Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία προδιαγράφεται ήδη ως καθοριστικό γεγονός του 2023. Στην εκπνοή του 2022 οι Ουκρανοί διατηρούν το προβάδισμα στην πολεμική σύγκρουση – το οποίο ουδείς φανταζόταν προ ενός έτους -, παρά τα πλήγματα των Ρώσων κατά αμάχων και ενεργειακών υποδομών.
Ο βαρύς χειμώνας περιπλέκει την κατάσταση, χωρίς όμως να κάμπτει τη μαχητικότητα και το ηθικό των Ουκρανών. Οι πιθανότητες ειρήνευσης μοιάζουν μακρινές παρά το, μέχρι σήμερα, αρραγές μέτωπο της Δύσης ως προς τη στήριξη του Κιέβου. Ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε ότι προτίθεται να συμμετάσχει σε ειρηνευτικές συνομιλίες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ μόνο υπό τον όρο να αναγνωριστεί ότι η Ρωσία έχει διαπράξει εγκλήματα πολέμου – πρόταση που απέρριψε η Μόσχα.
Πιεσμένος, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν στερεί από τη Δύση φυσικό αέριο και πετρέλαιο, ενώ δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Παρά το υψηλό κόστος του πολέμου, η ρωσική ηγεσία αδιαφορεί όχι μόνο για την Ουκρανία και τη Ρωσία, αλλά και για τις επιπτώσεις της εισβολής στον πλανήτη, την εκτόξευση των τιμών σε βασικά είδη, την αύξηση του κόστους ενέργειας, σοβαρές επιπτώσεις από τις οποίες δεν εξαιρείται ούτε ο ανεπτυγμένος ούτε ο αναπτυσσόμενος κόσμος.
Ωστόσο, η Ουκρανία δεν αποτελεί τη μοναδική εστία ανάφλεξης στον πλανήτη για το 2023. Στην Ευρώπη, οξύνεται η ένταση μεταξύ Κοσοβάρων και Σέρβων στο Κόσοβο, με φόντο και την υποβολή αιτήματος από την Πρίστινα για τη χορήγηση καθεστώτος προς ένταξη στην ΕΕ χώρας στα μέσα Δεκεμβρίου. Στη Μέση Ανατολή, το 2023 ανατέλλει με πιθανότητες νέας έκρηξης βίας, μετά και τη συγκρότηση της πιο δεξιάς κυβέρνησης (με ακροδεξιά στοιχεία) στην ιστορία του Ισραήλ, που προέκυψε από τις εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου.
Η σύγκρουση μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν, η οποία αποτελεί μεγάλο αγκάθι στις σινο-αμερικανικές σχέσεις, παραμένει πάντα πιθανή εστία ανάφλεξης, μετά και την ένταση που πυροδότησε η επίσκεψη της προέδρου της αμερικανικής Βουλής Νάνσι Πελόζι στην Ταϊπέι τον Αύγουστο. Επιπροσθέτως μια σειρά περιφερειακών αλλά όχι ασήμαντων διενέξεων στην Ασία (Ναγκόρνο Καραμπάχ, Αφγανιστάν) και την Αφρική (Αιθιοπία) διαμορφώνουν το γεωπολιτικό τοπίο του 2023.
ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Φόβοι για εξάπλωση της σύρραξης σε Λευκορωσία και Μολδαβία
Ουδείς μπορεί να προβλέψει την έκβαση και τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία. Οι αναλυτές επιδίδονται στη διατύπωση σεναρίων και προβληματισμών για ενδεχόμενη εξάπλωση της σύρραξης στη Λευκορωσία και τη Μολδαβία. Ο αναλυτής του BBC Μάικλ Κλαρκ ανέφερε ότι ιστορικά όλοι οι ηγέτες που επιχείρησαν να εισβάλουν σε χώρα η οποία εκτείνεται στις στέπες της Ευρασίας βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον χειμώνα. Ο Ναπολέων, ο Χίτλερ και ο Στάλιν επιχείρησαν να προελάσουν χειμώνα στη στέπα, και τώρα ο Πούτιν αναγκάζεται να κάνει οικονομία δυνάμεων για να προχωρήσει σε αντεπίθεση την άνοιξη του 2023.
Για την Μπάρμπαρα Τζανκέτα, αναλύτρια στο King’s College, το κλειδί για τη λήξη του πολέμου βρίσκεται στην κατάσταση στο εσωτερικό της Ρωσίας και στις ελίτ. Προηγούμενοι πόλεμοι τους οποίους οι πολιτικές ηγεσίες επίσης δεν είχαν υπολογίσει σωστά, όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ για τις ΗΠΑ και ο πόλεμος του Αφγανιστάν για την ΕΣΣΔ, τερματίστηκαν μόνον όταν άλλαξαν οι συνθήκες στο εσωτερικό των επιτιθέμενων χωρών, με αποτέλεσμα η έξοδος από τον πόλεμο να αποτελεί τη μόνη εφικτή λύση.
