«Καλή είδηση για την Ευρώπη» χαρακτηρίζει ο «Monde» την πρόσφατη ομιλία του γερμανού καγκελάριου ο οποίος, πέντε χρόνια μετά την περίφημη ομιλία για το μέλλον της ΕΕ που είχε εκφωνήσει ο Εμανουέλ Μακρόν από την Πνύκα, στην Αθήνα, δείχνει τη συναίνεση του Βερολίνου στις γαλλικές προτάσεις: αλλαγή των συνθηκών της ΕΕ προκειμένου η ομοφωνία στη λήψη αποφάσεων στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της φορολογίας να αντικατασταθεί από την ενισχυμένη πλειοψηφία, διεύρυνση της ΕΕ προς την Ανατολική Ευρώπη και ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας.

Ενεργειακή κρίση: Νέο «ογκώδες πακέτο ελαφρύνσεων» στη Γερμανία

Από τη σιωπή Μέρκελ στις προτάσεις Σολτς

Τον Σεπτέμβριο του 2017 στην Πνύκα αλλά και λίγες εβδομάδες αργότερα, όταν ο Μακρόν είχε επαναλάβει το όραμά του για την ΕΕ σε ομιλία του στη Σορβόννη, στο Παρίσι, η τότε καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ είχε τηρήσει σιγή ιχθύος, παρά τις ελπίδες ότι στην τελευταία θητεία της στην καγκελαρία θα αναλάμβανε δράση για την Ευρώπη. Σήμερα όμως που η «γαλλογερμανική μηχανή» μοιάζει να ξαναπαίρνει μπροστά, η υποδοχή των προτάσεων Σολτς από τα κράτη-μέλη ήταν από χαλαρή ως αδιάφορη επειδή η προσοχή όλων είναι στραμμένη στις κρίσεις: την ενεργειακή, τον πληθωρισμό και τη μείωση του επιπέδου διαβίωσης.

Μιλώντας στην Πράγα, ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς κάλεσε την ΕΕ να ενισχύσει τον «γεωπολιτικό ρόλο» της, να υπερασπιστεί την «κυριαρχία» της και να αλλάξει τις ευρωπαϊκές συνθήκες προκειμένου να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά και να μη γίνεται «όμηρος» του βέτο ενός κράτους-μέλους. Γι’ αυτό πρότεινε να περάσει σταδιακά από τον κανόνα της ομοφωνίας σε εκείνον της πλειοψηφίας στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της φορολογίας – απολύτως απαραίτητη εξέλιξη αν η ΕΕ θέλει να διευρυνθεί με νέα μέλη.

Δέσμευση για διεύρυνση της ΕΕ

Στην ομιλία του αυτή, με τίτλο «Η Ευρώπη είναι το μέλλον μας», ο Σολτς επανέλαβε τη δέσμευση της Γερμανίας για τη διεύρυνση της ΕΕ με νέα μέλη από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία. Η σημερινή ΕΕ των 27 κρατών-μελών θα αποκτήσει 30 ή 36 μέλη και η αρχή της ομοφωνίας θα μπορεί να λειτουργεί μόνο όταν δεν υπάρχει καμία πίεση για άμεση δράση – το οποίο σπανίζει στη «νέα εποχή» που έφερε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, σύμφωνα με την εκτίμηση του γερμανού καγκελάριου.

Η αρχή της πλειοψηφίας πρέπει να εφαρμοστεί αρχικά στους τομείς στους οποίους «είναι ιδιαιτέρως κρίσιμο η Ευρώπη να μιλά με μια φωνή», όπως στις αποφάσεις για τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας.

