Πώς στήθηκε το παιχνίδι των ρωσικών τρολ στις ΗΠΑ

Το γνωρίζουμε σήμερα με βεβαιότητα: η Ρωσία αναμείχθηκε στις αμερικανικές εκλογές. Πώς ακριβώς μεθοδεύτηκε αυτή η ανάμειξη; Οι «New York Times» έκαναν μια μεγάλη έρευνα για να το εξηγήσουν.

Οταν έγινε εμφανές την άνοιξη του 2016 ότι ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν το αναπάντεχο φαβορί για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών, η ρωσική επιχείρηση ξετυλίχθηκε σε τρία μέτωπα: χακάρισμα και διαρροές εγγράφων των Δημοκρατικών, τεράστιος αριθμός ψεύτικων λογαριασμών στο Facebook και στο Twitter, επιδίωξη επαφών με συνεργάτες του Τραμπ.

Στις 15 Μαρτίου 2016 ο Τραμπ κέρδισε πέντε προκριματικές εκλογές, «κλειδώνοντας» το χρίσμα. Την ίδια ημέρα στη Μόσχα ένας βετεράνος χάκερ ονόματι Ιβάν Γερμακόφ, αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών του ρωσικού στρατού, άρχισε να ερευνά το δίκτυο των υπολογιστών της Εθνικής Επιτροπής του Δημοκρατικού Κόμματος (DNC). Παράλληλα στην Αγία Πετρούπολη Ρώσοι άρχισαν να ποστάρουν πυρετωδώς στο Facebook και στο Twitter, παριστάνοντας τους Αμερικανούς.

Οι Ρώσοι είχαν δεκάδες επαφές με συνεργάτες του Τραμπ στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, όμως κανένας από τους τελευταίους δεν ειδοποίησε, ως όφειλε, το FBI. Ο ειδικός ανακριτής Ρόμπερτ Μιούλερ, ο οποίος ερευνά τη ρωσική ανάμειξη στις αμερικανικές εκλογές, έχει ήδη απαγγείλει κατηγορίες σε 26 Ρώσους και έχει πετύχει την καταδίκη ή την ομολογία του πρώην συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Μάικλ Φλιν, του πρώην επικεφαλής της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ Πολ Μάναφορτ και του βοηθού του Ρικ Γκέιτς, του πρώην συμβούλου του Τραμπ Τζορτζ Παπαδόπουλου καθώς και του δικηγόρου του Τραμπ Μάικλ Κόεν.

Γιατί έτρεχαν όλοι ενθουσιασμένοι να συναντηθούν με τους Ρώσους; Οι «New York Times» έχουν μια εξήγηση: οι συνεργάτες του Τραμπ, που δεν είχαν καμία βεβαιότητα ότι θα κέρδιζε ο υποψήφιός τους, προσέβλεπαν σε επικερδείς συμφωνίες μαζί τους μετά τις εκλογές.

Ποια ήταν τα κίνητρα του Βλαντίμιρ Πούτιν; Ο ρώσος πρόεδρος ήταν επί χρόνια πεπεισμένος ότι οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να υπονομεύσουν τον ίδιο και τη ρωσική κυριαρχία (υποστήριζαν αντιρωσικές δυνάμεις στη Γεωργία και στην Ουκρανία, χρηματοδοτούσαν ακτιβιστές στη Ρωσία κ.λπ.). Αλλά ύστερα από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, το 2014, οι αμερικανορωσικές σχέσεις έγιναν ανοιχτά εχθρικές. Η Χίλαρι Κλίντον, μετέπειτα αντίπαλος του Τραμπ για την προεδρία, ήταν τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ. Αναμειγνυόμενος στις προεδρικές εκλογές του 2016, ο Πούτιν μπορούσε να την εκδικηθεί. Παράλληλα μπορούσε να καλλιεργήσει την πόλωση στην αμερικανική δημοκρατία, καθιστώντας τη λιγότερο ελκυστικό μοντέλο για τους Ρώσους και τους γείτονές τους.

Την επόμενη διετία η οργή του Πούτιν για τους Αμερικανούς μεγάλωσε. Ωσπου συνέβη κάτι αναπάντεχο: από τους 20 υποψηφίους για το χρίσμα των δύο μεγάλων κομμάτων, ο ένας εξέφραζε συχνά τον θαυμασμό του για τον Πούτιν, δεν τον απασχολούσαν η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και επί χρόνια επιχειρούσε να κάνει δουλειές με τη Ρωσία: ο Τραμπ.

Η ρωσική επιχείρηση επηρεασμού ξεκίνησε για τα καλά. Ο Παπαδόπουλος δεν το γνώριζε αυτό όταν συναντούσε στο καφέ ενός λονδρέζικου ξενοδοχείου τη δήθεν «ανιψιά» του Πούτιν και έναν σκοτεινό μαλτέζο καθηγητή, ονόματι Τζόζεφ Μιφσούντ, στα τέλη Μαρτίου του 2016. Το FBI θεωρεί τον Μιφσούντ πιθανό πράκτορα των Ρώσων. Αφότου κυκλοφόρησε το όνομά του τον Οκτώβριο του 2017, έχει εξαφανιστεί.

Καθώς ο Τραμπ συνέχιζε να κερδίζει προκριματικές εκλογές, οι Ρώσοι ενέτειναν τις προσπάθειες να αποκτήσουν επαφές με το επιτελείο του. Η πιο διαβόητη από αυτές πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2016, όταν προσέγγισαν τον Τραμπ Τζούνιορ υποσχόμενοι να του δώσουν «βρώμες» για την Κλίντον.

