«H Ευρώπη, οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο υπόλοιπος κόσμος δεν μπορούν να συνεχίσουν να αφήνουν τον ανταγωνισμό να καθορίζει τις στρατηγικές τους. Παρότι η συνεργασία των διεθνών παικτών είναι δύσκολη, τα μεγάλα παγκόσμια προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα, η τεχνητή νοημοσύνη, η κλιματική κρίση, ο εθνικισμός, πρέπει να αντιμετωπιστούν με τρόπους που να μη στρέφουν ένα άτομο ή μια ομάδα εναντίον του άλλου. Η ελπίδα μου για το 2024 είναι αυτό να καταστεί συνείδηση» υπογραμμίζει μιλώντας στο «Βήμα» ο Ντάβιντ Ιμχουφ, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Σασκουεχάνα των ΗΠΑ και συγγραφέας του τόμου «Αυτή είναι λοιπόν η Ευρώπη μας.
Μια ιστορία από τον Διαφωτισμό ως σήμερα» (εκδόσεις Πατάκης, μετάφραση Πέτρος Γεωργίου). Εκφράζει την εκτίμηση ότι το 2024 η Γερμανία μπορεί να ηγηθεί της Ευρώπης και ότι οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ «θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε όλες τις υπάρχουσες και πιθανές νέες παγκόσμιες συγκρούσεις».
Ποιες θα είναι οι γεωπολιτικές αλλαγές που αναμένουμε μέσα στο 2024 ως αποτέλεσμα όσων συνέβησαν το 2023;
«Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς με ποιον τρόπο το 2023 θα διαμορφώσει το 2024. Είναι σαφές ότι η σύγκρουση στο Ισραήλ και στη Γάζα έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί σε έναν μεγαλύτερο περιφερειακό πόλεμο. Και ο μόνος τρόπος για να υπάρξει ειρήνη σε αυτή την περιοχή είναι εάν ένας συνασπισμός εθνών πιέσει τα αντιμαχόμενα μέρη να εργαστούν για μια πραγματική λύση των δύο κρατών. Η επιθυμία της Κίνας να προσαρτήσει την Ταϊβάν θα συνεχίσει επίσης να απειλεί τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, αν και ελπίζω ότι η σύγκρουση δεν θα ξεσπάσει το 2024. Τέλος, οι προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων Πολιτειών εντός του 2024 θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε όλες τις υπάρχουσες και πιθανές νέες παγκόσμιες συγκρούσεις».
Θα κλιμακωθεί το 2024 ο νέος Ψυχρός Πόλεμος; Μπορούμε κατ’ αρχάς να μιλάμε όντως για αναβίωσή του;
«Οχι. Δεν είναι ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία θα πρέπει να βρουν πώς να αντιμετωπίσουν ξανά η μία την άλλη με διαφορετικές ιδεολογίες. Ομως τα πράγματα είναι διαφορετικά σήμερα. Η Κίνα είναι υπερδύναμη. Η Ινδία είναι η μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο, με τέσσερις φορές περισσότερο πληθυσμό από τις ΗΠΑ. Η Ευρώπη μπορεί να μην είναι ιδιαιτέρως ενωμένη, αλλά είναι ένα ισχυρό γεωπολιτικό μπλοκ. Χώρες όπως η Βραζιλία, η Νιγηρία και η Νότια Κορέα έχουν πολύ μεγαλύτερη ελευθερία να αποφασίζουν ποιοι είναι οι φίλοι τους από όσο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Δύο μεγάλες υπερδυνάμεις δεν μπορούν πλέον να απαιτούν από όλους τους άλλους να διαλέξουν πλευρά».
Ο εθνικισμός ή η θρησκεία θα παίξουν τον κύριο ρόλο στις εξελίξεις;
«Και τα δύο. Ο θρησκευτικός εθνικισμός είναι μια από τις πιο ισχυρές δυνάμεις στον κόσμο σήμερα. Το βιβλίο μου επισημαίνει ότι συγκλονίζει την Ευρώπη και τον κόσμο από τον 19ο αιώνα, αν όχι νωρίτερα. Ξέρω ότι κάποιοι θα πουν ότι η θρησκεία δεν τροφοδοτεί τον ευρωπαϊκό εθνικισμό, όπως συμβαίνει στο Ισραήλ ή στη Γάζα. Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια. Ο χριστιανισμός έχει εμπνεύσει πολλά εθνικιστικά κινήματα. Εξακολουθεί να το κάνει πολύ άμεσα σε μέρη όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη και στη Γαλλία, στη Γερμανία, στο Βέλγιο και σε άλλα ευρωπαϊκά έθνη η επιθετική κοσμικότητα μοιάζει πολύ με μια «άλλη» μορφή θρησκευτικής ιδεολογίας. Ο εθνικισμός είναι μια ισχυρή ταυτότητα που συνδυάζει πολιτισμό, γεωγραφία, παράδοση, θρησκεία, γλώσσα, είδη μπίρας και άλλα σημεία σύνδεσης. Αλλά με υψηλό τίμημα, την τάση να αντιπαθείς και ενδεχομένως να πολεμάς με κάποιον που είναι διαφορετικός από εσένα. Η Ευρώπη μοιάζει λίγο με μια αόριστα λειτουργική οικογένεια. Λειτουργεί γενικώς, αλλά έχει κάποιες παραξενιές που μπορούν να κάνουν τις οικογενειακές συνευρέσεις είτε ενδιαφέρουσες είτε απογοητευτικές. Οικονομικά και ιδεολογικά η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ακόμη μεγάλες δυνατότητες. Μερικές φορές έχουν συλλογικά αξιοποιηθεί αυτές οι δυνατότητες. Αλλά ο καλός μας φίλος-εχθρός εθνικισμός έχει πάντα τη δυνατότητα να εκτροχιάσει πολλές συλλογικές ενέργειες – όπως ένας θείος που πίνει πάρα πολύ στις οικογενειακές συγκεντρώσεις».
Ποια χώρα θα είναι η πρωταγωνίστρια το 2024 στην ευρωπαϊκή ήπειρο;
«Η Γερμανία. Θα πείτε, αυτή είναι μια βαρετή, τυπική απάντηση από έναν γερμανό ιστορικό. Η Γερμανία όμως μπορεί ακόμα να προσφέρει ηγεσία στην Ευρώπη».
Η τεχνητή νοημοσύνη θα αποτελέσει πρόκληση τη νέα χρονιά;
«Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ένας από τους λίγους κυβερνητικούς φορείς που προσπαθούν να θεσπίσουν κάποιους κανόνες αναφορικά με την τεχνητή νοημοσύνη με τρόπους που κανείς δεν το έκανε στη Βιομηχανική Επανάσταση, πόσω μάλλον στον Μεσαίωνα. Η τεχνητή νοημοσύνη πιθανότατα θα γίνει ένα εργαλείο για να βοηθήσει τους πλούσιους να γίνουν πλουσιότεροι, αν και μπορεί να έχει κάποια οφέλη για όσους δεν είναι πλούσιοι και ισχυροί. Το 2024 το κέρδος θα συνεχίσει να καθορίζει πολλά πράγματα που συμβαίνουν στην Ευρώπη και στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της εξάπλωσης της τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο, είναι πιθανό η τεχνητή νοημοσύνη να χρησιμοποιηθεί από πολλούς νέους παίκτες».
