«La situazione è grave ma non è seria» – «Η κατάσταση είναι κρίσιμη αλλά δεν είναι σοβαρή». Aυτό συνήθιζε να λέει, μεταξύ άλλων, και για την Ιταλία, ο Ενιο Φλαϊάνο, συγγραφέας και σεναριογράφος του Φεντερίκο Φελίνι, διάσημος για τους αφορισμούς του. Από την περασμένη Κυριακή, όταν άνοιξαν οι κάλπες μετά τις πρόωρες εκλογές στην Ιταλία και ανεδείχθη νικητής το ακροδεξιό κόμμα Αδελφοί της Ιταλίας (FdI) της Τζόρτζια Μελόνι η φράση του Φλαϊάνο γίνεται ξανά επίκαιρη, ιδίως αν διαβαστεί ως ερώτηση η οποία περιμένει απάντηση. Είναι κρίσιμη αλλά όχι σοβαρή η κατάσταση στην Ιταλία;
Από την επομένη των εκλογών ο διεθνής Τύπος σήμανε συναγερμό για την επιστροφή του φαντάσματος της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, δεδομένου του παρελθόντος του FdI, το οποίο προήλθε από τη μετεξέλιξη του φασιστικού κόμματος MSI (Ιταλικό Κοινωνικό Κίνημα) που ιδρύθηκε το 1946. Τα πρωτοσέλιδα φιλοξένησαν φωτογραφίες της Μελόνι την οποία παρουσίαζαν ως τέρας ικανό να διαλύσει την Ευρώπη σε μία από τις πιο κρίσιμες στιγμές στην ιστορία της, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να συνεχίζεται, τη Ρωσία να εκτοξεύει απειλές και το κόστος της ενέργειας να σημειώνει ρεκόρ συμπαρασύροντας και το κόστος ζωής.
Στρατηγική ακραίου συντηρητισμού
Εχει όμως η ΕΕ σοβαρούς λόγους να φοβάται την πολιτική αλλαγή στην Ιταλία, να ανησυχεί για ενδεχόμενη επιστροφή του φασισμού, δεδομένης της σκληρής ρητορικής της Μελόνι; Μιλώντας στο «Βήμα», η Νάντια Ουρμπινάτι, καθηγήτρια Πολιτικής Θεωρίας στην έδρα Κυριάκου Τσακόπουλου, στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του αμερικανικού πανεπιστημίου Columbia, υποστηρίζει ότι «η ΕΕ θα πρέπει να τελεί σε εγρήγορση. Η Μελόνι δεν ακολουθεί στρατηγική του φασισμού με την παραδοσιακή έννοια (την ιστορική) αλλά στρατηγική ακραίου συντηρητισμού: τάσσεται κατά των ελευθεριών και του σεβασμού των μειονοτήτων σε «ζητήματα ηθικής» (ζητήματα φύλου και σεξουαλικής ελευθερίας) και υπέρ της παραδοσιακής οικογένειας ετεροφυλόφιλων. Εχει επίσης σχέδιο για αναθεώρηση του συντάγματος και την άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό: το σχέδιο αυτό βρίσκει υποστηρικτές πέραν της Δεξιάς σε όλο το πολιτικό φάσμα της Ιταλίας».
Οι αντιφάσεις και ο εθνικισμός
Επισημαίνουμε στην κυρία Ουρμπινάτι ότι η Μελόνι είναι συχνά αντιφατική όταν, για παράδειγμα, υπερασπίζεται την παραδοσιακή οικογένεια ενώ η ίδια έχει αποκτήσει παιδί χωρίς να έχει παντρευτεί. Προεκλογικά η Μελόνι χρησιμοποίησε το σύνθημα «είμαι η Τζόρτζια, είμαι γυναίκα, Ιταλίδα, μητέρα και χριστιανή» και άφηνε να εννοηθεί ότι μεγάλωνε μόνη της το παιδί της. Την επομένη των εκλογών, στον ιταλικό και τον διεθνή Τύπο δημοσιεύτηκαν φωτογραφίες του συντρόφου της, Αντρέα Tζανμπρούνο, ο οποίος είναι δημοσιογράφος, αριστερός, υπερασπίζεται της χρήση κάνναβης και στοργικός πατέρας της επτάχρονης κόρης τους. «Η νέα ιταλική Δεξιά, καθώς δεν μπορεί να κάνει τίποτε στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής ούτε στα ζητήματα οικονομικής πολιτικής, εκφράζει τις απόψεις της μέσω των κοινωνικών ζητημάτων: από τη μια πλευρά δηλώνει αντίθετη με τα επιδόματα ανεργίας και ζητεί τη μείωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων και από την άλλη διεκδικεί τη στήριξη των γυναικών και της μητρότητας αλλά με επιχειρήματα εθνικιστικά (για να περιοριστεί μακροπρόθεσμα η εισδοχή ξένου εργατικού δυναμικού στην Ιταλία) και εθνικο-φυλετικά (ισλαμοφοβία, προστασία της ιταλικής «ιδιαιτερότητας»)» τονίζει η κυρία Ουρμπινάτι.
Οι δύο μεγάλες προκλήσεις
Οι μείζονες προκλήσεις για τη Μελόνι θα είναι οικονομικής και γεωστρατηγικής φύσεως. «Παρά την τραγωδία της πανδημίας και τον πόλεμο της Ουκρανίας», σχολίασε στη «Repubblica» o Φραντσέσκο Γκουερέρα, «η κυβέρνηση Ντράγκι κατόρθωσε να τονώσει την ανάπτυξη της Ιταλίας. Ωστόσο, σύμφωνα με τις αναθεωρημένες προβλέψεις της κυβέρνησης, η αύξηση του ιταλικού ΑΕΠ το 2023 εκτιμάται ότι θα είναι 0,6%, ποσοστό που ισοδυναμεί με κατάρρευση σε σχέση με το 2,4% που ήταν πριν από έξι μήνες».
Η γεωστρατηγική πρόκληση για την εν αναμονή πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό της Ιταλίας αφορά τη συνεργασία της με τον σκληροπυρηνικό, σε θέματα ασφάλειας και μετανάστευσης, Σαλβίνι, ο οποίος της ζήτησε ήδη να αναλάβει το υπουργείο Εσωτερικών, απειλώντας να άρει τη στήριξή του στη νέα κυβέρνηση. Η Μελόνι τού το αρνήθηκε: ο Σαλβίνι είναι αντιμέτωπος με την ιταλική Δικαιοσύνη διότι κατά την προηγούμενη θητεία του στο υπουργείο Εσωτερικών δεν επέτρεψε την αποβίβαση μεταναστών σε λιμάνι της Ιταλίας τον Αύγουστο του 2019.
Η στάση του προς τη Ρωσία
Επιπλέον, στην παρούσα συγκυρία η δηλωμένη φιλορωσική στάση του Σαλβίνι μόνον προβλήματα αναμένεται να προκαλέσει μετά και τις αποκαλύψεις των ΗΠΑ, στα μέσα Σεπτεμβρίου, ότι ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν χρηματοδοτούσε επί μια οκταετία φιλορωσικά κόμματα στην Ευρώπη. «Τον Σαλβίνι δεν τον συμφέρει μια σύγκρουση με τη Μελόνι. Μετά το κακό εκλογικό αποτέλεσμα της Λέγκας, κινδυνεύει να χάσει την ηγεσία του κόμματός του» τόνισε στο «Βήμα» η κυρία Ουρμπινάτι. Πράγματι, εντός της ξενοφοβικής Λέγκας πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν αλλαγή ηγεσίας στο κόμμα.
