Oσο και εάν προκαλεί εντύπωση, οι αρχικές φήμες για τη ματαίωση της επίσκεψης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο δεν προκάλεσαν ιδιαίτερη έκπληξη στην αμερικανική πρωτεύουσα. Oπως είναι γνωστό, ο τούρκος πρόεδρος είναι απρόβλεπτος. Τα προβλήματα που χωρίζουν τις δύο πλευρές δεν τα λέει κανείς και λίγα, οπότε το σενάριο της εμπλοκής ακουγόταν αληθοφανές.

Ωστόσο, η έκπληξη που τελικά αιφνιδίασε τους πάντες στην Ουάσιγκτον ήταν η ίδια η ακύρωση της επίσκεψης που έγινε γνωστή προχθές. Ο λόγος ήταν πως η αμερικανική πλευρά επιβεβαίωνε μέχρι και την τελευταία στιγμή ότι η προετοιμασία για την επίσκεψη προχωρούσε κανονικά και ότι σύντομα θα είχαμε τις επίσημες ανακοινώσεις.

Σε αυτές τις ανεπίσημες «διαρροές», οι αξιωματούχοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας εμφανίζονταν να υποστηρίζουν ότι η φημολογία για την ακύρωση της επίσκεψης ήταν αβάσιμη και ότι στηριζόταν σε δημοσιεύματα περιθωριακών τουρκικών ιστοσελίδων. Oταν ρωτούνταν για τις σοβαρές αντεγκλήσεις μεταξύ των δύο πλευρών στο θέμα του Ισραήλ και της Χαμάς, οι ίδιοι αξιωματούχοι απαντούσαν ότι οι ΗΠΑ αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για επαφές σε ανώτερο επίπεδο με την Τουρκία και ότι προτιμούν να συζητούν τις διαφωνίες στο τραπέζι του διαλόγου.

Οι πρώτες αντιδράσεις

Εάν και δεν χρησιμοποιούν ευθέως τη λέξη «αιφνιδιασμός», οι πρώτες αντιδράσεις των αμερικανών αξιωματούχων προσπαθούν να δώσουν το κλίμα μιας ξαφνικής εξέλιξης και δείχνουν να πετούν το μπαλάκι των ευθυνών προς την τουρκική πλευρά.

Πηγές από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ υποστηρίζουν ότι οι Τούρκοι ειδοποίησαν την αμερικανική πρεσβεία στην Aγκυρα ότι υπήρχε κώλυμα με τη συγκεκριμένη ημερομηνία (9/5) λόγω του προγράμματος του Ερντογάν. Βεβαίως, όπως είθισται, πρόσθεσαν τον αστερίσκο ότι πρόκειται για αναβολή και όχι για ακύρωση.

Με δεδομένο όμως ότι μια επίσκεψη στον Λευκό Οίκο θεωρείται μια πολιτική προτεραιότητα που δεν αλλάζει για απλούς λόγους προγράμματος, δημιουργείται το ερώτημα ποιοι είναι οι πραγματικοί λόγοι που κρύβονται πίσω από την αναβολή της επίσκεψης. Για το συγκεκριμένο θέμα, οι Αμερικανοί τηρούν «σιγήν ιχθύος», δίνοντας έτσι περιθώριο για διάφορες εικασίες και σενάρια.

Παρ’ όλα αυτά, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ξεκαθαρίζουν ότι οι ομάδες εργασίας (working groups) που ήταν προγραμματισμένες μεταξύ των δύο πλευρών για το επόμενο διάστημα δεν θα επηρεαστούν από αυτή την εξέλιξη. Oπως λένε, αυτές οι διμερείς επαφές θα προχωρήσουν κανονικά και θα έχουν ως αντικείμενο τη Συρία, το εμπόριο και την ενέργεια.

Τα ερωτηματικά

Την Παρασκευή το πρωί, στην Ουάσιγκτον όλοι δήλωναν αιφνιδιασμένοι, καθώς μέχρι το προηγούμενο βράδυ θεωρούσαν την επίσκεψη δεδομένη. Ενδεικτικό του αιφνιδιασμού είναι ότι λίγο πριν από το δημοσίευμα του «Bloomberg» για την ακύρωση της επίσκεψης, κορυφαίος Αμερικανός αναλυτής και γνωστός επικριτής της Τουρκίας δήλωνε ιδιωτικά σε συνομιλητές σε συνέδριο στη Νέα Υόρκη ότι «έγινε μεγάλη προσπάθεια να μην πραγματοποιηθεί η επίσκεψη Ερντογάν, αλλά αποτύχαμε».

Πολλοί πλέον αναρωτιούνται για το εάν οι «διαρροές» ήταν σκόπιμα παραπλανητικές ή εάν έγινε κάτι ξαφνικά που επιδείνωσε το κλίμα και κατέστησε δύσκολο το περιβάλλον για τέτοια συνάντηση με τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν.

Η συνάντηση του Ερντογάν με τον ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, το περασμένο Σάββατο στην Τουρκία, προκάλεσε σίγουρα δυσαρέσκεια, αλλά η ήπια αμερικανική αντίδραση άφηνε να εννοηθεί ότι δεν θα στεκόταν εμπόδιο για την έλευση του τούρκου ηγέτη στον Λευκό Οίκο.

Πάντως, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, δεν αποκλείεται να είναι η αμερικανική πλευρά εκείνη που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επίσκεψη δεν μπορούσε να προχωρήσει. Οι διάφοροι λόγοι έχουν ενδεχομένως να κάνουν με την επιβαρυμένη πολιτικά ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε τις τελευταίες μέρες, αλλά και με την αδυναμία των δύο πλευρών να καταλήξουν σε ένα κοινό ανακοινωθέν και ένα συμφωνημένο πλαίσιο για την παρουσία των δύο ηγετών στον Λευκό Οίκο.

Σε αυτή την περίπτωση, δεν αποκλείεται ο τούρκος πρόεδρος να έσπευσε να επικαλεστεί λόγους προγράμματος για να προλάβει τις εξελίξεις.

H εβραϊκή κoινότητα

Μόλις λίγες ώρες μετά τη ματαίωση της επίσκεψης του Ερντογάν, Αμερικανοί νομοθέτες έστειλαν επιστολή στον υπουργό Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν στην οποία του ζητούν να πιέσει την Τουρκία προκειμένου να σταματήσει την ομάδα των ΜΚΟ (Freedom Flotilla Coalition) που ετοιμάζεται να αποπλεύσει από την Κωνσταντινούπολη με προορισμό τη Γάζα.

Το συγκεκριμένο θέμα, το οποίο αποτελεί προτεραιότητα της εβραϊκής κοινότητας, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι δεν αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης στις προπαρασκευαστικές συνομιλίες για την επίσκεψη του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο.