«Πολύ θα ήθελα να έχω διαψευστεί ως προς τον ρόλο της woke κουλτούρας στην πολιτική» λέει στο «Βήμα», λίγες ημέρες μετά τις αμερικανικές εκλογές, η Σούζαν Νάιμαν, αμερικανίδα φιλόσοφος και συγγραφέας η οποία ανέλυσε το φαινόμενο woke (για την οικονομία της συζήτησης, πρόκειται για τη μετεξέλιξη της «πολιτικής ορθότητας», ένας όρος που περικλείει και την «πολιτική των ταυτοτήτων») στο πιο πρόσφατο βιβλίο της με τίτλο «Left is Not Woke» («Η Αριστερά δεν είναι Woke»), Εκδόσεις Polity, 2023.
Το βιβλίο, το οποίο έχει ήδη μεταφραστεί σε 11 γλώσσες, απεδείχθη προφητικό μετά τα αποτελέσματα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών της 5ης Νοεμβρίου. Η Νάιμαν, η οποία έχει διατελέσει και καθηγήτρια Πολιτικής Φιλοσοφίας στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Γέιλ, διευθύνει τα τελευταία 23 χρόνια το Einstein Forum, ένα ανεξάρτητο think tank στο Βερολίνο. Η αριστερών πεποιθήσεων και εβραϊκής καταγωγής συγγραφέας έχει δεχθεί επιθέσεις από την αμερικανική και τη γερμανική Αριστερά, οι οποίες αμφισβητούν την πολιτική της τοποθέτηση στην Αριστερά και στον προοδευτικό χώρο.
Η Νάιμαν εξηγεί ότι ακριβώς επειδή θεωρεί τον εαυτό της αριστερό υποστηρίζει ότι η woke κουλτούρα όχι μόνο δεν είναι αριστερή αλλά διαστρεβλώνει τις αξίες της Αριστεράς.
Εχουν δοθεί πολλές ερμηνείες για την ήττα των Δημοκρατικών στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Πόσο σημαντικός παράγων ήταν η κουλτούρα woke;
«Τεράστιος, νομίζω. Οι Δημοκρατικοί θεώρησαν δεδομένο ότι οι ψηφοφόροι ψηφίζουμε ανάλογα με τη «φυλή», με την κατηγορία στην οποία ανήκουμε. Ασπάστηκαν την ιδέα του «ανήκειν σε μια κατηγορία, σε μια φυλή» (tribalism) και όχι την ιδέα της οικουμενικότητας (universalism), του κοινού μας χαρακτηριστικού, του ότι είμαστε όλοι άνθρωποι. Ως εκ τούτου, θεώρησαν ότι οι γυναίκες θα ψήφιζαν μαζικά τη Χάρις επειδή είναι γυναίκα, ότι οι μαύροι επίσης θα την ψήφιζαν επειδή είναι μαύρη. Αυτό όμως δεν συνέβη.
Η αλήθεια είναι ότι η εκστρατεία της Χάρις δεν οργανώθηκε γύρω από ιδέες της woke ατζέντας (την υπεράσπιση των τρανς ανθρώπων, την ταυτότητα φύλου, την ιδέα του φύλου ως κοινωνικής κατασκευής, ιδέες που κατατάσσονται ψηλά στη woke ατζέντα). Η εκστρατεία όμως του Τραμπ αξιοποίησε το woke φαινόμενο υπέρ του υποψηφίου. Θα έχετε δει, φαντάζομαι, τα άθλια προεκλογικά σποτ για τους τρανς ανθρώπους, τα οποία, παρότι ελεεινά, είχαν απήχηση».
Πολλοί νέοι ψήφισαν Τραμπ επειδή εναντιώνονται στη woke κουλτούρα. Είναι αλήθεια;
«Ναι, γνωρίζω πολλούς νέους που δεν θέλουν να τους κάνουν οι άλλοι μάθημα για τα δικαιώματα των τρανς ανθρώπων, για το ποιες προσωπικές αντωνυμίες θα χρησιμοποιούν (αυτή/αυτός/αυτό) ανάλογα με το πώς θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται οι άνθρωποι. Ακούστε, το βιβλίο μου έχει κυκλοφορήσει και σε χώρες στις οποίες δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα υπήρχε ενδιαφέρον, στην Αίγυπτο και στην Ταϊλάνδη. Αυτό δείχνει ότι το πρόβλημα με τη woke κουλτούρα έχει λάβει διεθνείς διαστάσεις.
Ακόμα και χώρες με αριστερές κυβερνήσεις, όπως η Ισπανία, η Βραζιλία και η Χιλή, έχουν προβλήματα. Στη Χιλή δεν καταφέρνουν να προχωρήσουν σε αναθεώρηση του Συντάγματος διότι οι υπέρμαχοι της woke κουλτούρας έχουν δημιουργήσει ολόκληρο θέμα με τις δημόσιες κοινές τουαλέτες, τις οποίες θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν αδιακρίτως οι άνθρωποι και των δύο φύλων. Στη Γερμανία, ένας εκδοτικός οίκος αναγκάστηκε να αποσύρει το διαφημιστικό σλόγκαν για ένα έργο που κυκλοφόρησε, επειδή το γεγονός ότι αναφερόταν «σε ένα βιβλίο που θα σας ανοίξει τα μάτια» θεωρήθηκε προσβλητικό για τους τυφλούς».
