Το φυσικό τέλος του 83χρονου Φετουλάχ Γκιουλέν την προπερασμένη Δευτέρα σε νοσοκομείο της Πενσιλβάνια εγείρει δύο ερωτήματα στις τέσσερις ηπείρους όπου δραστηριοποιείται το δίκτυό του: αν θα αλλάξει κάτι στην Τουρκία και ποιος θα «κληρονομήσει» την οργάνωση του πανίσχυρου τούρκου ιμάμη που ζούσε αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ από το 1999, αφότου τα «έσπασε» με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

«Οι γκιουλενιστές είχαν ήδη κυνηγηθεί και ξεριζωθεί από την Τουρκία μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου 2016, με το οποίο συνδέθηκαν από την κυβέρνηση Ερντογάν. Επομένως, η επιρροή της οργάνωσης στο εσωτερικό της Τουρκίας ήταν ήδη μηδενική και μηδενική θα παραμείνει» λέει στο «Βήμα» ο επικεφαλής του τουρκικού think tank IdeaPolitik Αλί Τιραλί. «Οποιαδήποτε ισορροπία και να διαμορφωθεί εντός της οργάνωσης, οι γκιουλενιστές δεν θα ξαναγίνουν ποτέ ξανά στην Τουρκία τόσο ισχυροί όσο ήταν πριν από το 2016» μας λέει ο έγκυρος τούρκος αναλυτής Μουράτ Γετκίν.

Συλλήψεις

Στην Τουρκία η οργάνωση του Γκιουλέν έχει χαρακτηριστεί «τρομοκρατική» και αποκαλείται με τον «συκοφαντικό», όπως τον θεωρούν τα μέλη της, όρο «FETÖ» (ακρωνύμιο που στα τουρκικά σημαίνει «Τρομοκρατική Οργάνωση Γκιουλενιστών») αντί του «Χιζμέτ», όπως είναι το όνομά της – εξ ου οι συλλήψεις στην Τουρκία όσων συλλυπήθηκαν τις τελευταίες ημέρες στα social media τον Γκιουλέν. Ο θάνατός του αφαιρεί ένα «αγκάθι» από τις σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ καθώς η Αγκυρα ζητούσε επίμονα αλλά μάταια την έκδοσή του στην Τουρκία.

Οι διαιρέσεις εντός της οργάνωσης του Γκιουλέν, ιδεολογικού μέντορα του Ερντογάν στο ήπιο πολιτικό Ισλάμ, ήταν ήδη παρούσες πριν από τον θάνατό του, έχοντας δύο «πρωταγωνιστές»: τον ταμία της Χιζμέτ, ιμάμη Μουσταφά Οζτζάν, αρχιτέκτονα του μηχανισμού απευθείας είσπραξης του 15% των εσόδων από όλα τα παρακλάδια της οργάνωσης διεθνώς, και τον γενικό γραμματέα Τζεβντέτ Τουρκίογλου, σύζυγο της κόρης του αδελφού του εκλιπόντος ηγέτη και γνωστό ως «μεγιστάνα των ακινήτων» της οργάνωσης. Ο πόλεμος αναμένεται να ενταθεί, με επίδικο τα χρήματα της Χιζμέτ – οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, χρηματοδοτούν τα σχολεία του Ιδρύματος Γκιουλέν με 250 εκατ. δολάρια ετησίως.

Διάσπαση;

Το γεγονός ότι ο Αμπντουλάχ Αϊμάζ, επικεφαλής του ευρωπαϊκού κλάδου της Χιζμέτ, απείλησε ότι μπορεί «αν χρειαστεί» να εγκαταλείψει την οργάνωση ενισχύει την άποψη αναλυτών ότι δεν αποκλείεται μια διάσπαση. Σε περίπτωση «αναίμακτης» μοιρασιάς, ο Αϊμάζ αναμένεται να συνεχίσει να ελέγχει τον ευρωπαϊκό και τον αφρικανικό κλάδο, ενώ ο αμερικανικός και ο ασιατικός τομέας θα τεθούν υπό τον Τουρκίογλου. «Οποια ηγεσία και αν προκύψει, η οργάνωση δεν μπορεί να παραμείνει ίδια» εκτιμά ο Τιραλί. «Χάνεται η εσωτερική πειθαρχία και ο συνεκτικός ιστός, τον οποίο εξασφάλιζε ο ηγέτης με τη φυσική του παρουσία, παρότι είχε άνοια τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, το δίκτυο της οργάνωσης σε περισσότερες από 100 χώρες, χωρίς να έχει πολιτικές βλέψεις, διαθέτει προσβάσεις στα εκεί κέντρα εξουσίας και θα παραμείνει τοπικά ισχυρό».

Η διαδοχολογία

Τα οργιώδη σενάρια διαδοχολογίας απορρίπτει ως αβάσιμα, μιλώντας στο «Βήμα» από τις ΗΠΑ, ο Αλπ Ασλάντοαν, δεξί χέρι του Γκιουλέν και εκτελεστικός διευθυντής της ΜΚΟ της Χιζμέτ «Συμμαχία για Κοινές Αξίες» (Alliance for Shared Values), που μας συστήνεται ως «ο προσωπικός μεταφραστής του τούρκου μουσουλμάνου λογίου».

Ως πιθανότερο σενάριο για την επόμενη ημέρα βλέπει τη συνδιεύθυνση του κινήματος Χιζμέτ από «ένα συμβουλευτικό σώμα» μέσα από τα συμβούλια των εκατοντάδων ΜΚΟ και ιδρυμάτων διεθνώς. Την ομαλή μετάβαση στη μετα-Γκιουλέν εποχή τη βασίζει στο ότι ήδη δούλευαν «ρολόι» τα τελευταία χρόνια, παρότι ο ίδιος ο Γκιουλέν «δεν έπαιζε ενεργό ρόλο» όντας άρρωστος.

Ο Γκιουλέν, φτωχόπαιδο από το Ερζερούμ της Νοτιοανατολικής Τουρκίας, πιστεύεται ότι υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ από τη δεκαετία του ’80 επειδή εξέφραζε το μετριοπαθές Ισλάμ που η Ουάσιγκτον επιθυμούσε να αποτελέσει ανάχωμα στις εξελίξεις που είχαν δημιουργήσει η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν και η σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν.