Η απόφαση της τουρκικής εθνοσυνέλευσης για την παράταση κατά δύο χρόνια της στρατιωτικής παρουσίας της Αγκυρας στη Σομαλία και τη διεύρυνση της αποστολής ερευνών για υδρογονάνθρακες, υπό την προστασία τουρκικής αρμάδας, αποτελεί το επιστέγασμα της πολιτικής του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για συστηματική διείσδυση στο Κέρας της Αφρικής και σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο.
Μια διείσδυση – Σχέδιο Δράσης για την Αφρική – που αρχικά σχεδιάστηκε στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών το 1998, τότε που το «βαθύ κράτος» έστελνε τον Ερντογάν στη φυλακή, και επικαιροποιήθηκε το 2003 μετά την άνοδό του στην εξουσία.
Οικονομικές και αμυντικές συμφωνίες
Το 2008 η Τουρκία είχε 10 πρεσβείες σε αφρικανικές χώρες. Σήμερα διαθέτει πρεσβείες και προξενεία σε 44 από τις 54 χώρες της Αφρικής, ενώ με 30 από αυτές έχει συνάψει οικονομικές και στρατιωτικές συμφωνίες διεισδύοντας σε όλους τους τομείς, από την άμυνα και την εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών μέχρι τις ανθρωπιστικές δράσεις, τη θρησκεία και τον πολιτισμό.
Η Τουρκία διεκδικεί μερίδιο από μεγάλους παίκτες στην περιοχή (Κίνα, ΗΠΑ, Ρωσία) εκμεταλλευόμενη τη μείωση της επιρροής πρώην αποικιακών δυνάμεων (Γαλλία), άλλοτε σε συνεργασία και άλλοτε ανταγωνιζόμενη με οικονομικές περιφερειακές δυνάμεις όπως το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Εν τω μεταξύ, οι τουρκικές αερογραμμές εκτελούν πτήσεις σε περισσότερους από 60 προορισμούς στην Αφρική.
Το τουρκο-σομαλικό μνημόνιο, που υπεγράφη στις 18 Ιουλίου στην Κωνσταντινούπολη, το τρίτο από την αρχή του έτους, παραχωρεί στην Τουρκία αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε τρία θαλάσσια οικόπεδα, 5.000 τετρ. χιλιομέτρων έκαστο, τα δύο από αυτά 50 χλμ. ανοικτά των σομαλικών ακτών και το τρίτο σε απόσταση 100 χλμ. από τις ακτές, «εντός των ορίων θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Σομαλίας». Για τον σκοπό αυτόν θα καταπλεύσει στην περιοχή το ερευνητικό σκάφος «Oruc Reis» με πέντε πλοία συνοδείας στα τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου.
Οι διαφωνίες της αντιπολίτευσης
Το προεδρικό διάταγμα του Ερντογάν για τη Σομαλία καταψήφισαν το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης καθώς και το φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας και Ισότητας των Λαών (DEM), σε μια έντονη συζήτηση στη Βουλή, το περασμένο Σάββατο, που εξελίχθηκε σε αμφισβήτηση του δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας, με τον βουλευτή του CHP Ναμίκ Ταν (πρώην πρεσβευτή στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ) να το χαρακτηρίζει «παραμύθι».
Ο Ερντογάν κατήγγειλε την αξιωματική αντιπολίτευση για «ανευθυνότητα, άγνοια και ασυνέπεια», καθώς και για κοντόφθαλμη προσέγγιση σε όλα τα θέματα «από τις γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο μέχρι την ισορροπημένη στάση στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας».
Το CHP θεωρεί ότι η επιχείρηση δεν έχει σχεδιαστεί σωστά, βάζει τη χώρα σε περιπέτειες και εκθέτει σε κινδύνους το τουρκικό πολεμικό ναυτικό που εκτελεί ταυτόχρονα αποστολές σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και Μαύρη Θάλασσα. Την αντίθεσή της στα τουρκικά σχέδια εξέφρασε η ηγεσία της Σομαλιλάνδης, μιας περιοχής που αποσχίστηκε από τη Σομαλία το 1991 στα όρια του πρώην βρετανικού ομώνυμου προτεκτοράτου και έχει περίπου 6 εκατομμύρια κατοίκους, όμως δεν αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα
. Στη διαμάχη εμπλέκεται η γειτονική Αιθιοπία, που αναζητεί διέξοδο στην Ερυθρά Θάλασσα μέσω συμμαχίας με τη Σομαλιλάνδη, όμως απειλείται με πόλεμο από τη Σομαλία. Η τουρκική διπλωματία μεσολαβεί μεταξύ Σομαλίας και Αιθιοπίας, φιλοξένησε έναν πρώτο γύρο διαπραγματεύσεων στην Αγκυρα στις αρχές Ιουλίου και σχεδιάζει ακόμα έναν γύρο τον Σεπτέμβριο.