Γιατί νομίζετε ότι επικράτησε η woke κουλτούρα στην Αριστερά;
«Διότι μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991 η Αριστερά έχασε τον δρόμο της, δεν κατάφερε να συγκροτήσει μια άποψη για το τι είναι αριστερό».
Η Αριστερά όμως δεν είναι αυτή που μάχεται για την ισότητα όλων των ανθρώπων, για την κοινωνική δικαιοσύνη;
«Ασφαλώς, η Αριστερά όμως μάχεται για την κοινωνική δικαιοσύνη ως δικαίωμα όλων των ανθρώπων και όχι ομάδων ανθρώπων ή συγκεκριμένων κατηγοριών ανθρώπων – οι γυναίκες, οι τρανς, οι γκέι. Προφανώς η Αριστερά πρέπει να δίνει μάχες για τα δικαιώματα των ανθρώπων που βρίσκονται στο περιθώριο, όμως η Αριστερά δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά και μόνον αυτό».
Ποιο είναι το πιο ακραίο παράδειγμα της woke κουλτούρας που έχετε συναντήσει;
«Το να χρησιμοποιούνται χρήματα των αμερικανών φορολογουμένων για εγχειρήσεις αλλαγής φύλου ή για την ψυχολογική υποστήριξη σε περιπτώσεις δυσφορίας φύλου των κρατουμένων σε φυλακές. Κατά την προεκλογική εκστρατεία ο Τραμπ κατηγόρησε την Κάμαλα Χάρις ότι έχει ταχθεί υπέρ αυτής της πρακτικής.
Σύμφωνα με τους «Νew York Times», τέτοια περιστατικά είχαν σημειωθεί και στην πρώτη θητεία του Τραμπ. Ανεξαρτήτως του τι ακριβώς συνέβη, αν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για τα δικαιώματα των κρατουμένων και την αλλαγή του σωφρονιστικού συστήματος, υπάρχουν τόσα άλλα πράγματα που επείγει να γίνουν. Δεν μπορεί ένα ζήτημα που αφορά μια πολύ πολύ μικρή μερίδα ανθρώπων να γίνεται διαπιστευτήριο αριστεροσύνης».
Μετά την ήττα των Δημοκρατικών στις εκλογές θεωρείτε ότι θα έλθει και το τέλος της woke κουλτούρας;
«Πολλοί το πιστεύουν. Ωστόσο δεν είμαι τόσο βέβαιη. Πρόσφατα έγραψα ένα κείμενο για την επιθεώρηση «The New York Review of Books», ένα έντυπο υψηλού κύρους με εξαιρετικούς διευθυντές και αρχισυντάκτες, οι οποίοι μου τηλεφώνησαν για να μου θέσουν το ερώτημα «Τι ακριβώς εννοείτε με το woke;». Δέχθηκα επιθέσεις για το ότι δεν διευκρινίζω, δεν αποσαφηνίζω, τι είναι woke!
Η έννοια του woke είναι από μόνη της συγκρουσιακή, διότι βασίζεται από τη μια στο θυμικό, στο ένστικτο – στο να υπερασπιστούμε τους αδυνάμους, τους περιθωριοποιημένους – και από την άλλη σε πολύ αντιδραστικά στοιχεία. Οι άνθρωποι μπορεί να μην είναι σε θέση να δώσουν έναν ακριβή ορισμό του τι είναι woke, όμως το αναγνωρίζουν όταν το συναντούν μπροστά τους».
Πώς κρίνετε το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών;
«Τελώ ακόμη σε κατάσταση σοκ. Γνωρίζαμε ότι ο Τραμπ θα τοποθετήσει σε υψηλά αξιώματα φρικτούς ανθρώπους αλλά όσο περνούν οι μέρες και πληροφορούμαστε ποιοι διορίζονται σε διάφορες θέσεις τόσο εντείνεται η ανησυχία. Oλοι όσοι διορίστηκαν με αντικείμενο εργασίας τους την κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι φρικτοί.
Ο Τραμπ διόρισε πρεσβευτή των ΗΠΑ στο Ισραήλ τον Μάικ Χάκαμπι, ένα άνθρωπο που όχι μόνο αμφισβητεί τη θεωρία της εξέλιξης αλλά και πιστεύει ακράδαντα τη βιβλική προφητεία ότι ο Χριστός θα επανέλθει στη Γη όταν συντελεστεί η Αποκάλυψη στη Μέση Ανατολή. Γνωρίζω Αμερικανούς που σκέφτονταν να μην ψηφίσουν την Κάμαλα Χάρις εξαιτίας της κατάστασης στη Γάζα, εξαιτίας της στήριξης που παρέχει η κυβέρνηση Μπάιντεν προς το Ισραήλ. Μακάρι να μπορούσα να τους έχω επηρεάσει περισσότερο».
