Τον περασμένο Φεβρουάριο ο Γενς Στόλτενμπεργκ ετοιμαζόταν να επιστρέψει στην πατρίδα του για να αναλάβει κεντρικός τραπεζίτης της Νορβηγίας και ως πρώην υπουργός Οικονομικών ήταν ο καλύτερος άνθρωπος για το πόστο. Η εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία μερικές εβδομάδες αργότερα θα ανέτρεπε τα σχέδιά του. Ως «άνθρωπος του καθήκοντος», όπως τον αποκαλούν ανώτεροι διπλωμάτες, θα παρέτεινε τη θητεία του για να κρατήσει τον θεσμό ενωμένο μπροστά στη μεγαλύτερη πρόκληση της 74χρονης ιστορίας του. Και πράγματι το κατάφερε.

Ο πόλεμος αναβάθμισε την… αξία της θέσης

Ενώ όμως η θητεία του επρόκειτο να λήξει τον προσεχή Οκτώβριο, τα 31 κράτη-μέλη της Συμμαχίας αποφάσισαν την περασμένη Τρίτη να την παρατείνουν ως την 1η Οκτωβρίου 2024. Ο λόγος είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται σφοδρός, η Κίνα αναδύεται ως μια τεράστια παγκόσμια στρατιωτική δύναμη και «οι δημοκρατίες δέχονται συνεχώς επιθέσεις από εκστρατείες παραπληροφόρησης από κρατικές οντότητες που επιθυμούν να ανατρέψουν τη δημόσια συνείδηση», όπως επισημαίνει το Κέντρο Ευρωπαϊκής Ανάλυσης CEPA, συνεπώς η άλλοτε χωρίς μεγάλα ρίσκα θέση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ έχει αποκτήσει άλλη βαρύτητα.

Αλλά ο κυριότερος λόγος της παράτασης της θητείας του Στόλτενμπεργκ είναι ότι τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ δεν μπορούσαν, σε αυτό το πολύπλοκο γεωπολιτικό περιβάλλον, να συμφωνήσουν ποιος θα έπαιρνε τη σκυτάλη της ευθύνης για τη συλλογική άμυνα ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων. Το ερώτημα αποτελεί καιρό τώρα αντικείμενο προβληματισμού και πεδίο διαφωνιών ανάμεσα στα μέλη της Συμμαχίας.

Τόσο ως προς το φύλο και συγκεκριμένα αν θα είναι γυναίκα ή άνδρας – πολλοί θεωρούν ότι έφτασε η ώρα η θέση να πάει σε γυναίκα – όσο και ως προς τη γεωγραφική «καταγωγή» του επίδοξου διαδόχου. Πολλοί υποστηρίζουν ότι μια επιλογή προσώπου από την Ανατολική Ευρώπη, και δη μια χώρα της Βαλτικής, θα έστελνε σαφές μήνυμα στον Πούτιν πως το ΝΑΤΟ συσπειρώνεται πίσω από μια περιοχή που εποφθαλμιά ο ρώσος πρόεδρος.

Αντίθετα, άλλοι νατοϊκοί αναλυτές, σύμφωνα με το Foreign Policy, θεωρούν ότι «η γεωγραφική απόσταση θα μπορούσε να είναι ένα διπλωματικό πλεονέκτημα», δείχνοντας τον μακρινό Καναδά ως πιθανή υποψήφια χώρα. Επικρατούσα άποψη πάντως είναι ότι ο νέος ηγέτης του ΝΑΤΟ θα πρέπει να προέρχεται από την ΕΕ, η οποία αριθμεί 21 από τα 31 μέλη της Συμμαχίας, όπως για παράδειγμα από την Ιταλία που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της Μεσογείου.

Σε κάθε περίπτωση, η πλειονότητα των χωρών, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ που έχουν τον πρώτο λόγο, πιστεύουν ότι ο ρόλος πρέπει να καλυφθεί από κάποιο άτομο που έχει διατελέσει αρχηγός κράτους, είτε πρόεδρος είτε πρωθυπουργός, διότι θα μπορεί να ασκεί πολιτική επιρροή σε ανώτατο επίπεδο, θα συγκεντρώνει ευρεία υποστήριξη και συνεπώς μεγαλύτερες πιθανότητες για να εξασφαλίζει ομοφωνία. Ιδανικά έναν επικοινωνιακό και διπλωματικό πολιτικό που θα κρατάει τη Συμμαχία ενωμένη, τα μέλη της ευχαριστημένα, όντας την ίδια ώρα σε επαφή με όλους τους συμμάχους.

Τα ονόματα που ακούγονται μέχρι στιγμής είναι αρκετά, όπως ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Φεντερίκα Μογκερίνι που διετέλεσε ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, η πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάγια Κάλας και η αναπληρώτρια πρωθυπουργός του Καναδά Κρίστια Φρίλαντ. Ωστόσο ο διεθνής Τύπος εστιάζει κυρίως σε δύο πρόσωπα: τον βρετανό υπουργό Αμυνας Μπεν Γουάλας και την πρωθυπουργό της Δανίας Μέτε Φρεντέρικσεν, η οποία εμφανίζεται ως μια δυνατή υποψηφιότητα.

Οι επιθυμίες του πλανητάρχη

Ο Γουάλας χαίρει μεγάλου σεβασμού σε όλη τη Συμμαχία καθώς πρόκειται για ένα άτομο με πολλά προσόντα και μεγάλη δημοφιλία τόσο εντός Βρετανίας όσο και εκτός. Γι’ αυτό οι πιθανότητες να αναλάβει είναι αρκετές. Πλην όμως, όπως αναφέρει στο Axios ο Αϊβο Ντάαλντερ, πρώην πρεσβευτής στο ΝΑΤΟ του προέδρου Ομπάμα, ο Τζο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι επιθυμεί να αναλάβει τη θέση ένα πρόσωπο που έχει διατελέσει αρχηγός κράτους.

Η Φρεντέρικσεν, από την άλλη, πληροί το παραπάνω κριτήριο και μολονότι αναφέρει ότι δεν είναι υποψήφια, δεν διαψεύδει ότι η συγκεκριμένη θέση την ενδιαφέρει. Παρατηρητές εν τούτοις αναφέρουν ότι για να διαδεχτεί τον Στόλτενμπεργκ θα πρέπει να παραιτηθεί από πρωθυπουργός, το οποίο όμως θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την κατάρρευση της εύθραυστης κυβέρνησής της.