Το ερώτημα έχει αρχίσει να διατυπώνεται ψιθυριστά στις κυβερνήσεις ευρωπαϊκών κρατών: ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν και ο ιταλός υπουργός Εσωτερικών και ηγέτης της Λέγκας Ματέο Σαλβίνι όντως επιθυμούν μια συμφωνία για το Μεταναστευτικό, έστω όπως την οραματίζονται οι ίδιοι; Ή μήπως έχουν αποφασίσει να κάνουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες το υπ’ αριθμόν ένα εργαλείο τους για τη διάλυση της ΕΕ και το καλύτερο επιχείρημά τους στην προεκλογική εκστρατεία για τις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019;
Το θέμα προσφέρεται προς εκμετάλλευση και ας είναι εφέτος οι προσφυγικές ροές πιο μειωμένες σε σχέση με τα τελευταία χρόνια. Ο Ορμπαν και ο Σαλβίνι κάνουν το παν για να το συντηρούν ψηλά στην ατζέντα. Παράδειγμα, το βίντεο που ανέβασε στο Facebook ο ιταλός υπουργός Εσωτερικών την περασμένη εβδομάδα στο οποίο παρότρυνε τους Ιταλούς να κάνουν παιδιά ώστε η χώρα να μη χρειάζεται να στραφεί σε «αφρικανούς σκλάβους» για να λύσει το δημογραφικό της πρόβλημα.
Σάλος και διχασμός
Η ρατσιστική αυτή έκφραση προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του υπουργού Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Ζαν Ασελμπορν, ο οποίος χρησιμοποίησε ακόμη και τον όρο σκ… («Et merde alors») στην απάντησή του. Ο στόχος του Σαλβίνι επετεύχθη: προκάλεσε σάλο και διχασμό με αφορμή τους μετανάστες.
Στην άτυπη σύνοδο κορυφής για το Μεταναστευτικό στο Σάλτσμπουργκ την Τετάρτη και την Πέμπτη δεν σημειώθηκε καμία απολύτως πρόοδος στα ενδοευρωπαϊκά ζητήματα, όπως το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου και η αναθεώρηση των κανονισμών του Δουβλίνου. Αντίθετα, μεμονωμένες χώρες πραγματοποιούν μονομερείς ενέργειες για να λύσουν το δικό τους μεταναστευτικό πρόβλημα, με κορυφαίο παράδειγμα τη Γερμανία.
Η Ανγκελα Μέρκελ, που σαφέστατα ανήκει στο στρατόπεδο των ευρωπαϊστών και «μαλακών» στο προσφυγικό και δηλώνει απερίφραστα υπέρ μιας πανευρωπαϊκής λύσης για το άσυλο και την κατανομή των προσφύγων, έχει αρχίσει μεθοδικά και σταθερά να βρίσκει λύσεις μόνο για τη Γερμανία.
Διμερείς συμφωνίες
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται οι διμερείς συμφωνίες που συνήψε το Βερολίνο πρώτα με την Ισπανία και στη συνέχεια με την Ελλάδα για την επιστροφή στις δύο αυτές χώρες εντός 48 ωρών όσων αιτούντων άσυλο συλλαμβάνονται στα γερμανοαυστριακά σύνορα αλλά φαίνεται από τη βάση δεδομένων Eurodac ότι έχουν πρωτοκαταγραφεί σε ισπανικό ή ελληνικό έδαφος. Την ίδια συμφωνία επιθυμεί να συνάψει το Βερολίνο και με την Ιταλία.
Μονομερής πρόοδος
Βάσει αυτής της συμφωνίας, την οποία η Αθήνα αποδέχτηκε στα μέσα Αυγούστου, έχουν επιστραφεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα μόλις δύο άτομα. Ομως ο μικρός αριθμός επιστροφών δεν αναιρεί το γεγονός ότι το πανευρωπαϊκό πουλόβερ ξηλώνεται όταν κάθε χώρα φροντίζει να καλύψει τα νώτα της ενώ σε επίπεδο ΕΕ δεν σημειώνεται πρόοδος.
Και μόνο το γεγονός ότι η Γερμανία έχει επαναφέρει εδώ και καιρό τους ελέγχους στα τρία συνοριακά περάσματα με την Αυστρία δείχνει ότι η πρόοδος σημειώνεται σε μονομερές και όχι σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Παρόμοιους ελέγχους έχει εισαγάγει και η Γαλλία – η κορυφαία του μπλοκ των ευρωπαϊστών και «φιλομεταναστών» στην ΕΕ που συσπειρώνεται γύρω από τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν – στα σύνορά της με την Ιταλία.
