«All I want for Christmas is democracy» έγραφε ένα πανό στις αλλεπάλληλες διαδηλώσεις που πραγματοποιεί η αντιπολίτευση στην Ουγγαρία το τελευταίο δεκαήμερο – παραφράζοντας το γνωστό τραγούδι της Μαράια Κάρεϊ. Το ερώτημα όμως είναι αν η ορμή των διαδηλωτών, που θα κοπάσει λόγω των Χριστουγέννων, θα διατηρηθεί και μετά τις γιορτές.
Ολα ξεκίνησαν στη Βουλή την Τετάρτη 12 Δεκεμβρίου, όταν η κυβέρνηση πέρασε δύο αμφιλεγόμενους νόμους. Ο ένας δημιουργεί ένα παράλληλο δικαστικό σύστημα υπό τον έλεγχο του υπουργού Δικαιοσύνης και ο άλλος αναγκάζει τους εργαζομένους να δουλεύουν ως και 400 ώρες υπερωρία τον χρόνο – «νόμο σκλαβιάς» τον αποκαλούν οι επικριτές του.
Την Κυριακή, στη διάρκεια της μεγαλύτερης απ’ όλες τις διαδηλώσεις των ημερών, που συγκέντρωσε 15.000 άτομα στη Βουδαπέστη, τέσσερις βουλευτές της αντιπολίτευσης πήγαν στο κτίριο της κρατικής τηλεόρασης και απαίτησαν να βγουν στον αέρα για να παρουσιάσουν τα αιτήματά τους. Περιττό να πούμε ότι η κρατική τηλεόραση δεν είχε κάνει κουβέντα για τις διαδηλώσεις – την ώρα που οι διαδηλωτές είχαν συγκεντρωθεί έξω από το κτίριο την Κυριακή το βράδυ, έπαιζε μια εκπομπή για περιστέρια. Οι τέσσερις βουλευτές οδηγήθηκαν σε μια αίθουσα μακιγιάζ, όπου περίμεναν μάταια όλη τη νύχτα, και τη Δευτέρα η αστυνομία τούς έσυρε βιαίως έξω, τραυματίζοντας τους δύο από αυτούς.
Σημείο καμπής
Πολλοί αναλυτές, εντός και εκτός Ουγγαρίας, θεώρησαν το περιστατικό σημείο καμπής για την απόλυτη κυριαρχία του Βίκτορ Ορμπαν. Ο ούγγρος πρωθυπουργός, ο οποίος διοικεί τη χώρα από το 2010, παρά το γεγονός ότι έχει διαβρώσει τη δημοκρατία, έχει πλήξει την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, έχει αλλάξει το εκλογικό σύστημα προς όφελος του κόμματός του Φιντέζ και έχει πάρει τον έλεγχο όλων των κρατικών και των περισσότερων ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης, μέχρι την περασμένη Δευτέρα είχε αποφύγει την άσκηση βίας κατά των αντιπάλων του. Η βίαιη εκδίωξη των τεσσάρων ειρηνικών βουλευτών από το κτίριο της κρατικής τηλεόρασης θεωρήθηκε από πολλούς η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Ενα ακόμα καινούργιο στοιχείο των τελευταίων κινητοποιήσεων είναι ότι η αντιπολίτευση εμφανίζεται για πρώτη φορά ενωμένη, εισάγοντας ίσως μια νέα εποχή στην Ουγγαρία. Στις διαδηλώσεις έλαβαν μέρος από αριστερούς και οργανώσεις Ρομά μέχρι το εθνικιστικό κόμμα Γιόμπικ (το οποίο στο παρελθόν καταφερόταν εναντίον τους).
Η κυβέρνηση απορρίπτει τις διαδηλώσεις ως περιορισμένης έκτασης, δάκτυλο ξένων δυνάμεων και υποκινούμενες από τον Τζορτζ Σόρος. Η αντιπολίτευση όμως τονίζει πως το γεγονός ότι για πρώτη φορά είναι ενωμένη αφήνει να διαφανούν ελπίδες.
Ο Ορμπαν μπορεί να περνάει άνετα όποιον νόμο τον συμφέρει από τη Βουλή διότι, μετά την αλλαγή της εκλογικής νομοθεσίας που ο ίδιος εισήγαγε, το κόμμα του, το οποίο έλαβε σχεδόν 49% στις τελευταίες εκλογές, ελέγχει τα δύο τρία των εδρών της Βουλής.
Το δικαστικό σύστημα
Γι’ αυτό πέρασε άνετα τη δημιουργία ενός παράλληλου δικαστικού συστήματος το οποίο θα τεθεί σε λειτουργία στους επόμενους 12 μήνες. Ο υπουργός Δικαιοσύνης θα ελέγχει τις προσλήψεις και τις προαγωγές των δικαστών που θα αποφαίνονται για ευαίσθητα ζητήματα όπως ο εκλογικός νόμος, η διαφθορά και το δικαίωμα στις διαδηλώσεις. Το υπάρχον δικαστικό σύστημα θα συνεχίσει να λειτουργεί αλλά με περιορισμένες αρμοδιότητες και χωρίς καμία δικαιοδοσία επί των καινούργιων δικαστηρίων.
