Ποιος θα είναι ο Ερντογάν της επόμενης μέρας και τι θα φέρει στις σχέσεις Άγκυρας – Αθήνας; Η ηρεμία πρέπει να θεωρείται δεδομένη τουλάχιστον μέχρι και μετά την ολοκλήρωση των εκλογών της 25ης Ιουνίου και τον σχηματισμό κυβέρνησης στην Ελλάδα. Ωστόσο, μετά θα πρέπει να υπάρξουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, αφού η ακινησία μπορεί να οδηγήσει εύκολα σε διολίσθηση και σε ένταση, κυρίως ρητορική.
Πλέον μπορούμε και επισήμως να μιλάμε για την «εποχή Ερντογάν». Το αποτέλεσμα των εκλογών της 28ης Μαΐου επισφράγισε και επισήμως τη νίκη του, που επί της ουσίας είχε εξασφαλίσει από τον πρώτο γύρο της 14ης Μαΐου. Κόντρα σε όλες τις (δυτικές) προβλέψεις και επιθυμίες. Μια νίκη που πέτυχε μόνος του εναντίον όλων. Με την αντιπολίτευση να αποτυγχάνει να πείσει ότι έχει πρόταση και πρόγραμμα διακυβέρνησης και πέρα από τη συγκρότηση ενός αντι-ερντογανικού μετώπου.
Ο Ερντογάν εμφανίστηκε ανίκητος παρά την οικονομική κρίση, παρά την καταπάτηση δικαιωμάτων, ενώ δεν μπόρεσε να τον ταρακουνήσει ούτε καν ένας σεισμός με χιλιάδες νεκρούς. Σημαντική αύξηση κατέγραψε επίσης η εθνικιστική ψήφος. Και αφού οι εκλογές τελείωσαν, το ερώτημα είναι πώς θα λειτουργήσει ο τούρκος πρόεδρος με βάση τα νέα δεδομένα της κάλπης που δημιούργησε τις συνθήκες ώστε η Δύση να μιλά για «φαινόμενο Ερντογάν».
Τα δυο σενάρια
Η μια άποψη θέλει τον Ερντογάν της επόμενης μέρας πιο διαλλακτικό και θετικό στην προοπτική της έναρξης ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου, στη λογική αν όχι της επίλυσης, έστω της διαχείρισης των ζητημάτων που προκαλούν ένταση στις σχέσεις Αθήνας – Αγκυρας. Μια εκτίμηση που συνδέεται με τα οικονομικά προβλήματα που περιμένουν τον Ερντογάν την επόμενη της νίκης του και της ανάγκης που θεωρείται ότι θα έχει να απευθυνθεί στη Δύση.
Η άλλη άποψη είναι πως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μπαίνουν σε μια άγνωστη ζώνη με όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά. Τόσο της ηρεμίας όσο και της επιστροφής σε ρητορική έντασης. Διπλωμάτες τόσο στην Αθήνα όσο και στην Αγκυρα αναγνωρίζουν ότι η απουσία υπερπτήσεων και παραβιάσεων και η απουσία απειλών και πολεμικής ρητορικής, από τους φονικούς σεισμούς στην Τουρκία και μετά, καθώς και το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη έχουν ανοίξει ένα σημαντικό παράθυρο ευκαιρίας για διάλογο. Εχουν δημιουργήσει, όπως υπογραμμίζουν, έναν «διπλωματικό χώρο» που πρέπει άμεσα να γεμίσει, προκειμένου να μην εξαφανιστεί σε έναν νέο γύρο έντασης που θα αρχίσει με οποιαδήποτε αφορμή. Το άτυπο μορατόριουμ ηρεμίας στο Αιγαίο, στο οποίο συμφώνησαν στη συνάντησή τους ως υπουργοί Αμυνας ο Νίκος Παναγιωτόπουλος και ο Χουλουσί Ακάρ στα συντρίμμια των σεισμών στην Τουρκία χαρακτηρίζεται ως μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί.