Την περασμένη Δευτέρα, δύο ημέρες πριν από την έναρξη της άτυπης συνόδου για το Μεταναστευτικό, η Μέρκελ επισκέφθηκε το Αλγέρι και συμφώνησε με τον πρωθυπουργό Αχμέντ Ουγιαχία να επιστρέφει στην Αλγερία όσους Αλγερινούς βρίσκονται παράνομα στη Γερμανία. Για να γίνει εφικτή αυτή η συμφωνία, η καγκελάριος είχε φροντίσει ήδη από τον Ιούνιο να κατατάξει η γερμανική κυβέρνηση την Αλγερία στις «ασφαλείς χώρες».
Η ΕΕ συζητεί εδώ και χρόνια να υπογράψει τέτοιες συμφωνίες επιστροφής παράνομων οικονομικών μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους διότι θα «ξαλάφρωναν» τις χώρες του Νότου – οι οποίες φιλοξενούν πολλούς που δεν πρόκειται ποτέ να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες, όμως δεν διαθέτουν, όπως η Γερμανία, το ειδικό βάρος για να επιτύχουν την επιστροφή τους σε διμερές επίπεδο. Σε επίπεδο Βρυξελλών δεν έχει σημειωθεί πρόοδος.
Μονομερώς η Γερμανία πάντως κάνει συνεχώς βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Τον Μάρτιο, η καγκελάριος είχε επισκεφθεί την Τύνιδα και πέτυχε τη συμφωνία της κυβέρνησης της Τυνησίας να δεχθεί πίσω τους περίπου 1.500 Τυνησίους που υπολογίζεται ότι ζουν παράνομα στη Γερμανία. Η συμφωνία προβλέπει ότι η Τυνησία δεσμεύεται να επαληθεύει εντός 30 ημερών αν είναι όντως πολίτες της και, στη συνέχεια, εντός μιας εβδομάδας να στέλνει τα απαραίτητα ταξιδιωτικά έγγραφα προκειμένου να ταξιδέψουν πίσω στην Αλγερία «ειρηνικά ή διά της βίας», όπως δήλωσε η Μέρκελ.
Νέες συμμαχίες
Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Σάλτσμπουργκ την Τετάρτη και την Πέμπτη οι «27» μίλησαν με μια φωνή για το Brexit, που επίσης συζητήθηκε, ενώ στο μεταναστευτικό-προσφυγικό είναι πιο κατακερματισμένοι από ποτέ. Πέρα από τις πάγιες διαφωνίες για την κατανομή των προσφύγων στα κράτη-μέλη (η Ουγγαρία λ.χ. δεν δέχεται κανέναν), εμφανίζονται και νέες συμμαχίες και προτάσεις που δυσκολεύουν την εξεύρεση πανευρωπαϊκής λύσης. Η Αυστρία και η Ιταλία, για παράδειγμα, υποστήριξαν την περασμένη εβδομάδα την ιδέα να φιλοξενούνται οι αιτούντες άσυλο σε πλοία στη Μεσόγειο μέχρι να εξεταστεί η αίτησή τους και όσοι απορρίπτονται να μην πατούν καθόλου το πόδι τους στην Ευρώπη.
Στα μόνα που φαίνεται να συμφωνούν οι «27» είναι στην καλύτερη φύλαξη των συνόρων της ΕΕ (στο Σάλτσμπουργκ αποφάσισαν λ.χ. την ενίσχυση της Frontex) και στις συμφωνίες με τρίτες χώρες – οι Βρυξέλλες θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο και άλλες χώρες της Βόρειας Αφρικής προκειμένου αυτές να εμποδίζουν όσους επιχειρούν να φθάσουν παράνομα στην Ευρώπη. Η ΕΕ θα οργανώσει σύνοδο με τον Αραβικό Σύνδεσμο για το θέμα αυτό τον Φεβρουάριο.
