμο. Είναι όπως η κρίση του Σουέζ όπου η Βρετανία αντελήφθη ότι δεν είναι πλέον αυτοκρατορία, όπως ο πόλεμος στην Αλγερία που λειτούργησε ανάλογα για τη Γαλλία. Μακροπρόθεσμα, ο πόλεμος αυτός ίσως αποδειχτεί ένα είδος ψυχοθεραπείας για τους Ρώσους, βραχυπρόθεσμα όμως είναι μια οδυνηρή και φρικτή διαδικασία».
Μαρίλια Παπαθανασίου
