Στη δεκαετία του ’90 ζήσαμε ένα «διάλειμμα από την Ιστορία», γι’ αυτό ο κόσμος μάς φαίνεται σήμερα πιο επικίνδυνος αλλά πάντα έτσι ήταν, λέει σε συνέντευξή του στο «Βήμα» ο Τιμ Μάρσαλ, συγγραφέας του βιβλίου «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας» και επί χρόνια δημοσιογράφος, ειδικός στη γεωπολιτική. Μας μίλησε μέσω Skype με την ευκαιρία της έκδοσης στα ελληνικά του τελευταίου του βιβλίου, «Το μέλλον της γεωγραφίας» (εκδ. Διόπτρα).
Υπάρχει η εντύπωση ότι ο κόσμος έχει γίνει πιο επικίνδυνος από την αρχή του 21ου αιώνα. Ισχύει ή το νομίζουμε επειδή ζούμε αυτή την εποχή;
«Ο κόσμος ήταν πάντα επικίνδυνος, είτε πρόκειται για την πανούκλα είτε για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η γενιά μας βίωσε την πειθαρχία του διπολικού κόσμου με τον εγγενή κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου και μετά την πτώση του κομμουνισμού ακολούθησε ένα «διάλειμμα από την Ιστορία». Ομως στη συνέχεια τα περιγράμματα των εντάσεων και των συγκρούσεων άρχισαν να επανεμφανίζονται στον χάρτη. Δεν νομίζω λοιπόν ότι ο κόσμος σήμερα είναι πιο επικίνδυνος από το συνηθισμένο αλλά είναι πιο επικίνδυνος από εκείνο το σύντομο «διάλειμμα από την Ιστορία» που βιώσαμε στη δεκαετία του ’90. Συνεχίζει να υπάρχει το αποτρεπτικό της βέβαιης αλληλοκαταστροφής όσον αφορά τον πυρηνικό πόλεμο και υπάρχει επίσης η βέβαιη αλληλοκαταστροφή στο Διάστημα – αν ποτέ συγκρουστούμε κανονικά εκεί, όλοι οι δορυφόροι θα εξουδετερωθούν και όλοι θα χάσουμε. Δεν νομίζω ότι ο κόσμος μας είναι πιο επικίνδυνος σήμερα απ’ όσο συνήθως».
Αναμφίβολα είμαστε αιχμάλωτοι της γεωγραφίας. Το Μεταναστευτικό είναι ένα καλό παράδειγμα.
«Αν κοιτάξετε τον χάρτη, προφανώς αυτές είναι οι διαδρομές προς την Ευρώπη, ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή».
Αυτό όμως μας έκανε και αιχμαλώτους του λαϊκισμού;
«Σε μια περίοδο σχετικής λιτότητας, οι Σειρήνες του λαϊκισμού φαντάζουν πολύ ελκυστικές ως η εύκολη απάντηση στα προβλήματα. Δύο πράγματα συνέβησαν ταυτόχρονα: η Δύση δεν έχει τόσα χρήματα όσα στο παρελθόν και η μετανάστευση εκτοξεύτηκε. Ακόμη και αν χρειαζόμαστε τους μετανάστες – οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τους χρειάζονται –, το λογικό επιχείρημα δεν είναι ισχυρότερο από το αίσθημα άγχους που δημιουργείται σε μερικούς όταν βλέπουν την πόλη ή τη χώρα τους να αλλάζει γρήγορα σε πολιτισμικό επίπεδο. Και εκεί πατούν οι λαϊκιστές».
Καλύψατε, ως δημοσιογράφος, την απόσυρση του Ισραήλ από τη Γάζα το 2005. Περιμένατε ότι θα ακολουθούσαν τρεις πόλεμοι συν ο σημερινός;
«Ανησυχούσα τότε ότι δεν θα διαρκούσε η ειρήνη αλλά όταν πήρε την εξουσία η Χαμάς, το 2007, βεβαιώθηκα. Διότι ο καταστατικός χάρτης της Χαμάς αναφέρει ότι κανένας μη μουσουλμάνος δεν επιτρέπεται να κυβερνήσει τη γη που ο Αλλάχ έδωσε στους μουσουλμάνους, από τον (Ιορδάνη) ποταμό μέχρι τη θάλασσα. Αν το ιδρυτικό καταστατικό μιας επαναστατικής ριζοσπαστικής οργάνωσης δηλώνει σαφώς ότι δεν αποδέχεται ένας μη μουσουλμάνος να κυβερνά αυτή την περιοχή, είναι προφανές ότι δεν θα υπάρξει ειρήνη. Αλλά ο αποκλεισμός της Γάζας και η συνεχιζόμενη ανέγερση εβραϊκών οικισμών στη Δυτική Οχθη δεν βοηθούν. Ομως ακόμη και χωρίς αυτά, ο λόγος ύπαρξης της Χαμάς είναι να βεβαιωθεί ότι δεν θα υπάρχει το Ισραήλ. Συνεπώς μόλις πήρε την εξουσία στη Γάζα, ήταν αναπόφευκτο ότι θα ακολουθούσε συνεχιζόμενη σύγκρουση».
