Αθόρυβος. Παρασκηνιακός. Αποτελεσματικός. Σχεδόν σκοτεινός. Ο κλειδοκράτορας των μυστικών του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο Χακάν Φιντάν είναι ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας.
Έχει μάθει να κινείται χωρίς να κινείται υπόγεια, αφήνει ίχνη και χωρίς να διαφημίζει τα όσα κάνει μέχρι σήμερα, αφού επί 13 χρόνια ήταν ο επικεφαλής των Μυστικών Υπηρεσιών της Τουρκίας. Με δημοσιογράφους να λένε ότι περίμεναν να ακούσουν τη χροιά της φωνής του για πρώτη φορά στην τελετή παράδοσης – παραλαβής του υπουργείου Εξωτερικών. Εκεί όπου ο Φιντάν επέλεξε να μη μιλήσει από στήθους, αλλά να διαβάσει όσα είχε να πει. Η εποχή του Χακάν Φιντάν στο υπουργείο όπως σημειώνουν αναλυτές προαναγγέλλει και την επιστροφή της διπλωματίας και της εξωτερικής πολιτικής στο υπουργείο Εξωτερικών. Καθώς όπως σημειώνουν για πολλά χρόνια είχε μετακομίσει στο υπουργείο Αμυνας.
Πίσω από τις πιο σημαντικές αποφάσεις
Ο Φιντάν είναι κουρδικής καταγωγής. Είχε ρόλο και λόγο τόσο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στο Βόρειο Ιράκ και στη Συρία, όσο και στην εμπλοκή της Αγκυρας και στην επιρροή της στη Λιβύη. Αυτός θεωρείται ότι οργάνωσε το ιδιότυπο «κυνήγι κεφαλών» των τούρκων «τρομοκρατών – γκιουλενιστών» που ζουν στο εξωτερικό, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Σε αυτόν αποδίδεται επίσης η προσέγγιση της Τουρκίας με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Αυτός κράτησε επίσης ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με το Κίεβο αλλά και με τη Μόσχα, με στόχο η Τουρκία να αποτελέσει διαμεσολαβητική δύναμη στο Ουκρανικό.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Φιντάν υπήρξε ήδη κατά κάποιον τρόπο ένας «σκιώδης» ΥΠΕΞ της Τουρκίας στο πλευρό του Ερντογάν. Ο ίδιος προηγείτο σε χώρες-κλειδιά για την Τουρκία πριν φτάσει εκεί οποιοσδήποτε υπουργός, ή ο ίδιος ο Ερντογάν, ενώ δεν έλειπε ποτέ από σημαντικά διπλωματικά ταξίδια του Ερντογάν, του Ακάρ ή του Τσαβούσογλου.
Σύμφωνα με το Γερμανικό Δημοσιογραφικό Δίκτυο (RND) δε, «ως επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών, ο Φιντάν δεν επέδειξε μόνο διπλωματικές ικανότητες αλλά, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Τσαβούσογλου, είναι επίσης και ένας στρατηγικός στοχαστής». Ενα «όπλο» στα χέρια του Ερντογάν. Είναι ο άνθρωπος που τα «ξέρει όλα». Και σε αυτά που ξέρει συμπεριλαμβάνονται όλα τα μυστικά του Ερντογάν. Κάτι που τον κάνει πανίσχυρο. Χαίρει σεβασμού ενώ ίσως σε κάποιους να προκαλεί και φόβο, λόγω των όσων γνωρίζει. Ενώ σχεδόν κανείς δεν γνωρίζει αυτόν.
Υπηρεσιακά ο Φιντάν φέρεται να μιλούσε με τον μέχρι πρότινος ομόλογό του, διοικητή της ΕΥΠ, πρέσβη Θεμιστοκλή Δεμίρη. Σε τι επίπεδο ήταν η σχέση και αν είχε ξεπεράσει τις τυπικότητες κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα.