Χερσαίες διόδους επιλέγουν πλέον οι διακινητές, με προτίμηση στον Εβρο…
Οσο δύσκαμπτη και αργή αποδεικνύεται η ΕΕ στον χειρισμό του μεταναστευτικού, άλλο τόσο ευέλικτοι και προσαρμοστικοί είναι οι διακινητές. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), ο αριθμός των ατόμων που εισέρχονται στην ΕΕ μέσω της θάλασσας (Ανατολική, Κεντρική και Δυτική Μεσόγειο) έχει μειωθεί εφέτος κατά 42% σε σχέση με το ίδιο διάστημα (ως τα μέσα Σεπτεμβρίου) πέρυσι ενώ παράλληλα έχουν επταπλασιαστεί οι χερσαίες αφίξεις. Είναι απλό: αφού οι θαλάσσιες οδοί έχουν δυσκολέψει λόγω των αυξημένων ελέγχων μετά τις συμφωνίες της ΕΕ με την Τουρκία και τη Λιβύη, οι διακινητές επιλέγουν τις χερσαίες διόδους, από τις οποίες εισέρχεται σήμερα περισσότερο από το ένα πέμπτο του συνόλου των αφίξεων, με αυξητική τάση.
Ομαδικά «ντου»
Πρώτος στην προτίμησή τους είναι ο Εβρος – πόσω μάλλον που όσοι εισέρχονται στην Ελλάδα μέσω του Εβρου δεν υπόκεινται στον εδαφικό περιορισμό στον οποίο υπόκεινται όσοι εισέρχονται μέσω των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.
Ακολουθούν οι δυο ισπανικοί θύλακες στο Μαρόκο, Θέουτα και Μελίγια. Οι θύλακες αυτοί, που αποτελούν το μοναδικό χερσαίο σύνορο της ΕΕ με την Αφρική, περιβάλλονται από αγκαθωτό σύρμα ύψους 6 μέτρων, όμως οι μετανάστες που έχουν συγκεντρωθεί γύρω τους κάνουν τακτικά ομαδικά «ντου» για να περάσουν στο ισπανικό έδαφος – όπως μαρτυρούν και τα πάμπολλα κομμάτια ύφασμα από ρούχα που έχουν πιαστεί στο αγκαθωτό σύρμα.
Στην Κεντρική Μεσόγειο σήμερα περιπολεί μόνο ένα πλοίο από ΜΚΟ για να περισυλλέγει και να διασώζει τους μετανάστες που ξεκινούν από τη Λιβύη με τα καρυδότσουφλα των διακινητών, το «Aquarius», που σάλπαρε στις 15 Σεπτεμβρίου από τη Μασσαλία και την Πέμπτη πραγματοποίησε την πρώτη του διάσωση, 11 ατόμων (10 Πακιστανοί και ένας από την Ακτή Ελεφαντοστού), από ένα φουσκωτό στα ανοιχτά του λιβυκού λιμανιού της Ζουάρα.
Μέχρι πρόσφατα, στα ίδια νερά περιπολούσαν τουλάχιστον 10 πλοία ΜΚΟ. Στη μείωσή τους συνέβαλε και το γεγονός ότι, αφού η νέα ακροδεξιά-λαϊκιστική κυβέρνηση της Ιταλίας της Λέγκας και του Κινήματος 5 Αστέρων έκλεισε τα ιταλικά λιμάνια στα πλοία των ΜΚΟ, τη μιμήθηκε η Μάλτα και σύντομα έγινε εμφανές ότι σχεδόν καμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν ανοίγει τα λιμάνια της για να αποβιβαστούν οι διασωθέντες.
«Τα υπόλοιπα πλοία των ΜΚΟ είτε δεν βρίσκουν χορηγούς για τα έξοδά τους είτε έχουν παροπλιστεί για διάφορους λόγους» λέει στο «Βήμα» ο Γιάννης Μπεχράκης, φωτορεπόρτερ του Reuters που κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ το 2015 για τις φωτογραφίες του από τις ροές προσφύγων στο Αιγαίο, ο οποίος έχει ταξιδέψει επανειλημμένως με το πλοίο «Golfo Azuro» της ισπανικής ΜΚΟ Open Arms.
«Συνήθως το «Golfo Azuro» έδενε στη Μάλτα και όταν έπαιρνε τα έγγραφα για τον απόπλου, πήγαινε 20-25 μίλια από τις ακτές της Λιβύης και περιπολούσε. Περισυνέλεγε πρόσφυγες ως και 15 μίλια από τη Λιβύη».
Διπλό ραντεβού
Σήμερα, η Μάλτα έχει μπλοκάρει τρία πλοία ΜΚΟ ενώ ένα ακόμη παραμένει μπλοκαρισμένο στη Σικελία. Το «Golfo Azuro» αποσύρθηκε από την Κεντρική Μεσόγειο πρόσφατα λόγω του ότι έκλεισαν τα ιταλικά λιμάνια για τους διασωθέντες.
Οι οργανώσεις Γιατροί Χωρίς Σύνορα και SOS Méditerranée, που λειτουργούν το «Aquarius», δεν γνωρίζουν για πόσο ακόμη θα είναι σε θέση να συνεχίσουν.