Κοινό μέτωπο από Γαλλία – Γερμανία

«Υστερα από χρόνια μιας Οστπολιτίκ απέναντι στον Βλαντίμιρ Πούτιν που πολλοί στην Κεντρική Ευρώπη θεωρούσαν υπερβολικά κατευναστική, υπερβολικά αφελή, η ομιλία του καγκελάριου αποσκοπεί επίσης στο να απαντήσει στους επικριτές του που σπεύδουν να αμφισβητήσουν τη γαλλογερμανική ηγεσία μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία» ανέφερε κύριο άρθρο του «Monde» την περασμένη εβδομάδα.

Οι διαφορές ανάμεσα στους δύο ηγέτες «δεν πρέπει να υποτιμώνται αλλά τα πολλά σημεία σύγκλισης ανάμεσα στον Εμανουέλ Μακρόν και τον Ολαφ Σολτς αφήνουν να εννοηθεί ότι Παρίσι και Βερολίνο παίρνουν θέση για να ενισχύσουν το κοινό μέτωπο που οικοδομήθηκε εσπευσμένα μετά την εισβολή στην Ουκρανία» συνεχίζει το κύριο άρθρο της γαλλικής εφημερίδας.

Η τρίτη ομιλία Μακρόν στο Στρασβούργο

Στις 9 Μαΐου φέτος στο Στρασβούργο, λίγο μετά την επανεκλογή του στην προεδρία της Γαλλίας, ο Μακρόν είχε εκφωνήσει τρίτη ομιλία για το μέλλον μιας Ευρώπης «κυρίαρχης, ενωμένης, δημοκρατικής και φιλόδοξης» που θα μπορούσε να γίνει «πιο αποτελεσματική, πιο ανεξάρτητη» και πιο συμπεριληπτική προς τους γείτονές της. «Είναι προφανές ότι πρέπει να μεταρρυθμίσουμε τις συνθήκες μας» και «να γενικεύσουμε την ενισχυμένη πλειοψηφία» είχε δηλώσει ο γάλλος πρόεδρος τον Μάιο.

Τότε 13 κράτη-μέλη (Σουηδία, Δανία, Φινλανδία, Βουλγαρία, Κροατία, Ρουμανία, Τσεχία, Πολωνία, Σλοβενία, Μάλτα, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία) είχαν σπεύσει να δημοσιοποιήσουν την αντίθεσή τους προς τις «απερίσκεπτες και πρόωρες» προσπάθειες για την αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνθηκών.

Ξεπέρασε νέες κόκκινες γραμμές το Βερολίνο

Την περασμένη εβδομάδα, η Γερμανία έδωσε τη δική της απάντηση μέσω της ομιλίας του Σολτς στην Πράγα, η οποία θεωρείται από τον ευρωπαϊκό Τύπο εξίσου ρηξικέλευθη με την ομιλία που είχε εκφωνήσει στη Μπούντεσταγκ τον Φεβρουάριο, τρεις ημέρες μετά την εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Σε εκείνη την ομιλία είχε δεσμευτεί ότι το Βερολίνο θα αφιέρωνε 100 δισ. ευρώ για την ενίσχυση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, θα δαπανούσε στο εξής άνω του 2% του ΑΕΠ για την άμυνα και θα έστελνε βαρύ οπλισμό στην Ουκρανία – σπάζοντας την άνω των 70 ετών παράδοση στη Γερμανία που θέλει τη χώρα «διακριτική» στα στρατιωτικά ζητήματα. Την περασμένη Δευτέρα στην Πράγα ο Σολτς ξεπέρασε νέες κόκκινες γραμμές της Γερμανίας, ιδίως όσον αφορά τη φορολογική πολιτική της ΕΕ και τη δυνατότητά της να συλλέγει φόρους.

