Ανησυχίες αλλά και ερωτήματα εκφράζονται για την κλιμάκωση της έντασης ανάμεσα στη Ρωσία και στην Ουκρανία. Ανησυχίες επειδή η κατάσταση μπορεί να ξεφύγει σε μια ήδη βεβαρημένη περιοχή και ερωτήματα επειδή τόσο ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν όσο και ο ουκρανός ομόλογός του Πέτρο Ποροσένκο έχουν να κερδίσουν πολιτικά από μια ελεγχόμενη κρίση. Η ένταση πάντως φαίνεται προς το παρόν να αποκλιμακώνεται, με τη Μόσχα να έχει ενισχύσει την (ήδη ενισχυμένη) θέση της στο Στενό του Κερτς και στην Αζοφική Θάλασσα – γεγονός το οποίο, κατά πολλούς, αποτελεί την πραγματική αιτία του επεισοδίου της περασμένης Κυριακής.
Ολα ξεκίνησαν όταν ρωσικές δυνάμεις εμβόλισαν και άνοιξαν πυρ εναντίον τριών ουκρανικών πολεμικών πλοίων τα οποία προσπαθούσαν να περάσουν στο Στενό του Κερτς προς την Αζοφική Θάλασσα. Οι ρωσικές δυνάμεις τελικά κατέλαβαν τα ουκρανικά πλοία, συλλαμβάνοντας τα 24 μέλη του πληρώματός τους.
Απαγόρευση εισόδου
Το Κίεβο υποστηρίζει ότι η Ρωσία προετοιμάζει χερσαία εισβολή στην Ουκρανία. Την Παρασκευή ανακοίνωσε ότι δεν θα επιτρέπεται η είσοδος ρώσων ανδρών ηλικίας 16-60 ετών στην Ουκρανία όσο διαρκεί ο στρατιωτικός νόμος που επέβαλε σε 10 ουκρανικές περιφέρειες την Τρίτη, δηλαδή ως τις 26 Δεκεμβρίου. Ο Ποροσένκο δήλωσε ότι η απαγόρευση εισόδου αποσκοπεί στο να εμποδίσει τη Ρωσία να σχηματίσει «ιδιωτικούς στρατούς» στην Ουκρανία.
Η Ρωσία τριπλασίασε τον αριθμό των αρμάτων μάχης κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων και πρόσθεσε ένα ακόμα αντιαεροπορικό πυραυλικό σύστημα S-400 στα τρία που ήδη έχει στην Κριμαία.
Ο Ποροσέκνο κάλεσε το ΝΑΤΟ να στείλει πολεμικά πλοία στην Αζοφική Θάλασσα, κατηγορώντας τον Πούτιν ότι ύστερα από την Κριμαία και την Ανατολική Ουκρανία επιβουλεύεται και την υπόλοιπη Ουκρανία. Εμπλοκή του ΝΑΤΟ όμως στην υπόθεση αποκλείεται. Η Συμμαχία καταδίκασε την κατάσχεση των ουκρανικών πλοίων από τη Ρωσία, όμως απέκλεισε το ενδεχόμενο να στείλει πλοία στην Αζοφική Θάλασσα, καθώς δεν θεωρείται διεθνή ύδατα και συνεπώς θα έφερνε αντιμέτωπες τις ρωσικές με τις νατοϊκές δυνάμεις.
«Κλείστε τον Βόσπορο»
Ο αρχηγός του ουκρανικού πολεμικού ναυτικού ζήτησε από την Αγκυρα να κλείσει τον Βόσπορο για τα ρωσικά πολεμικά πλοία, αναφέροντας μια συνθήκη της δεκαετίας του ’30 που θα μπορούσε να δικαιολογήσει μια τέτοια κίνηση. Αλλά είναι απίθανο η Τουρκία να προχωρήσει σε αυτή την ενέργεια.
Οι δυτικές χώρες περιορίστηκαν στο να εκφράσουν την «ανησυχία» τους ή την «έντονη ανησυχία» τους, καταδικάζοντας χλιαρά τη Ρωσία. Αναλυτές θεωρούν το περιστατικό της περασμένης Κυριακής απόδειξη του ότι δεν λειτουργούν οι κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ στη Ρωσία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και τις οποίες ανανεώνει κάθε εξάμηνο (η επόμενη ανανέωση θα αποφασιστεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 13-14 Δεκεμβρίου).
Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ακύρωσε την κατ’ ιδίαν συνάντηση που επρόκειτο να έχει χθες με τον Πούτιν, στο περιθώριο της συνόδου του G20 στο Μπουένος Αϊρες, τουιτάροντας ότι αιτία της ματαίωσης ήταν το γεγονός πως η Μόσχα συνεχίζει να κρατάει τα ουκρανικά πλοία και τους 24 ναυτικούς, οι οποίοι θα παραπεμφθούν σε δίκη στη Ρωσία.
Αφότου προσάρτησε τη χερσόνησο της Κριμαίας το 2014, η Ρωσία ελέγχει πλήρως το Στενό του Κερτς, αν και η Ουκρανία τονίζει ότι σύμφωνα με συνθήκη του 2003 οι δύο χώρες μοιράζονται την κυριαρχία της Αζοφικής Θάλασσας και έχουν ίσα δικαιώματα να μπαινοβγαίνουν σε αυτήν.
Η συνθήκη του 2003
Στην πραγματικότητα, ελάχιστα μπορεί να κάνει η Ουκρανία αν η Ρωσία επιθυμεί να πάρει ολοκληρωτικά τον έλεγχο της Αζοφικής Θάλασσας. Κατ’ αρχάς, στρατιωτικά δεν έχει καμία πιθανότητα να κερδίσει: το ναυτικό της είναι πολύ μικρότερο από το ρωσικό. Επειτα, νομικά βρίσκεται σε πιο αδύναμη θέση. Η συνθήκη του 2003 αναφέρει ότι Ρωσία και Ουκρανία μοιράζονται την κυριαρχία της Αζοφικής Θάλασσας, όμως δεν καθορίζει ποιο τμήμα είναι υπό ουκρανική κυριαρχία και ποιο υπό ρωσική. Αυτή η διευθέτηση λειτουργούσε όσο η Κριμαία ήταν ουκρανική. Από το 2014 όμως, όταν την προσάρτησε η Ρωσία, το Στενό του Κερτς δεν περιβάλλεται από ουκρανικό έδαφος στα δυτικά και ρωσικό στα ανατολικά, αλλά μόνο από ρωσικό έδαφος και στις δύο πλευρές. Τα εγκαίνια της γέφυρας που ενώνει την Κριμαία με την υπόλοιπη Ρωσία τον περασμένο Μάιο ενίσχυσαν την κυριαρχία της Ρωσίας στην περιοχή.
Το πρωτόκολλο, οι συγκρούσεις και οι αλληλοκατηγορίες
Η Μόσχα υποστηρίζει ότι το επεισόδιο της περασμένης Κυριακής κλιμακώθηκε επειδή τα ουκρανικά πλοία δεν ακολούθησαν το πρωτόκολλο για να μπουν στο Στενό του Κερτς, δηλαδή δεν ειδοποίησαν εκ των προτέρων τη ρωσική ακτοφυλακή.
Η κρίση στην Αζοφική Θάλασσα μπορεί να επιδεινώσει τη συνεχιζόμενη κρίση στην Ανατολική Ουκρανία, βόρεια της Μαριούπολης, όπου οι συγκρούσεις ανάμεσα στους αυτονομιστές αντάρτες, που υποστηρίζονται από τη Ρωσία, και τις ουκρανικές δυνάμεις έχουν προκαλέσει τον θάνατο 10.300 ανθρώπων από το 2014.
Το περιστατικό της περασμένης Κυριακής αποτελεί τη σοβαρότερη κρίση στην περιοχή από την προσάρτηση της Κριμαίας (την οποία δεν αναγνωρίζουν ΕΕ και ΗΠΑ). Η κάθε πλευρά κατηγορεί την άλλη ότι κλιμάκωσε την κατάσταση για πολιτικά οφέλη. Η Μόσχα κατηγορεί τον Ποροσένκο, του οποίου η δημοτικότητα έχει μειωθεί εν όψει των εκλογών της 31ης Μαρτίου, ότι επέβαλε στρατιωτικό νόμο και κρούει τα τύμπανα του πολέμου για να ενισχυθεί δημοσκοπικά και, ενδεχομένως, να βρει ακόμη και δικαιολογία για να αναβάλει τις εκλογές.
Το Κίεβο κατηγορεί τον Πούτιν ότι προκάλεσε το περιστατικό της περασμένης Κυριακής για να στρέψει την προσοχή των Ρώσων μακριά από τα εσωτερικά ζητήματα – η δημοτικότητα του ρώσου προέδρου είναι στο χαμηλότερο σημείο από το 2014 μετά τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση που εισήγαγε πρόσφατα.
