Νίκη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα βγάλουν οι σημερινές κάλπες στην Τουρκία, όμως η επόμενη μέρα θα είναι δύσκολη για τον ίδιο και για τη χώρα, κυρίως λόγω της κατάστασης της οικονομίας. Αύριο, στην επέτειο από την Αλωση της Κωνσταντινούπολης, ο τούρκος πρόεδρος αναμένεται να εγκαινιάσει τον «νέο τουρκικό αιώνα».
Κατά τους οπαδούς του, αυτός θα περιλαμβάνει περισσότερη ανάπτυξη και ισχύ για την Τουρκία ενώ κατά τους επικριτές του θα έχει «λιγότερο Ατατούρκ» και περισσότερη ισλαμοποίηση.
Ο Αντριου Νόβο, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Εθνικής Αμυνας των ΗΠΑ (NDU) και ο Αλπέρ Κοσκούν, τ. πρέσβης, κύριος ερευνητής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος του Carnegie Endowment for International Peace, όπου διευθύνει την πρωτοβουλία «Η Τουρκία και ο Κόσμος», αναλύουν στο ΒΗΜΑ γιατί ο Ερντογάν έχει το προβάδισμα αλλά και πόσο πιθανή είναι μια νίκη Κιλιτσντάρογλου.
Οι τρεις λόγοι της νίκης Ερντογάν
Του Αντριου Νόβο
Καθώς οι προεδρικές εκλογές στην Τουρκία οδεύουν προς τον δεύτερο γύρο ανάμεσα στον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και στον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, οι χαλαροί παρατηρητές θέτουν το εξής ερώτημα που είναι πλέον οικείο σε πολλές δημοκρατίες: γιατί έπεσαν τόσο έξω οι δημοσκοπήσεις; Τις παραμονές των εκλογών της 14ης Μαΐου, οι περισσότερες δημοσκοπήσεις έφερναν ελαφρώς μπροστά τον Κιλιτσντάρογλου. Μερικές τον έφερναν ακόμη και να λαμβάνει το 50% συν μία ψήφο και να εξασφαλίζει την εκλογή του από τον πρώτο γύρο. Τελικά, ο Ερντογάν ήρθε πρώτος με 49,5% ενώ ο Κιλιτσντάρογλου έλαβε ένα απογοητευτικό 44,9%.
Τρεις λόγοι εξηγούν την «έκπληξη» του αποτελέσματος. Πρώτον, ο Ερντογάν παραμένει ένας μετρ της πολιτικής, πρόθυμος να κάνει τα πάντα για να κερδίσει. Καταφεύγει στη βία και στα ψεύδη. Εχει διώξει και φυλακίσει πολιτικούς αντιπάλους. Οπαδοί του επιτέθηκαν στο προεκλογικό πούλμαν του Εκρέμ Ιμάμογλου, δημάρχου της Κωνσταντινούπολης. Το προεκλογικό του επιτελείο δημοσίευσε ένα deep-fake που συνδέει τον Κιλιτσντάρογλου με το κουρδικό ΡΚΚ. Ο ίδιος προωθεί το αφήγημα ότι ο συνασπισμός του υποστηρίζει τις παραδοσιακές αξίες, την οικογένεια και τη μουσουλμανική πίστη ενώ παρουσιάζει τους αντιπάλους του σαν πιόνια των ΛΟΑΤΚΙ. Πέντε ημέρες πριν τις εκλογές, ο Ερντογάν ανακοίνωσε αύξηση 45% στον μισθό των δημοσίων υπαλλήλων. Ανακοίνωσε επιδοτήσεις για να καταπολεμήσει τις τιμές της ενέργειας που εκτοξεύτηκαν και αύξησε τις συντάξεις. Οι κινήσεις αυτές μάλλον βοήθησαν στο να πάρει μια ώθηση της τελευταίας στιγμής στις κάλπες.
Οι τούρκοι φιλελεύθεροι πίστευαν ότι ήταν δυνατή η νίκη του Κιλιτσντάρογλου από τον πρώτο γύρο
Δεύτερον, ελάχιστες δημοσκοπήσεις συνυπολόγισαν την τεράστια υποστήριξη των Τούρκων της Γερμανίας προς τον Ερντογάν.
Τρίτον, πιστεύω ότι υπήρξε μια μη ρεαλιστική αισιοδοξία βασισμένη στη μεροληψία. Οι τούρκοι φιλελεύθεροι ήθελαν απεγνωσμένα να χάσει ο Ερντογάν. Πίστευαν ότι ήταν δυνατή η νίκη του Κιλιτσντάρογλου από τον πρώτο γύρο και ενθάρρυναν και άλλους να το πιστέψουν. Αυτό ήταν το μήνυμα που εμείς, στη Δύση, ήταν πιθανότερο να ακούσουμε μέσω των μορφωμένων Τούρκων που ζουν στη Δύση και μιλούν καλά αγγλικά. Οι δυτικοί παρατηρητές είχαν πολύ λιγότερη πρόσβαση στους αγρότες στην καρδιά της Τουρκίας οι οποίοι, πιθανότατα, ψήφισαν τον Ερντογάν.
