Τα «ρέστα του» παίζει ο ισπανός πρωθυπουργός προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές και η χαρτοπαιχτική παρομοίωση δεν είναι τυχαία: οι περισσότεροι αναλυτές από την Ισπανία και το εξωτερικό χρησιμοποιούν τέτοιου είδους εκφράσεις – «τα παίζει όλα για όλα», «ριψοκίνδυνο στοίχημα», «τελευταίο χαρτί» – για να περιγράψουν την απόφαση του Πέδρο Σάντσεθ να διοργανώσει εκλογές στις 23 Ιουλίου αντί στα τέλη Δεκεμβρίου, όταν θα ολοκληρωνόταν η θητεία του.

Τη Δευτέρα, την επομένη των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών στην Ισπανία, ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός εξέπληξε τους πάντες, ακόμη και μέλη του κόμματός του (PSOE), ανακοινώνοντας πρόωρες εκλογές και μάλιστα κατακαλόκαιρο, πράγμα σπάνιο για τουριστική χώρα της Νότιας Ευρώπης. Ο Σάντσεθ συνηθίζει να παίρνει ρίσκα, αλλά αυτό είναι «το πιο επικίνδυνο απ’ όλα», σύμφωνα με ανάλυση των «Financial Times». Στις εκλογές της περασμένης Κυριακής, το δεξιό Λαϊκό Κόμμα (ΡΡ) της αντιπολίτευσης αναδείχθηκε ο μεγάλος νικητής. Οι Σοσιαλιστές έχασαν τις 7 από τις 12 αυτόνομες περιφέρειες στις οποίες διοργανώθηκαν εκλογές (επί συνόλου 17).

Η κατάρρευση των κεντροδεξιών

Στις δημοτικές εκλογές που διοργανώθηκαν παράλληλα σε ολόκληρη την Ισπανία το ΡΡ έλαβε 31,5% έναντι 28,2% του PSOE, ποσοστά που ισοδυναμούν με μόνο 1,27% μείωση για το PSOE σε σχέση με τις δημοτικές του 2019, αλλά σχεδόν 9% αύξηση για το ΡΡ, που επωφελήθηκε από την κατάρρευση των κεντροδεξιών Ciuadadanos, οι οποίοι μάλιστα διαλύθηκαν ως κόμμα αυτή την εβδομάδα και δεν θα συμμετάσχουν στις εκλογές του Ιουλίου.

Ο πρωθυπουργός προκήρυξε πρόωρες εκλογές υπό τον φόβο μήπως μέχρι τον Δεκέμβριο οι Σοσιαλιστές έχουν πάρει ανεπανόρθωτη κατρακύλα, αλλά κυρίως για να πετάξει το μπαλάκι στους ψηφοφόρους, ώστε να αποφασίσουν αυτοί αν επιθυμούν να «επικυρώσουν» το αποτέλεσμα των περιφερειακών εκλογών της περασμένης Κυριακής και στις βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου ή αν θα κινητοποιηθούν, προφανώς οι αριστεροί και κεντροαριστεροί ψηφοφόροι, για να ανακόψουν τον δρόμο στην Ακροδεξιά που έρχεται «πακέτο» με τη Δεξιά.

Στόχος η Αριστερά και η Δεξιά

Ο χρόνος διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών τον Ιούλιο είναι σοφά επιλεγμένος από τον Σάντσεθ προκειμένου να εξουδετερώσει και την Αριστερά και τη Δεξιά. Η Γιολάντα Ντίαθ, που αποσχίστηκε πρόσφατα από τον συνασπισμό Unidas Podemos για να ιδρύσει το κόμμα Sumar, είναι το ανερχόμενο αστέρι της ισπανικής Αριστεράς, διαδεχόμενη τον Πάμπλο Ιγκλέσιας, ιδρυτή των Podemos, ο οποίος, αν και εγκατέλειψε την πολιτική και επέστρεψε στην πανεπιστημιακή καριέρα, θεωρείται ότι κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο. Η Ντίαθ, που έχει ως στόχο να ενώσει την ισπανική Αριστερά κάτω από την ομπρέλα του Sumar, δεν προλαβαίνει να επιλέξει υποψηφίους πανεθνικά για να συμμετάσχει στις βουλευτικές εκλογές, έτσι ο Σάντσεθ ελπίζει ότι πολλοί από τους ψηφοφόρους της θα ψηφίσουν το PSOE.

Παράλληλα, ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός επιχειρεί να «βραχυκυκλώσει» την άνοδο του ΡΡ όσο το δυνατόν γρηγορότερα, σύμφωνα με ανάλυση της «El Pais». Αν και το ΡΡ επικράτησε σε 7 περιφέρειες την περασμένη Κυριακή, στις 5 από αυτές δεν μπορεί να σχηματίσει μόνο του κυβέρνηση και ο πιθανότερος εταίρος του είναι το ακροδεξιό Vox – ήδη το ΡΡ συγκυβερνά από πέρυσι με το Vox στην περιφέρεια της Καστίλλης – Λεόν.