Η κατάργηση της ομοφωνίας για την επιβολή κυρώσεων

Ενα παράδειγμα στο οποίο αναφέρθηκε ο Σολτς στην ομιλία του στην Πράγα είναι ότι πρέπει να καταργηθεί η ομοφωνία στις περιπτώσεις που η ΕΕ επιθυμεί να επιβάλει κυρώσεις σε ένα κράτος-μέλος το οποίο δεν σέβεται τις ευρωπαϊκές αξίες. Τα τελευταία χρόνια, τόσο η Πολωνία όσο και η Ουγγαρία παραβιάζουν κατάφωρα τις ευρωπαϊκές αρχές για το κράτος δικαίου αλλά οι Βρυξέλλες αγωνίζονται για να αντιπαρέλθουν το βέτο της μίας από τις δύο χώρες στην επιβολή κυρώσεων στην άλλη – η Βαρσοβία απειλεί με βέτο στην επιβολή κυρώσεων στην Ουγγαρία και η Βουδαπέστη αντίστοιχα στην επιβολή κυρώσεων στην Πολωνία.

Το πρόβλημα ανάμεσα στην Πολωνία και την ΕΕ ξεκίνησε το 2017, όταν η κυβέρνηση της Βαρσοβίας ίδρυσε ένα Πειθαρχικό Επιμελητήριο για να εξετάζει τις αποφάσεις των πολωνών δικαστών. Τα μέλη του Πειθαρχικού Επιμελητηρίου διορίζονταν από την κυβέρνηση, το οποίο αποτελεί κατάφωρη παραβίαση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης: οι δικαστές πιέζονταν για να ακολουθούν την κυβερνητική γραμμή στις αποφάσεις τους και αν δεν συμμορφώνονταν, παύονταν από τα καθήκοντά τους.

Μπλόκο στα κονδύλια

Οταν οι Βρυξέλλες εγκάλεσαν την πολωνική κυβέρνηση, εκείνη απάντησε ότι η πολωνική νομοθεσία θα έπρεπε να υπερισχύει της ευρωπαϊκής, το οποίο αποτελεί παραβίαση των ευρωπαϊκών συνθηκών. Υστερα από πολλές προσπάθειες, οι Βρυξέλλες κατάφεραν να συνδέσουν τον σεβασμό του κράτους δικαίου με την καταβολή των ποσών του Ταμείου Ανάκαμψης από την πανδημία του κορωνοϊού.
Τον περασμένο Μάιο, η πολωνική κυβέρνηση κατήργησε το Πειθαρχικό Επιμελητήριο και το αντικατέστησε με ένα νέο δικαστικό όργανο, αλλά η πρώτη εκτίμηση των Βρυξελλών είναι ότι πολλά προβληματικά ζητήματα στην πολωνική Δικαιοσύνη παραμένουν άλυτα.
Τον Ιούνιο όμως οι ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών επικύρωσαν το σχέδιο ανάκαμψης της Πολωνίας, έκαναν δηλαδή το πρώτο απαραίτητο βήμα προκειμένου η Βαρσοβία να μπορέσει να λάβει τα 36 δισ. ευρώ που της αντιστοιχούν από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ. Η ενέργεια αυτή από την πλευρά των εταίρων της Πολωνίας πραγματοποιήθηκε παρά τη συνεχιζόμενη κρίση στο πολωνικό κράτος δικαίου και επειδή η Πολωνία έχει υποδεχθεί γύρω στους ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες από την Ουκρανία.

Προσφυγή

Την περασμένη Κυριακή πραγματοποιήθηκε μια πρωτοφανής εξέλιξη: τέσσερις οργανώσεις δικαστών κατέθεσαν προσφυγή για να μπλοκαριστεί η καταβολή των 36 δισ. ευρώ στην Πολωνία επειδή δεν υπήρξε καμία απτή βελτίωση σχετικά με την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης στη χώρα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση Δικαστών, οι Ευρωπαίοι Δικαστές για τη Δημοκρατία και τις Ελευθερίες, η Ενωση Ευρωπαίων Διοικητικών Δικαστών και το ολλανδικό ίδρυμα Rechters voor Rechters κατήγγειλαν όσα συμβαίνουν στην πολωνική Δικαιοσύνη και προσέφυγαν κατά του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομικών της ΕΕ για την απόφασή του.