Η επίσκεψη του Πούτιν στις 19 Δεκεμβρίου στο Μινσκ ενέτεινε την ανησυχία για εξάπλωση του πολέμου στη Λευκορωσία. Σύμφωνα με το Foreign Policy, εικόνες από δορυφόρους δείχνουν πρόσφατα διανοιγμένους δασικούς δρόμους στα σύνορα Λευκορωσίας – Ουκρανίας καθώς και μεταφορά στρατιωτικού υλικού. Αμερικανοί αξιωματούχοι ωστόσο ανέφεραν στη «Washington Post» ότι δεν θεωρούν πιθανή περαιτέρω ανάμειξη της Λευκορωσίας. Ο λευκορώσος πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο δεν θα προχωρήσει στην ανάπτυξη στρατευμάτων στην Ουκρανία διότι γνωρίζει ότι οφείλει την παραμονή του στην εξουσία στις δυνάμεις του στρατού. Αν αυτές μεταβούν στην Ουκρανία, είτε θα σκοτωθούν είτε θα τραυματιστούν, και αυτό θα είναι καταστροφικό για τον ίδιο.
Στις 19 Δεκεμβρίου επίσης ο αρχηγός των υπηρεσιών ασφαλείας της Μολδαβίας, Αλεξάντρου Μουστιάτε, δήλωσε ότι το 2023 η Ρωσία ενδέχεται να εισβάλει στη Μολδαβία, ωστόσο αυτό θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Η Ρωσία ίσως επιδιώξει να διανοίξει διάδρομο στη Μολδαβία, η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη αποθήκη ρωσικών πυρομαχικών στην Ευρώπη, μέσω της περιοχής της Υπερδνειστερίας, που είναι μολδαβικό έδαφος. Σε αυτή την περίπτωση, δεν αποκλείεται στρατιωτική σύγκρουση Μολδαβίας – Ρωσίας.
ΚΟΣΟΒΟ – ΣΕΡΒΙΑ
Η «παγωμένη» διένεξη θερμαίνεται επικίνδυνα
Το 2023 η Σερβία και το Κόσοβο ίσως εξελιχθούν εκ νέου σε εστία έντασης στα Δυτικά Βαλκάνια. Με την αδυναμία της ΕΕ και της Ουάσιγκτον να βρουν λύση στην αντιπαράθεση, η «παγωμένη» διένεξη του Κοσόβου ενδέχεται να «ξεπαγώσει», με συνέπειες για τη σταθερότητα της περιοχής. Στα τέλη του 2022, με αφορμή τη σύλληψη ενός σέρβου αστυνομικού από τις αρχές του Κοσόβου, οι Σέρβοι έστησαν οδοφράγματα, ο σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι ο σερβικός στρατός βρίσκεται σε ύψιστη ετοιμότητα ενώ η Πρίστινα θεωρεί ότι το Βελιγράδι ετοιμάζει επίθεση.
Εν μέσω μπαράζ εθνικιστικής ρητορικής και από τις δύο πλευρές, η ΕΕ αδυνατεί να συμβάλει στην εκτόνωση της κρίσης, η οποία σιγοβράζει την τελευταία διετία, με αφορμή τη διένεξη μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας για τις πινακίδες των αυτοκινήτων των 50.000 Σέρβων που ζουν στο Βόρειο Κόσοβο αλλά δεν αναγνωρίζουν την εξουσία της Πρίστινας. Οι αρχές του Κοσόβου θέλησαν να επιβάλουν στα μέλη της σερβικής μειονότητας την αλλαγή των παλαιών πινακίδων κυκλοφορίας που είχαν εκδοθεί πριν από το 1999 όταν η επαρχία ήταν ακόμη μέρος της Σερβίας.
Για την Πρίστινα ο συμβολισμός των πινακίδων καταδεικνύει την κυριαρχία της επί του σερβικού στοιχείου ενώ για τους Σέρβους αποτελεί απόδειξη της ταυτότητάς τους. Στην πραγματικότητα, στο επίκεντρο της διένεξης βρίσκεται η αίτηση του Κοσόβου για υποψηφιότητα προς ένταξη στην ΕΕ, την οποία υπέβαλε στις 15 Δεκεμβρίου, χωρίς όμως να έχει υπάρξει συμφωνία ως προς το καθεστώς των Σέρβων στο Βόρειο Κόσοβο. Η Πρίστινα γνωρίζει ωστόσο ότι η ένταξη του Κοσόβου στην ΕΕ προϋποθέτει την εξομάλυνση των σχέσεών της με το Βελιγράδι.