Κοιτάζοντας προς τα εμπρός, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Στον δεύτερο γύρο, θα υπάρχουν μόνο δύο υποψήφιοι και ο υπερεθνικιστής Σινάν Ογκάν είναι πιθανότερο να στείλει τους ψηφοφόρους του στον Ερντογάν παρά στον Κιλιτσντάρογλου. Οσο δυσάρεστο σενάριο και αν είναι αυτό, το πιθανότερο αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου είναι ο Ερντογάν στην εξουσία για άλλα πέντε χρόνια επικεφαλής του πιο δεξιού, θρήσκου και εθνικιστικού συνασπισμού του οποίου έχει ποτέ ηγηθεί. Προσδεθείτε.
*Ο κ. Αντριου Νόβο είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Εθνικής Αμυνας των ΗΠΑ (NDU).
Αήττητος και οπισθοδρομικός
Του Αλπέρ Κοσκούν
Στον πρώτο γύρο των τουρκικών εκλογών επαναλήφθηκε αυτό που έχει συμβεί τόσες φορές στο παρελθόν. Ευφορία στο στρατόπεδο του Ερντογάν, απογοήτευση στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης. Με εξαίρεση τις δημοτικές εκλογές του 2019, όταν ο Ερντογάν έχασε τον έλεγχο πέντε μεγάλων πόλεων, έχει κερδίσει όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις της εικοσαετίας.
Πριν τις εκλογές είχε βρεθεί στο επίκεντρο της τέλειας καταιγίδας. Η Τουρκία έχει ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, πολύ υψηλούς δείκτες ανεργίας, υποτιμημένο νόμισμα και άδεια δημόσια ταμεία με έλλειμμα 60 δισ. δολαρίων. Αν σε αυτά προσθέσουμε τις συνέπειες των σεισμών και την κρατική ανεπάρκεια αντιμετώπισής τους, η κυβέρνηση δεν θα έπρεπε να βγει κερδισμένη. Ωστόσο, ο Ερντογάν ανέτρεψε αυτές τις προβλέψεις. Το έκανε χρησιμοποιώντας όλη τη δύναμη του κράτους. Ελέγχοντας την πληροφόρηση, ανέπτυξε το αφήγημα της ασφάλειας και της ταυτότητας. Και αυτό λειτούργησε.
Η αναμέτρηση θα είναι οριακή, χωρίς περιθώρια εφησυχασμού. Η αντιπολίτευση έμαθε το μάθημά της
Ο Ερντογάν αναδείχθηκε νικητής του πρώτου γύρου κερδίζοντας ταυτόχρονα άνετη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση με 323 από τις 600 έδρες μέσω της ανίερης συμμαχίας του με τους εθνικιστές και κάποιες ακραίες περιθωριακές δυνάμεις. Εχει σαφώς πλεονέκτημα έναντι του αντιπάλου του στον δεύτερο γύρο.
Παρ’ όλα αυτά έχει επίσης πρόβλημα καθώς η δημοτικότητά του όπως και αυτή του κόμματός του μειώνονται. Η απήχησή τους στις νεότερες γενιές είναι εξαιρετικά χαμηλή. Η αντιπολίτευση στο διάστημα μεταξύ των δύο γύρων όξυνε τη ρητορική της σε δύο θέματα που πιθανώς απομάκρυναν ψηφοφόρους, το Προσφυγικό και το Κουρδικό. Με τον τρόπο αυτόν ο Κιλιτσντάρογλου επιχειρεί να ενισχύσει το προφίλ του ως ισχυρού ηγέτη που δεν θα φοβηθεί να πάρει σκληρές αποφάσεις. Ακόμη πιο σημαντικό, επιχειρεί να αναδείξει το υπαρξιακό δίλημμα για την Τουρκία: ως μια επιλογή ανάμεσα στο όραμα του Ερντογάν, που όπως επιχειρηματολογεί βλάπτει την Τουρκία, και το δικό του που μπορεί να βγάλει τη χώρα από τα αδιέξοδά της.
Με άλλα λόγια ο δεύτερος γύρος προσλαμβάνει χαρακτήρα δημοψηφίσματος με αντικείμενο το κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ του τουρκικού λαού και του κράτους του. Σαφώς ο Ερντογάν πηγαίνει ενισχυμένος στον δεύτερο γύρο. Αλλά η αναμέτρηση θα είναι οριακή, χωρίς περιθώρια εφησυχασμού. Η αντιπολίτευση έμαθε το μάθημά της. Η συμμετοχή στον πρώτο γύρο ήταν μεγάλη αλλά πολύ πιθανόν λιγότεροι ψηφοφόροι της να προσήλθαν στις κάλπες, κάτι που εξηγεί ίσως την εσφαλμένη εκτίμηση των δημοσκοπήσεων.
Αν ο Κιλιτσντάρογλου καταφέρει να τους κινητοποιήσει και να πείσει εκείνους που αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τον Ερντογάν, αν μπορέσει να εξασφαλίσει παρατηρητές σε όλη την επικράτεια, είναι πιθανό να κερδίσει. Μπορεί να φαίνεται μικρή αλλά παραμένει δυνητικά μια πιθανότητα, ειδικά αν αναλογισθούμε ότι περισσότερη από τη μισή Τουρκία αναζητεί εναλλακτική στον Ερντογάν.
*Ο κ. Αλπέρ Κοσκούν είναι τ. πρέσβης, κύριος ερευνητής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος του Carnegie Endowment for International Peace, όπου διευθύνει την πρωτοβουλία «Η Τουρκία και ο Κόσμος». Η έρευνά του επικεντρώνεται στην τουρκική εξωτερική πολιτική, ειδικότερα σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