Το μεγάλο άλμα στη Σομαλία έκανε ο Ερντογάν το 2011, όταν επισκέφθηκε ως πρωθυπουργός το Μογκαντίσου και προσέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη χώρα που μετά τον αιματηρό εμφύλιο δοκιμαζόταν από την ξηρασία. Ακολούθησαν ακόμα δυο επισκέψεις του Ερντογάν, ενώ το 2017 δημιουργήθηκε στο Μογκαντίσου η πρώτη βάση της Τουρκίας στην Αφρική.
Από τη βάση του Μογκαντίσου πέρασαν χιλιάδες σομαλοί στρατιώτες, πολλοί από αυτούς μετεκπαιδεύθηκαν στην Τουρκία, ενώ η Αγκυρα εξόπλισε με drones τις κυβερνητικές δυνάμεις που μάχονται μαζί με τους Αμερικανούς την ισλαμική οργάνωση Αλ Σαμπάαμπ, παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας διατηρούν βάσεις στη Σομαλία και οι ΗΠΑ.
Από το Τζιμπουτί στο Σουδάν και στη Λιβύη
Η Τουρκία έβαλε επίσης πόδι στο γειτονικό Τζιμπουτί, που διαφεντεύει την είσοδο στην Ερυθρά Θάλασσα από την αφρικανική ακτή, υπογράφοντας εφέτος νέα συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας. Βορειότερα, στις σουδανικές ακτές, η Αγκυρα έχει εξασφαλίσει από το 2018 τον έλεγχο του λιμανιού Σουακίν για 99 χρόνια, συνάπτοντας συμφωνία παραχώρησης με το Σουδάν. Το Σουακίν ήταν επί τρεις αιώνες κομμάτι της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Τα drones Bayraktar, οι τούρκοι «σύμβουλοι», οι μισθοφόροι ισλαμιστές από τη Συρία και εν τέλει ο τουρκικός στρατός έσωσαν την προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης από τις δυνάμεις του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ το 2019, στον εμφύλιο που ακολούθησε την ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι.
Τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες έχασαν δισεκατομμύρια δολάρια σε έργα που είχαν αναλάβει από τον Καντάφι, όμως η Αγκυρα μετέτρεψε τις απώλειες σε ευκαιρία παρεμβαίνοντας στρατιωτικά στην πρώην επικράτεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, εξασφαλίζοντας νέα προνομιακά συμβόλαια και το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο με το οποίο επιχειρεί να δημιουργήσει τετελεσμένα στη Μεσόγειο σε βάρος της Ελλάδας. Σε χιλιάδες υπολογίζονται οι τούρκοι στρατιωτικοί που βρίσκονται στην Τρίπολη και άλλες περιοχές της Λιβύης.
Προσεγγίζουν και τον Νίγηρα
Λίγες ημέρες πριν ανάψει το πράσινο φως από το τουρκικό κοινοβούλιο για την αποστολή της αρμάδας στη Σομαλία, υψηλόβαθμη τουρκική αντιπροσωπεία ταξίδεψε στον Νίγηρα, τη χώρα της Δυτικής Αφρικής από όπου η χούντα εκδίωξε εφέτος τις γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις και τις γαλλικές εταιρείες εξόρυξης ουρανίου.
«Οπως και στη Σομαλία, συζητήσαμε τρόπους για τη βελτίωση της αμυντικής ικανότητας της χώρας και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η οποία αποτελεί τη βασική πηγή αστάθειας στην περιοχή του Σαχέλ» δήλωσε ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, πρώην αρχηγός της μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ.
Ενδιαφέρον για τα ορυχεία ουρανίου έχουν εκφράσει η Ρωσία και η Τουρκία, που συνεργάζονται ήδη στην κατασκευή του πρώτου τουρκικού πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου, ενώ συζητούν για ακόμα δυο πυρηνικά εργοστάσια, το ένα στη Σινώπη και το άλλο στην Ανατολική Θράκη.