«Οι διακινητές είχαν σελίδα στο Facebook μέσω της οποίας απευθύνονταν στους πελάτες τους» για να κλείσουν το ραντεβού για την αναχώρηση από τις ακτές της Λιβύης «αλλά γνώριζαν ότι την ίδια σελίδα έβλεπαν και οι ΜΚΟ» για να πάνε να τους περισυλλέξουν, προσθέτει ο Γιάννης Μπεχράκης.
«Οι διακινητές είχαν σελίδα στο Facebook μέσω της οποίας απευθύνονταν στους πελάτες τους» για να κλείσουν το ραντεβού για την αναχώρηση από τις ακτές της Λιβύης «αλλά γνώριζαν ότι την ίδια σελίδα έβλεπαν και οι ΜΚΟ» για να πάνε να τους περισυλλέξουν, προσθέτει ο Γιάννης Μπεχράκης.
Σήμερα όσοι μετανάστες και πρόσφυγες έχουν χρήματα να πληρώσουν τους διακινητές αναχωρούν με ταχύπλοα από την Τουρκία απευθείας για την Ιταλία.
Η ελληνική ακτοφυλακή έχει εντοπίσει και σταματήσει τέτοια πλοία στα ανοιχτά της Δυτικής Πελοποννήσου. Οσοι δεν έχουν αρκετά χρήματα μεταφέρονται στα νησιά του Αιγαίου.
Η ελληνική ακτοφυλακή έχει εντοπίσει και σταματήσει τέτοια πλοία στα ανοιχτά της Δυτικής Πελοποννήσου. Οσοι δεν έχουν αρκετά χρήματα μεταφέρονται στα νησιά του Αιγαίου.
Αφίξεις στην ΕΕ
Από 1/1/2018 ως 17/9/2018
Συνολικές: 95.521 – οι 77.555 από τη θάλασσα (περιλαμβάνουν λίγες εκατοντάδες στη Μάλτα και στην Κύπρο) και οι 17.966 από τις χερσαίες οδούς.
Το ίδιο διάστημα το 2017 οι συνολικές αφίξεις ήταν 134.348 – οι θαλάσσιες 131.884 και οι χερσαίες 2.464.
Θάνατοι στη Μεσόγειο εφέτος: 1.723.
ΕΛΛΑΔΑ
Σύνολο 34.319 – οι 22.153 από τη θάλασσα και οι 12.166 από τον Εβρο.
Το ίδιο διάστημα το 2017 οι αφίξεις ήταν 17.959 από τη θάλασσα και 5.550 από τον Εβρο.
Η Ελλάδα ήταν τρίτη σε αφίξεις εφέτος αλλά μετά τις αυξημένες ροές του Σεπτεμβρίου (2.868 στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου το διάστημα 1-16/9/2018 έναντι 700 στην Ιταλία) ξεπέρασε την Ιταλία (για πρώτη φορά μετά τις αρχές του 2016) και σήμερα βρίσκεται στη δεύτερη θέση.
Το 36% των νέων αφίξεων είναι παιδιά, το 24% γυναίκες και το 40% άνδρες.
Οι πέντε πρώτες χώρες προέλευσης είναι η Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η Παλαιστίνη.
ΙΤΑΛΙΑ
Σύνολο 20.777 από τη θάλασσα.
Το ίδιο διάστημα το 2017 ήταν 102.544 – μείωση γύρω στο 80% εφέτος.
Το 19% των νέων αφίξεων είναι παιδιά, το 10% γυναίκες και το 71% άνδρες.
Οι πέντε πρώτες χώρες προέλευσης είναι η Τυνησία, η Ερυθραία, το Σουδάν, η Νιγηρία και η Ακτή Ελεφαντοστού.
ΙΣΠΑΝΙΑ
Σύνολο 38.191 – οι 33.611 από τη θάλασσα (οι 10.680 μετά την 1η Αυγούστου) και οι 4.580 από την ξηρά (μέσω της Θέουτα και της Μελίγια, των ισπανικών πόλεων στις βόρειες ακτές του Μαρόκου). Αύξηση 130% σε σχέση με το 2017.
Το 15% των νέων αφίξεων είναι παιδιά, το 10% γυναίκες και το 70% άνδρες.
Οι πέντε πρώτες χώρες προέλευσης είναι η Γουινέα, το Μαρόκο, το Μάλι, η Ακτή Ελεφαντοστού και η Συρία.
Στοιχεία από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και την Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες{IPS}.
