Ο Καμάλ Αμάλ κατάγεται από πακιστανική στρατιωτική οικογένεια με ρίζες στη Δαμασκό. Κατά τη διάρκεια των αραβοϊσραηλινών πολέμων (1967 και 1973) το Πακιστάν είχε δείξει την αλληλεγγύη του αποστέλλοντας αγήματα, κυρίως της αεροπορίας, στη Συρία, στην Ιορδανία, στην Αίγυπτο και στο Ιράκ.
Ετσι o Καμάλ πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Δαμασκό, όπου σπούδασε πριν μετοικήσει στη Βρετανία για μεταπτυχιακές σπουδές στις διεθνείς σχέσεις. Σήμερα είναι ερευνητής στο Atlantic Council στην Ουάσιγκτον, ενώ στο παρελθόν ήταν στο Royal United Services Institute (RUSI) του Λονδίνου.
Εχει διατελέσει σύμβουλος του Βρετανικού Επιτελείου Στρατού για τη Συρία και το Αφγανιστάν. Μεταξύ άλλων, έχει συνεργαστεί με την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία στη Συρία, ενώ ήταν σημείο αναφοράς για έλληνες διπλωμάτες και επιχειρηματίες στη Δαμασκό. Πριν από λίγες μέρες επισκέφθηκε τη Δαμασκό, μάρτυρας του τέλους εποχής για το καθεστώς και της απαρχής μιας ασαφούς ακόμη διαδοχής.
Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Aσαντ, μια από τις αγωνίες στην Ευρώπη είναι «τι γίνεται με τη χριστιανική μειονότητα της Συρίας».
«Στη Συρία και στον Λίβανο οι χριστιανοί δεν θεωρούν τον εαυτό τους μειονότητα. Πρόκειται για κοινότητες που ομιλούν αραμαϊκά, τη γλώσσα του Χριστού, και ελληνικά, την πρώτη γλώσσα στην οποία μεταφράστηκε η Βίβλος. Βλέπουν τον εαυτό τους ως «πρωτο-Σύρους», αυτόχθονες με αξιώσεις που υπερβαίνουν το καθεστώς της μειονότητας. Οι παλαιές χριστιανικές οικογένειες της Δαμασκού, της Βηρυτού και της Ιερουσαλήμ έχουν δεσμούς αίματος μεταξύ τους. Eίναι ένας ξεχωριστός κόσμος».
Εως πριν από λίγες μέρες ήσασταν στη Δαμασκό. Πώς είναι η κατάσταση; Δουλεύουν οι τράπεζες, ποιο είναι το νόμισμα συναλλαγής, είχαμε λαφυραγωγία; Τι αίσθηση δίνει η νέα Συρία;
«Οπως όλοι, είδα την αλλαγή ως μια ευχάριστη έκπληξη. Η λαφυραγωγία κράτησε μια μέρα, μέχρι την αρχική απαγόρευση κυκλοφορίας και τη σχετικά γρήγορη αποκατάσταση της τάξης. Τα μαγαζιά άνοιξαν και η συριακή λίρα ανατιμήθηκε κατά 20% σε δύο μέρες. Οι κυρώσεις κατά του καθεστώτος Ασαντ ήταν τόσο βαριές που η αγορά υπολόγισε ότι μόνο βελτίωση μπορεί να υπάρξει. Στο μεταξύ η ΕΕ, η Βρετανία και η Γαλλία προσέφεραν προσωρινές ενέσεις ρευστότητας που τιθάσευσαν τον πληθωρισμό. Μερικοί φόροι καταργήθηκαν. Ολα έγινα εν μία νυκτί.
Κανένας δεν περίμενε την κατάρρευση του καθεστώτος μέσα σε 10 μέρες, του ίδιου καθεστώτος που αντιστάθηκε σθεναρά το 2016 και ανέκτησε τον έλεγχο στο 70% της Συρίας έως το 2018. Οσοι στήριξαν το καθεστώς απλά αποφάσισαν ότι ήταν μια χαμένη υπόθεση. Ο στρατός, οι αντάρτες, οι σουνίτες, οι αλαουίτες και οι χριστιανοί που στήριζαν το κοσμικό κράτος είδαν ότι είχε καταλήξει να είναι μια κλεπτοκρατία».
Θα έχουμε το κυνήγι των ελίτ όπως στο Ιράκ;
«Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) έχει διδαχθεί από το Ιράκ. Δεν θα δούμε την «απο-μπαθοποίηση» που είχαμε στο Ιράκ. Η άρχουσα τάξη έχει προσκληθεί να παίξει ρόλο και θα διατηρήσει τις θέσεις της, εκτός από εκείνους που έχουν αίμα στα χέρια τους και είναι γνωστοί βασανιστές. Η HTS έχει μάθει από τους Ταλιμπάν, που επέτρεψαν στον (πρώην πρόεδρο) Καρζάι να παραμείνει στην Καμπούλ το 2021. Η HTS δεν θέλει να περάσει τα επόμενα 20 χρόνια σε μια εμφύλια διαμάχη. Κάνει ό,τι μπορεί για να αποφύγει εκδικητικές επιθέσεις και ξεκαθαρίσματα λογαριασμών. Εδωσε γενική αμνηστία ακόμη και για τους στρατηγούς».
Βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός πολέμου με τους Κούρδους;
«Ναι, σίγουρα. Εχουμε ήδη συγκρούσεις στα ανατολικά. Βλέπουμε τον Συριακό Εθνικό Στρατό – που δεν ταυτίζεται με τις δυνάμεις της HTS – να μάχεται τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό όπου κυριαρχούν οι Κούρδοι. Επίσης, η HTS μάχεται με δυνάμεις πιστές στον Ασαντ στην Ταρτούς και στη Λαττάκεια. Εάν οι περιφερειακές δυνάμεις επέμβουν υποστηρίζοντας τη μία ή την άλλη φράξια – το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράκ –, ο έλεγχος θα χαθεί εντελώς».
Οι Ισραηλινοί διέλυσαν το μεγαλύτερο μέρος του βαρέος οπλισμού. Αυτό μάλλον σημαίνει ότι καμία κεντρική κυβέρνηση δεν μπορεί να κυριαρχήσει έναντι των παραστρατιωτικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των Κούρδων.
«Ακριβώς. Η σημερινή κυβερνώσα συμμαχία υπό την ηγεσία της HTS θα ήθελε το μονοπώλιο της βίας, όπως κάθε κρατική αρχή. Δεν έχει όμως τα όπλα για να το πετύχει. Ακόμη και οι κουρδικές δυνάμεις ενδέχεται να είναι ισχυρότερες, αφού χαίρουν αμερικανικής εκπαίδευσης και οπλισμού. Πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση του επερχόμενου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. O νέος σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Μάικλ Γουόλτς έχει ξεκαθαρίσει ότι κανένας αμερικανός στρατιώτης δεν θα παραμείνει στην περιοχή. Φυσικά, μια απόσυρση δεν είναι ποτέ εύκολη.
Στο μεταξύ το Ισραήλ επιτίθεται σε στόχους στον Λίβανο, στη Συρία και στην Υεμένη. Το Ιράν μπορεί να είναι ο επόμενος στόχος. Η HTS κατηγορεί το Ιράν ότι υποδαυλίζει συγκρούσεις μεταξύ αλαουιτών και σουνιτών στη νοτιοδυτική Συρία. Πρόκειται για συνταγή καταστροφής. Η κατάσταση μπορεί τώρα να είναι ήρεμη, αλλά ο φόβος της έκρηξης υποβόσκει. Υπάρχει ήδη βία εναντίων των χριστιανικών κοινοτήτων, με επιθέσεις κατά μίας ή δύο εκκλησιών και κάψιμο χριστουγεννιάτικων δέντρων. Η HTS έκανε συλλήψεις. Ομως, υπάρχουν χιλιάδες τζιχαντιστές από όλον τον κόσμο στην περιοχή – Αφγανοί, Τατζίκοι, Πακιστανοί, Ουζμπέκοι, Ουιγούροι. Η HTS δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορεί να τους επιβληθεί».
Η HTS στηρίζεται από την Τουρκία. Βλέπετε ρόλο για την Ελλάδα ή πρέπει η Αθήνα απλά να περιμένει να υποστεί τις συνέπειες της κρίσης;
«Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να παίξει σημαντικό ρόλο. Μέσω της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας η Ελλάδα είχε πάντα ειδική σχέση με την περιοχή, που υπερβαίνει τον ρόλο άλλων μεσογειακών κρατών, όπως η Ιταλία και η Ισπανία. Αν και ο πρέσβης της Ελλάδας στη Δαμασκό μόλις επέστρεψε, τα ελληνικά δίκτυα δίνουν την ευκαιρία στην Ελλάδα να παίξει ηγετικό ρόλο στη διανομή βοήθειας και στη διευκόλυνση διπλωματικών συνομιλιών.
Οι ειδικές σχέσεις της Ελλάδας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), τους Σαουδάραβες αλλά και την Ουάσιγκτον θέτουν την Αθήνα σε μοναδική θέση. Ακόμη και αν η Ουάσιγκτον θέλει αν αποσυρθεί από την περιοχή, ο επερχόμενος αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς έχει κατηγορηματικά αναλάβει υποχρεώσεις έναντι των σύρων χριστιανών. Ούτε τα ΗΑΕ ούτε οι Σαυδάραβες θέλουν μια επανάληψη της Γάζας ή της Καμπούλ. Υπάρχει προφανώς ένα άνοιγμα για την Αθήνα. Αν και ούτε η HTS ούτε η Τουρκία θα ήθελαν στρατιωτική παρουσία ευρωπαίων χριστιανών στη Συρία, υπάρχει ανοικτό πεδίο για διπλωματική πρωτοβουλία».
Ο κ. Ηλίας Ρουμπάνης είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΙΔΙΣ.