Πού θα οδηγήσει ο σημερινός πόλεμος στη Γάζα;
«Υπάρχουν τρία σενάρια για το πού θα οδηγήσει η παρούσα σύγκρουση. Το λιγότερο πιθανό είναι η λύση του ενός κράτους, στο οποίο όλοι θα ζουν μαζί ειρηνικά και με ασφάλεια. Το δεύτερο σενάριο, πιο πιθανό, είναι ότι με καταλύτη όλη αυτή τη βία, θα πάρει νέα ώθηση η λύση των δύο κρατών. Το πιθανότερο σενάριο είναι να επιστρέψουμε στην προηγούμενη κατάσταση».
Με τη Χαμάς πάντα να κυριαρχεί στη Γάζα;
«Δεν χρειάζεται να ονομάζεται Χαμάς αλλά η ιδεολογία της θα επιβιώσει αυτούσια, ίσως ακόμη και να ενισχυθεί. Μια νέα γενιά μαχητών και βομβιστών αυτοκτονίας δημιουργείται αυτή τη στιγμή. Αρα, εκτός αν πραγματοποιηθεί το δεύτερο σενάριο όπως ελπίζω, το πιθανότερο είναι το τρίτο. Ως τις 6 Οκτωβρίου, οι Ισραηλινοί νόμιζαν ότι χειρίζονταν την κατάσταση αλλά στις 7 Οκτωβρίου γκρεμίστηκε αυτή η πεποίθηση. Η πολυπλοκότητα και τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν για τη δημιουργία δύο κρατών είναι τόσο μεγάλα που το πιθανότερο σενάριο είναι το τρίτο. Δεν είναι δημοφιλές αλλά είναι το πιο ρεαλιστικό».
Αναμένετε να ξεσπάσουν και άλλοι πόλεμοι στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης;
«Ναι. Η γενιά μας βίωσε την ειρήνη που επικράτησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην καμπή του αιώνα, οι Ευρωπαίοι είχαν την πλάνη ότι η Ευρώπη άφησε πίσω της τους πολέμους. Η απάντησή μου σ’ αυτό ήταν πάντα: θα σας δείξω 2.000 χρόνια Ιστορίας για να αντικρούσω το επιχείρημά σας για τις τελευταίες δεκαετίες. Η Ιστορία δεν σταματά. Υπάρχει ο πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά έγιναν πόλεμοι και στη Γεωργία και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Δεν αποκλείεται να δούμε και άλλους πολέμους στην περιφέρεια της Ευρώπης. Το ζήτημα Σερβίας-Κοσόβου δεν έχει τελειώσει, η Βοσνία είναι εύθραυστη, η Λευκορωσία επίσης, το ίδιο και η Μολδαβία. Αν ακολουθήσουμε λάθος πολιτική, οι χώρες της Βαλτικής είναι εύθραυστες, αν στείλουμε λάθος μηνύματα, η Φινλανδία μπορεί να διαταραχθεί. Ακόμη και η Ελλάδα με την Τουρκία, αν κάνετε λάθη στην πολιτική, στα στρατιωτικά μηνύματα και στη ρητορική μπορεί να οδηγηθείτε σε πόλεμο – είναι απίθανο διότι είστε και οι δύο χώρες του ΝΑΤΟ και οι εταίροι σας θα επέμβουν πολύ γρήγορα για να ηρεμήσουν τα πράγματα, αλλά καμιά φορά η λογική πετάγεται από το παράθυρο και το συναίσθημα κυριαρχεί».
Πώς θα επηρεάσει η κούρσα του Διαστήματος τα γήινα ζητήματα;
«Σχεδόν με κάθε τρόπο. Οικονομικά: το Διάστημα συνδέεται με τις οικονομίες μας κυρίως μέσω των δορυφόρων για τις επικοινωνίες. Στρατιωτικά: κανένας σύγχρονος πόλεμος δεν μπορεί να διεξαχθεί χωρίς πρόσβαση σε διαστημικούς πόρους, κυρίως μέσω των δορυφόρων. Επιστημονικά: μέσω ανακαλύψεων που ούτε καν μπορούμε να φανταστούμε – ήδη υπάρχουν ιατρικά επιτεύγματα και πειράματα στο Διάστημα. Γεωπολιτικά: ο ανταγωνισμός στο Διάστημα αντανακλά εκείνον στη Γη – υπάρχει το μπλοκ της Αμερικής και το μπλοκ της Κίνας».
Στο βιβλίο σας «Το μέλλον της γεωγραφίας» αναφέρετε ακόμη και γραφεία κηδειών που θα αναλαμβάνουν να σκορπίζουν την τέφρα στο Διάστημα ή διαφημίσεις που θα προβάλλονται στον νυχτερινό ουρανό.
«Είμαι πεπεισμένος ότι υπάρχει μεγάλη αγορά για τον διασκορπισμό της τέφρας στο Διάστημα. Πρόκειται για μια ασήμαντη λεπτομέρεια αλλά αποτελεί παράδειγμα των δημιουργικών τρόπων χρήσης του Διαστήματος».