Οι σχέσεις Αθήνας και Άγκυρας
Οποιος θεωρήσει τον Φιντάν μακριά από τα ελληνοτουρκικά κάνει λάθος. Υπήρξε άλλωστε εκ των εμπνευστών της προσέγγισης με τη Λιβύη η οποία οδήγησε στο τουρκολιβυκό μνημόνιο, μέσω του οποίου η Τουρκία προσπάθησε να νομιμοποιήσει τη «Γαλάζια Πατρίδα» και το οποίο η Ελλάδα χαρακτηρίζει παράνομο. Για κάποιους δε φέρεται να ήταν τουλάχιστον γνώστης – εκ θέσεως τουλάχιστον – και των διεργασιών που έφτασαν στην οργανωμένη μεταναστευτική κρίση στον Εβρο. Ωστόσο στη νέα εποχή ήταν αυτός που μετά το τηλεφώνημα του ΥΠΕΞ Βασίλη Κασκαρέλη, προκειμένου να του εκφράσει τα συγχαρητήριά του για την ανάληψη των καθηκόντων του, παρενέβη άμεσα προκειμένου η Τουρκία να αντιδράσει και να συμβάλει στην απομάκρυνση των μεταναστών από τον Εβρο. Με τον Κασκαρέλη ο πάγος έσπασε από την ορκωμοσία του Ερντογάν. Και κανείς δεν θεωρεί ότι ο Φιντάν θα δώσει την Τουρκία στο πιάτο, το αντίθετο. Ωστόσο η δυνατότητα απευθείας διαύλου επικοινωνίας στη διπλωματία χαρακτηρίζεται πανίσχυρο εργαλείο.
Οπως παραδέχονται διπλωματικές και κυβερνητικές πηγές για την Τουρκία η Ελλάδα δεν αποτελεί «απειλή», ούτε είναι το πρώτο θέμα στην ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής. Είναι μέρος του παζαριού της με τη Δύση. Και δη με τις ΗΠΑ. Σημαντικές είναι οι εξελίξεις με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και αν αυτή θα ανοίξει τον δρόμο για τα F-16. Το διπλωματικό βλέμμα της Αγκυρας είναι στραμμένο δε κατ’ αρχάς σε Συρία, Λιβύη, Ιράκ, στα ενεργά μέτωπα αλλά και στον ρόλο που θέλει η Αγκυρα να παίξει τόσο στον Καύκασο, μεταξύ Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν, αλλά κυρίως στην Ουκρανία.
Στην Αθήνα αναγνωρίζουν δε ότι οι θέσεις της Τουρκίας στα ελληνοτουρκικά δεν αλλάζουν. Αλλάζει ωστόσο η τακτική. Και προσαρμόζεται στους νέους στόχους. Και αν η Τουρκία θέλει ομαλοποίηση με τη Δύση, τις ΗΠΑ και την ΕΕ θα πρέπει να υπηρετήσει και πιο χαμηλούς τόνους απέναντι στην Αθήνα. Και αυτή τη νέα εποχή θα επιδιώξει να υλοποιήσει ο Φιντάν.
Προς επανεκκίνηση του διαλόγου
Για την Αθήνα ο Φιντάν είναι ένας άνθρωπος με μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων καθώς θεωρείται εκ των πλέον έμπιστων συνεργατών του Ερντογάν που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων. Κάποιοι θεωρούν ότι συνιστά «γκρίζα ζώνη» και ίσως κρύβει κινδύνους. Ο Φιντάν αναμένεται να έχει διαφορετική ρητορική απέναντι στην Ελλάδα. Και αυτό ίσως τον κάνει πιο «επικίνδυνο». Ειδικά αν η Τουρκία δείξει πρόθυμη να απλώσει το χέρι πρώτη και η Αθήνα δεν είναι έτοιμη να ακολουθήσει. Λύσεις δεν αναμένονται. Ωστόσο τα τραπέζια του διαλόγου θα στρωθούν ξανά. Ελλάδα και Τουρκία αναμένεται να επιστρέψουν στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης αλλά και στη θετική ατζέντα. Στο Βίλνιους εκτιμάται ότι θα δοθεί η πρώτη ευκαιρία για συνάντηση του Ερντογάν με τον εκλεγμένο πρωθυπουργό της Ελλάδας. Που θα σημάνει την επανεκκίνηση του διαλόγου της μετεκλογικής περιόδου. Και ο Χακάν Φιντάν θα είναι «πρώτο βιολί»…
Στα ονόματα που μπήκαν στα δημοσιογραφικά σενάρια ως πιθανοί ΥΠΕΞ της Τουρκίας ήταν και του Ιμπραχήμ Καλίν, του εντεταλμένου του Ερντογάν να συνομιλεί με την Αθήνα. Η σχέση του με την πρώην διπλωματική σύμβουλο του Κυριάκου Μητσοτάκη ως πρωθυπουργού και σημερινή πρέσβη της Αθήνας στη Ρώμη Ελένη Σουρανή ήταν ενδεικτική. Για κάποιους ο Καλίν ίσως συνέφερε περισσότερο την Ελλάδα. Οι διπλωμάτες τον είχαν «διαβάσει» περισσότερο. Πλέον είναι επικεφαλής της ΜΙΤ, ο νέος φύλακας των μυστικών του Ερντογάν. Το τέλειο δίδυμο με τον νέο ΥΠΕΞ.