Σύντομα οι βρώμες εμφανίστηκαν. Ενας χάκερ, με το όνομα Guccifer 2.0, εισχώρησε στο δίκτυο υπολογιστών της DNC. Ο Guccifer, δημιούργημα των υπηρεσιών πληροφοριών του ρωσικού στρατού, έδωσε τα χακαρισμένα μέιλ στο WikiLeaks, το οποίο ανάρτησε 19.252 από αυτά στις 22 Ιουλίου 2016, τρεις ημέρες πριν από το συνέδριο των Δημοκρατικών.

Τα μέιλ έκαναν πάταγο. Εδειξαν ότι μέλη της DNC υποστήριζαν την Κλίντον και περιφρονούσαν τον αντίπαλό της για το χρίσμα των Δημοκρατικών Μπέρνι Σάντερς. Η δημοσιοποίησή τους προκάλεσε την οργή των υποστηρικτών του Σάντερς, διχάζοντας το κόμμα λίγο πριν από τις εκλογές.

Ακολούθησε η υποκλοπή 50.000 μέιλ του Τζον Ποντέστα, διευθυντή της προεκλογικής εκστρατείας της Κλίντον. Η δημοσιοποίησή τους την εξέθεσε ανεπανόρθωτα: περιείχαν, μεταξύ άλλων, τα κείμενα ομιλιών της κεκλεισμένων των θυρών προς τραπεζίτες και επιχειρηματίες, στις οποίες υποστήριζε, για παράδειγμα, ότι ένας πολιτικός πρέπει να έχει «μια δημόσια και μια ιδιωτική θέση» για τις πολιτικές που θα ακολουθήσει. Τον τελευταίο μήνα της προεκλογικής εκστρατείας, το WikiLeaks δημοσιοποιούσε καθημερινά τέτοια μέιλ, βάζοντας την Κλίντον σε αμυντική θέση.

Το λεπτομερές κατηγορητήριο που απήγγειλε ο Μιούλερ στους 12 Ρώσους τον Ιούλιο περιγράφει πώς ακριβώς έγινε το χακάρισμα, όπως τις τεχνικές εισχώρησης στους υπολογιστές, τα κόλπα για να κρυφτούν, ακόμα και τις αναζητήσεις που έκαναν στο Google.

Οι Ρώσοι όμως είχαν καταλάβει ότι θα αποκτούσαν πραγματική δύναμη μόνο αν κινητοποιούσαν τους Αμερικανούς μέσω της Internet Research Agency, μιας φάρμας τρολ από την Αγία Πετρούπολη που θα γινόταν ο μεγαλύτερος χειραγωγός των σόσιαλ μίντια στον κόσμο. Η φόρμουλα ήταν απλή: εντόπιζαν τα εκρηκτικά ζητήματα στις ΗΠΑ, όπως η οπλοφορία ή η «ισλαμοποίηση» της χώρας, και έριχναν λάδι στη φωτιά.

Η απήχηση των ρωσικών εμπρηστικών μηνυμάτων ήταν εντυπωσιακή – 2.700 ψεύτικοι λογαριασμοί στο Facebook και 80.000 ποσταρίσματα έφθασαν σε 126 εκατομμύρια Αμερικανούς, αριθμός τεράστιος αν σκεφτούμε ότι ψήφισαν συνολικά 137 εκατομμύρια Αμερικανοί στις εκλογές του 2016.

Στο Instagram εντοπίστηκαν 170 ψεύτικοι ρωσικοί λογαριασμοί που ποστάρισαν 120.000 φορές και έφθασαν σε περίπου 20 εκατομμύρια Αμερικανούς. Το Twitter ανέφερε ότι στις 10 εβδομάδες πριν από τις εκλογές 3.814 λογαριασμοί της Internet Research Agency αλληλεπίδρασαν με 1,4 εκατομμύρια Αμερικανούς και εντόπισε άλλους 50.258 αυτοματοποιημένους λογαριασμούς (μποτ) ρωσικής προέλευσης που τουιτάριζαν για τις εκλογές.

Η Internet Research Agency είχε δημιουργήσει το 2014 ένα ειδικό τμήμα στελεχωμένο με Ρώσους που ήξεραν αγγλικά για να επικεντρωθούν στις αμερικανικές εκλογές. Η εταιρεία αυτή στην Αγία Πετρούπολη ανήκει στον Γεβγκένι Πριγκοζίν, ζάπλουτο ιδιοκτήτη κέιτερινγκ από το στενό περιβάλλον του ρώσου προέδρου. Στο τμήμα για τις ΗΠΑ, εργάζονταν 80 άτομα σε βάρδιες για να τροφοδοτούν τα σόσιαλ μίντια μιμούμενοι οργισμένους Αμερικανούς.

Το παράδοξο είναι ότι τα θετικά λόγια του Τραμπ για τον Πούτιν όλα αυτά τα χρόνια έχουν κάνει την εκλογική βάση του να θαυμάζει τη Ρωσία, κυρίως για τον κοινωνικό συντηρητισμό της και τη σκληρή στάση της προς την τρομοκρατία. Παρά την αποκάλυψη του ρωσικού επηρεασμού των αμερικανικών εκλογών, το ποσοστό των Ρεπουμπλικανών που αντιμετωπίζουν θετικά τον Πούτιν έχει διπλασιαστεί (από 11% σε 25%).