Η κίνηση Μητσοτάκη για τραπέζι διαλόγου
Η Αθήνα από την πλευρά της θέλει – σύμφωνα με διπλωματικές πηγές – να είναι αυτή που θα έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και θα τείνει πρώτη τη χείρα του διαλόγου στην Αγκυρα. Καθιστώντας σαφείς τις προθέσεις της ότι δεν υπάρχει διάθεση υπαναχώρησης εκ των πάγιων ελληνικών θέσεων, με την Αγκυρα να έχει επίσης δηλώσει ότι δεν εγκαταλείπει τις δικές της θέσεις και αξιώσεις.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης από την πλευρά του, ο οποίος τηλεφώνησε για συγχαρητήρια στον Ερντογάν, έχει δηλώσει ότι εφόσον επανεκλεγεί η πρόθεσή του είναι να επιδιώξει μια συνάντηση με τον τούρκο πρόεδρο στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας τον Ιούλιο, με στόχο να γίνει η αρχή που θα στρώσει το τραπέζι του διαλόγου.
Να σημειωθεί ότι οι σχέσεις Αθήνας – Αγκυρας σχετίζονται και με τον ρόλο που η Τουρκία θέλει να παίξει ως δύναμη στην ευρύτερη περιοχή και θα ήθελε να είναι στο τραπέζι του διαλόγου που θα αφορά τον διαμοιρασμό που σχετίζεται τόσο με τους ενεργειακούς σχεδιασμούς όσο και με τις εξελίξεις σε χώρες όπως η Συρία.
Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας πρέπει να σημειωθεί ότι έχει συνέχεια και συνέπεια. Και τα τελευταία χρόνια χαράσσεται από τον Ερντογάν που δίνει τη γραμμή για να ακολουθήσουν και οι υπουργοί του, ενώ ο Ακάρ ως υπουργός Αμυνας εμφανίστηκε να αναλαμβάνει αρκετές φορές τα ηνία, κυρίως όσον αφορά τα ελληνοτουρκικά, και το ΥΠΕΞ να ακολουθεί. Ενδεικτικό το αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Ακόμα πάντως και αν ένας συμβιβασμός μοιάζει δύσκολος και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης πολύ μακριά, ο διάλογος θεωρείται ως το μοναδικό ασφαλές μονοπάτι για τη διατήρηση των ήρεμων νερών στο Αιγαίο. Με την Αθήνα να οφείλει να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι αυτή την περίοδο το πρόβλημα του Ερντογάν δεν είναι τα ελληνοτουρκικά.
Στην τελική ευθεία για τα ελληνικά F-35
Εν αναμονή της Επιστολής Αποδοχής (Letter of Acceptance) από τις ΗΠΑ είναι η Αθήνα όσον αφορά το αίτημα που έχει υποβάλει για την προμήθεια των F-35, ωστόσο πλέον βρίσκεται ένα σημαντικό βήμα πιο κοντά. Ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της αμερικανικής Γερουσίας είχε ήδη ανακοινώσει ότι ο ίδιος είχε υπογράψει και ότι «οι εγκρίσεις έχουν ήδη δοθεί, οπότε (σ.σ.: τα F-35) έρχονται» από τις 21 Μαΐου. Χθες ωστόσο, σύμφωνα με την ΕΡΤ, φέρεται να μπήκε και η τέταρτη υπογραφή, αυτή του Ρεπουμπλικανού αντιπρόεδρου της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας Τζίμι Ρις.
Μια υπογραφή που, όπως είχαν γράψει «ΤΑ ΝΕΑ», ο Ρις, σύμφωνα με πληροφορίες, περίμενε για να τη δώσει με την ολοκλήρωση των τουρκικών προεδρικών εκλογών. Πλέον, σύμφωνα με τη διαδικασία, μετά και την προέγκριση από το Κογκρέσο αναμένεται η επίσημη ανακοίνωση από το State Department. Που, όπως σημειώνουν πηγές στην Ουάσιγκτον, δεν αναμένεται να καθυστερήσει. Τονίζουν δε ότι αυτή είναι μια ψήφος στην πολιτική που ακολούθησε η Ελλάδα και αποδεικνύει τη διάθεση της Ουάσιγκτον για περαιτέρω ενίσχυση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων.