«Αυτό σημαίνει ότι η Ουγγαρία θα γίνει ένα αυταρχικό καθεστώς στο οποίο θα επιτρέπεται στην αντιπολίτευση να υπάρχει, όχι όμως και να αμφισβητεί ουσιαστικά, πόσω μάλλον να αλλάξει, το καθεστώς» είπε στους «New York Times» ο Κας Μούντε, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια στις ΗΠΑ, ειδικός στον λαϊκισμό, στην Ακροδεξιά και στον σύγχρονο αυταρχισμό.
Ο «νόμος σκλαβιάς»
Η Ευρώπη και η διεθνής κοινότητα ανησυχούν ιδιαίτερα για τα νέα αυτά δικαστήρια. Οι Ούγγροι όμως ανησυχούν περισσότερο για τον «νόμο σκλαβιάς». Καθώς η χώρα δεν έχει δεχθεί κανέναν πρόσφυγα ούτε μετανάστη, δεν έχει ανεργία, έχει όμως έλλειψη εργατικών χεριών, εξ ου ο νόμος για τις υποχρεωτικές υπερωρίες, τις οποίες όμως οι εργοδότες θα έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν σε ένα διάστημα τριών ετών. Βλέποντας ότι ο «νόμος σκλαβιάς» προκαλεί περισσότερο την οργή των Ούγγρων από την αλλαγή του δικαστικού συστήματος, η αντιπολίτευση έριξε το μεγαλύτερο βάρος των διαδηλώσεων σε αυτόν.
Τα συνδικάτα, οι φοιτητικές οργανώσεις και τα κόμματα της αντιπολίτευσης προειδοποίησαν ότι αν ο πρόεδρος Γιάνος Αντερ υπέγραφε, όπως αναμενόταν, τον «νόμο σκλαβιάς» ως τη χθεσινή προθεσμία (22 Δεκεμβρίου), θα προκήρυσσαν γενική απεργία.
Καθοριστικό για τις κινητοποιήσεις είναι αν θα εξαπλωθούν και εκτός Βουδαπέστης (μέχρι στιγμής οι διαδηλώσεις σε άλλες πόλεις συγκέντρωσαν μόνο λίγες εκατοντάδες άτομα). Εκτός πρωτεύουσας, οι Ούγγροι δεν έχουν πρόσβαση σε κανένα ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης. Πολλοί ζουν σε μια παράλληλη πραγματικότητα. Η συντριπτική πλειονότητα των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης (εφημερίδες, κανάλια, ραδιόφωνα και ιστοσελίδες) ανήκει σε άτομα του στενού περιβάλλοντος του πρωθυπουργού. Αυτά και τα κρατικά ΜΜΕ παρουσιάζουν μια εικόνα της χώρας εντελώς διαφορετική από την πραγματική – δεν αναφέρθηκαν καθόλου στις διαδηλώσεις, για παράδειγμα, ή όταν έκαναν μια μικρή αναφορά τις απέδωσαν σε ξένη προβοκάτσια.
Η περίεργη ανοχή της Ευρώπης
Μετά τη νίκη του στις τελευταίες εκλογές, τις οποίες παρατηρητές χαρακτήρισαν «ελεύθερες αλλά όχι δίκαιες», τον περασμένο Απρίλιο, ο Ορμπαν έχει αποθρασυνθεί και καμία διαφορά δεν έκανε η διαδικασία που ξεκίνησε εναντίον του η ΕΕ τον Σεπτέμβριο. Το ότι οι δύο αμφιλεγόμενοι νόμοι πέρασαν από τη Βουλή την παραμονή της ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής στις Βρυξέλλες επίσης δεν έκανε καμία διαφορά: η σύνοδος απασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με το Brexit και μόνο ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έριξε μια σπόντα για τον Ορμπαν, χαρακτηρίζοντάς τον «πηγή ψευδών ειδήσεων» για τη μετανάστευση.
Τη Δευτέρα η Επιτροπή δήλωσε ότι προσυπογράφει τις ανησυχίες για το προς τα πού οδεύει η Ουγγαρία που περιλαμβάνονται σε μια εκτενή έκθεση την οποία έχει υιοθετήσει το Ευρωκοινοβούλιο και που επικεντρώνεται στην κατάργηση ουσιωδών δικαιωμάτων στη χώρα, στη διαφθορά, στην αντιμετώπιση των Ρομά και στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Η Επιτροπή όμως, ανίσχυρη να επιβάλει κυρώσεις, όπως φάνηκε από την αδυναμία της να κάνει τον Ορμπαν να συνεργαστεί στο Προσφυγικό, πέταξε το μπαλάκι στα κράτη-μέλη, τα οποία έχουν άλλωστε την πραγματική εξουσία.
Ωστόσο και σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων η πιθανότητα να επιβληθούν κυρώσεις στον Ορμπαν είναι μηδαμινή. Παρά το γεγονός ότι τόσο η Ουγγαρία όσο και η Πολωνία είναι αντικείμενο έρευνας για παραβίαση των αρχών της ΕΕ (το περίφημο άρθρο 7 που μπορεί να καταργήσει ορισμένα δικαιώματα ενός κράτους-μέλους, όπως το δικαίωμα ψήφου), η απόφαση πρέπει να ληφθεί ομόφωνα από όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, και η Ουγγαρία και η Πολωνία θα ασκήσουν βέτο η μία για χάρη της άλλης.
