Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προσπαθούσαν να χωνέψουν την αιφνιδιαστική απόφαση του Βερολίνου να επαναφέρει μονομερώς τους ελέγχους στα χερσαία σύνορά της την περασμένη εβδομάδα, όταν το καθεστώς του Ιράν εξήγγειλε επιχειρήσεις-«σκούπα» μέσα στους επόμενους έξι μήνες για την απέλαση περίπου δυο εκατομμυρίων «ξένων που δεν διαθέτουν ταξιδιωτικά έγγραφα».

Η απόφαση αφορά κυρίως τους αφγανούς πρόσφυγες και ισοδυναμεί με προειδοποίηση να εγκαταλείψουν το συντομότερο τη χώρα. Για πολλούς από αυτούς τα δίκτυα των παράνομων διακινητών αποτελούν πλέον μονόδρομο ώστε να γλιτώσουν τον αναγκαστικό επαναπατρισμό στο καθεστώς των Ταλιμπάν και να φτάσουν στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) υπολογίζει σε 4,5 εκατ. τους Αφγανούς που ζουν στο Ιράν, όμως τοπικές πηγές ανεβάζουν τον αριθμό τους σε 6, ακόμα και σε 8 εκατ. Επί τέσσερις δεκαετίες, το Ιράν αποτελεί την πρώτη χώρα υποδοχής εκατομμυρίων Αφγανών που προσπαθούν να ξεφύγουν από τους εμφυλίους, τις ξένες επεμβάσεις (πρώτα των Σοβιετικών, κατόπιν των Αμερικανών και των συμμάχων τους), τους Ταλιμπάν, τη φτώχεια.

Πολλοί από τους Αφγανούς που περνούν τα δύσκολα φυλασσόμενα σύνορα συνολικού μήκους 900 χλμ. δεν διαθέτουν ταξιδιωτικά έγγραφα, δεν καταγράφονται στο Ιράν, κάνουν τις δουλειές που δεν θέλουν οι Ιρανοί και ζουν με το όνειρο της φυγής στην Ευρώπη. Αντιμέτωπο με την οικονομική κρίση και τις κυρώσεις που διογκώνουν τα εσωτερικά προβλήματα, το καθεστώς της Τεχεράνης δηλώνει πως δεν μπορεί να σηκώσει άλλο το βάρος των ξένων.

Τον περασμένο Μάιο, το ιρανικό υπουργείο Εσωτερικών ανακοίνωσε πως 1,3 εκατ. παράτυποι μετανάστες είχαν απελαθεί στο Αφγανιστάν μέσα στους 12 προηγούμενους μήνες.

Το πρόβλημα των αφγανών προσφύγων είναι η κορυφή που παγόβουνου. Ο αριθμός των αναγκαστικά εκτοπισμένων παγκοσμίως έφτασε σε νέα ιστορικά υψηλά επίπεδα πέρυσι και εφέτος, σύμφωνα με την UNHCR που εκτιμά ότι ένας στους 69 ανθρώπους στον πλανήτη έχει αναγκαστεί να εγκαταλείψει το σπίτι του εξαιτίας πολέμων και διώξεων.

Αύξηση εκτοπισμένων

Η αύξηση του συνολικού αριθμού των αναγκαστικά εκτοπισμένων σε 120 εκατ. μέχρι τον Μάιο του 2024 αντικατοπτρίζει τόσο τις νέες και μεταλλασσόμενες συγκρούσεις όσο και την αποτυχία επίλυσης μακροχρόνιων κρίσεων, διαπιστώνει η UNHCR στην έκθεση «Παγκόσμιες τάσεις» που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιούνιο. Από αυτούς, περίπου 68 εκατ. παραμένουν (προς το παρόν) μέσα στα σύνορα των χωρών τους. Ο αριθμός των προσφύγων υπερτριπλασιάστηκε μέσα σε μια δεκαετία και ξεπέρασε τα 43 εκατ. Μόλις 5 εκατ. εσωτερικά εκτοπισμένοι και ένα εκατομμύριο πρόσφυγες επέστρεψαν στις πατρίδες τους πέρυσι.

Στο Σουδάν, σχεδόν 11 εκατ. άνθρωποι είχαν εγκαταλείψει τις εστίες τους ως το τέλος του περασμένου έτους εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου. Από αυτούς, πάνω από 1,2 εκατομμύρια κατέφυγαν σε γειτονικές χώρες, οι υπόλοιποι είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι, ενώ 20 εκατ. (42% του πληθυσμού) είναι αντιμέτωποι με το φάσμα της πείνας. Στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (Κινσάσα) και στη Μιανμάρ εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν πέρυσι εσωτερικά εξαιτίας των συγκρούσεων.

Η μεγαλύτερη κρίση παραμένει εκείνη της Συρίας με 13,8 εκατ. εκτοπισμένους εντός και εκτός της χώρας. Οι πρόσφυγες από τη Συρία υπολογίζονται σε 6,4 εκατ. και άλλοι τόσοι καταγράφονται από το Αφγανιστάν, ενώ σε 6 εκατ. ανέρχονται οι πρόσφυγες από την Ουκρανία. Στη Λωρίδα της Γάζας, οι Παλαιστίνιοι εκτοπισμένοι πλησιάζουν τα 2 εκατ., όμως παραμένουν εγκλωβισμένοι ανάμεσα στις ακτές της Μεσογείου, το Ισραήλ και την Αίγυπτο.