ΤΟΥΡΚΙΑ – ΣΥΡΙΑ
Στόχος οι Κούρδοι
«Γαμψό ξίφος» ονόμασε η Τουρκία την επίθεση που εξαπέλυσε κατά Κούρδων στη Συρία τον Νοέμβριο. Παρά τις προειδοποιήσεις της Ουάσιγκτον προς την Αγκυρα για αυτοσυγκράτηση, το 2023 αρχίζει με την ένταση στην περιοχή να παραμένει. Η Τουρκία χαρακτηρίζει ως τρομοκράτες τους Κούρδους της Συρίας που συνέβαλαν στην ήττα των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία. Πυροδοτώντας την ένταση, η Αγκυρα επιδιώκει να αποσπάσει την προσοχή, εν μέσω προεκλογικής περιόδου, από τη δεινή οικονομική κατάσταση της Τουρκίας.
ΙΣΡΑΗΛ – ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ
Σε «σημείο βρασμού» μετά την επιστροφή Νετανιάχου
Ανάμεσα στις συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία ήταν και η μείωση του διεθνούς ενδιαφέροντος για μία από τις πιο παλαιές και σοβαρές συγκρούσεις, αυτή μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. Μετά τις εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, το Ισραήλ, υπό τον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου, απέκτησε την πιο δεξιά κυβέρνηση στην ιστορία του, κυβέρνηση συνασπισμού στην οποία μετέχουν ακροδεξιά, σιωνιστικά και ακραία θρησκευτικά κόμματα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την έκρηξη της βίας το 2022, δεν προοιωνίζεται θετικές εξελίξεις.
Ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για τη Μέση Ανατολή, Τορ Βένεσλαντ, προειδοποιεί ότι η ισραηλο-παλαιστινιακή σύγκρουση «έχει φτάσει σε σημείο βρασμού» και επισημαίνει ότι ο αριθμός των νεκρών φέτος (περισσότεροι από 150 Παλαιστίνιοι και περισσότεροι από 20 Ισραηλινοί) είναι ο υψηλότερος εδώ και χρόνια. Σύμφωνα με τη Νουρ Αραφέ, αναλύτρια στο think tank Carnegie Middle East Center, βραχυπρόθεσμα η στροφή της ισραηλινής κοινωνίας προς τη Δεξιά και την Ακροδεξιά μπορεί να σημάνει κλιμάκωση των συγκρούσεων, περισσότερη αιματοχυσία, ακόμη και τερματισμό των ειρηνευτικών συμφωνιών του Οσλο του 1993.
Στην αιματηρή βία του 2022 προστίθεται η ολοένα μειούμενη ισχύς της Παλαιστινιακής Αρχής του Μαχμούντ Αμπάς, η οποία κατηγορείται για διαφθορά. Η Αραφέ αναπτύσσει και το σενάριο κατάρρευσης της Παλαιστινιακής Αρχής και την εγκαθίδρυση, στη Δυτική Οχθη, στρατιωτικής κυβέρνησης από το Ισραήλ, γεγονός που θα σήμαινε για τους Παλαιστινίους επιστροφή στις προ των συμφωνιών του Οσλο συνθήκες. Το σενάριο αυτό δύσκολα θα επαληθευτεί επειδή θα κόστιζε πολύ, από οικονομικής πλευράς, στο Ισραήλ και επειδή οι γεωπολιτικές συνθήκες έχουν αλλάξει μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οπως η ρωσική εισβολή προκάλεσε διεθνή κατακραυγή, ανάλογη αντίδραση θα προκαλούσε ενδεχόμενη ακραία στάση του Ισραήλ, κάτι που δεν επιθυμεί η σημερινή ηγεσία.
ΚΙΝΑ – ΤΑΪΒΑΝ
Το Πεκίνο απειλεί με εισβολή
Το 2023, αν ο νέος πρόεδρος της αμερικανικής Βουλής, πιθανότατα ο Ρεπουμπλικανός Κέβιν Μακάρθι, ακολουθήσει το παράδειγμα της προκατόχου του Νάνσι Πελόζι και επισκεφθεί και εκείνος την Ταϊπέι, τα πνεύματα θα οξυνθούν περαιτέρω. Μετά τις ενδιάμεσες εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, όπου οι Ρεπουμπλικανοί ανέκτησαν τον έλεγχο της Βουλής, το αντικινεζικό αίσθημα στην Αμερική εντείνεται. Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι η Κίνα ενδέχεται να εισβάλει στην Ταϊβάν ως το 2023, ενώ άλλοι θεωρούν ότι το Πεκίνο θα περιμένει ως το 2024, έτος εκλογών στην Ταϊβάν.