Η προοπτική συνεργασίας ΡΡ – Vox

Ο ηγέτης του Vox Σαντιάγο Αμπασκάλ δήλωσε ότι «τείνει το χέρι» στο ΡΡ για να σχηματίσουν τοπικές κυβερνήσεις στις περιφέρειες αυτές, αλλά ο επικεφαλής του ΡΡ Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό τον αγνοεί μην τυχόν και ταυτιστεί με το Vox. Ο Σάντσεθ, από την άλλη, προσπαθεί να διατηρήσει ψηλά την προοπτική συνεργασίας ΡΡ – Vox και ο χρόνος διεξαγωγής των εκλογών τον Ιούλιο τον ευνοεί γιατί η προεκλογική εκστρατεία συμπίπτει με τις διαβουλεύσεις για τον σχηματισμό των περιφερειακών κυβερνήσεων. Στόχος του ισπανού πρωθυπουργού είναι να «τρομάξει» τους ψηφοφόρους με το ενδεχόμενο έλευσης του Vox στην κυβέρνηση της χώρας, ως εταίρο του ΡΡ, και να επαναληφθεί η εκπληκτική κινητοποίηση Σοσιαλιστών και αριστερών που είχε παρατηρηθεί στις γενικές εκλογές του 2019 για τον ίδιο λόγο.

Είναι παράδοξο ότι οι ψηφοφόροι δεν «επιβράβευσαν» τον Σάντσεθ για τις επιδόσεις της οικονομίας αλλά τον «τιμώρησαν» για τις πολιτικές του συμμαχίες. Ομως ο πληθωρισμός έχει πέσει στο 2,9%, στο χαμηλότερο διετίας, και σύμφωνα με την ισπανική στατιστική υπηρεσία ο κυριότερος παράγοντας που σπρώχνει προς τα κάτω τον τιμάριθμο είναι η μείωση (λόγω επιδοτήσεων από την κυβέρνηση) στις τιμές των καυσίμων. Οι Σοσιαλιστές προσπάθησαν να καρπωθούν τα εύσημα για τον χαμηλό πληθωρισμό, τον βασικό μισθό που αυξήθηκε κατά 47% και την ανεργία που έπεσε στο 13%, αλλά οι ψηφοφόροι έδωσαν βάρος σε άλλα ζητήματα, όπως στις μη δημοφιλείς συμμαχίες του Σάντσεθ με αυτονομιστικά κόμματα.

Περιφερειακές εκλογες

Οι κερδισμένοι και ο χαμένος της κάλπης

Ο μεγάλος κερδισμένος από τις εκλογές της περασμένης Κυριακής είναι το ακροδεξιό Vox, που διπλασίασε το ποσοστό του για να ξεπεράσει το 7% και να αναδειχθεί τρίτο κόμμα. Ιδρύθηκε το 2013 από αποχωρήσαντες από το ΡΡ, αηδιασμένους από τη (χλιαρή) συμμόρφωση του κόμματος με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να απελευθερώσει βάσκους τρομοκράτες.

Το PP και το Vox μοιράζονται την απέχθεια για τους καταλανούς και τους βάσκους αυτονομιστές, αλλά το Vox επικρίνει το PP ως ένα «άτολμο κόμμα του κατεστημένου», εκφράζει πιο ακραίες απόψεις για τη μετανάστευση και είναι το πιο ευρωσκεπτικιστικό κόμμα (στη γενικώς φιλοευρωπαϊκή Ισπανία). Ομως το Vox δηλώνει έτοιμο να συγκυβερνήσει με το ΡΡ μετά τις εκλογές του Ιουλίου επειδή «είναι ευκολότερο να επηρεάσει τα πράγματα εντός κυβέρνησης παρά εκτός», σύμφωνα με τον ηγέτη του Αμπασκάλ.

Αλλος μεγάλος κερδισμένος των περιφερειακών εκλογών είναι η Ισαμπέλ Ντίαθ Αγιούσο, που επανεξελέγη πρόεδρος της περιφερειακής κυβέρνησης της Μαδρίτης. Στην προηγούμενη θητεία της η Αγιούσο είχε ανάγκη τις ψήφους του Vox για να περάσει τις πολιτικές της, αλλά την περασμένη Κυριακή οι ψηφοφόροι της Μαδρίτης τής χάρισαν την απόλυτη πλειοψηφία.

Ο μεγάλος χαμένος της περασμένης Κυριακής είναι το Unidas Podemos, που έκανε τη χειρότερή του επίδοση από τις ευρωεκλογές του 2014, όταν τέθηκε πρώτη φορά στην ψήφο των Ισπανών. Το κόμμα έλαβε μόνο το 3,2% των ψήφων και είναι ενδεικτικό ότι δεν εξέλεξε κανένα βουλευτή στα τοπικά κοινοβούλια της Μαδρίτης και της Βαλένθιας. Προφανώς οι ψηφοφόροι δεν εκτίμησαν πολιτικές που εισήγαγαν υπουργοί του Podemos, όπως εκείνες που υποτίθεται ότι ήταν φεμινιστικές αλλά κατέληξαν να μειώσουν τις ποινές των βιαστών.